آزادی، آه آزادی... | آرمان ملی
«بزرگی برازنده توست ای سرزمین جاوادان/ شرافت برازنده آنهاست که قربانیت شدهاند/ در میان خاک و خون!» ویکتور هوگو
رمان «روشن مثل عشق، تاریک مثل مرگ» [Roni Mina Evine Tari Mina Mirine یا Light like Love, Dark like Death] ششمین رمان محمد اوزون [Mehmed Uzun] به زبان کردی است. این رمان در سال 2000 به زبان ترکی ترجمه شد. در همان سال هم به چاپ یازدهم رسید و بعد از آن از سوی دولت توقیف شد.
![روشن مثل عشق، تاریک مثل مرگ» [Roni Mina Evine Tari Mina Mirine یا Light like Love, Dark like Death] محمد اوزون [Mehmed Uzun]](/files/16239272055681713.jpg)
اوزون متولد شهر سیورک از توابع اورفا در کردستان ترکیه است و درونمایه این رمان هم به همین موضوع پرداخته است. یعنی تلاش کردهای ترکیه برای مبارزه با دولت بزرگتر! براساس داستان این رمان، شخصیتی بهنام ژنرال سردار علیه حکومت مرکزی دست به کودتا میزند و خودش به رهبری «سرزمین بزرگ» میرسد. ژنرال سردار بعد از به قدرترسیدن، با شدیدترین وجه به سرکوب مردمان «سرزمین کوهستان» میپردازد. مردم سرزمین کوهستان از نظر زبان، فرهنگ و... با مردم سرزمین بزرگ تفاوت دارند و خواستار آزادی خواندن و نوشتن به زبان خود و البته به رسمیتشناختهشدن زبان، فرهنگ و آداب و رسومشان از سوی حکومت سرزمین بزرگ هستند. شخصیتهای اصلی این رمان، افسر عالیرتبهای بهنام باز و دختری از سرزمین کوهستان بهنام کبوتر هستند و تمام داستان بر حول محور این دو شخصیت پیش میرود.
نکته بسیار مهم علاوه بر پرداختن به مسائلی که ذکر شد استفاده از اسطورهها، افسانهها و حماسهها و... در این رمان است. برای نمونه در چند جای متن به حماسه «گیل گمش» اشاره شده است: «کبوتر با دیدن این صحنهها ناخودآگاه به یاد قصه گیل گمش میافتد، تو باید درهای را و رود بزرگی را در قعر آن ببینی، در میان دره نیز درخت سبزی را ببینی که شاخوبرگش از همه سبزتر است و از زیر درخت چشمه بزرگی میجوشد!» چرا کبوتر به یاد گیلگمش میافتد؟ گیلگمش چه ارتباطی به این مکان دارد؟ آیا اینجا سرزمین گیلگمش است؟ آیا او در قصهاش از این مکان سخنی به میان آورده است؟
در تمام متن گاهی از اشعار هوگو، بودلر و... استفاده شده است. چراکه بعضی از این مبارزان فدایی تحصیلکرده هستند و با ادبیات دنیا و بهخصوص ادبیات فرانسه آشنایی دارند. پس این یک مبارزه آگاهانه است برای مفاهیم ارجمندی مانند وطن، زبان مادری، آزادی و آگاهی.
نکته بعدی اینکه در رمان از توصیفات طبیعی و مسحورکنندهای استفاده شده است. توصیفاتی به شدت تصویری که با خواندنشان در ذهن مخاطب دنیایی خلق میشود و مخاطب برای خودش تصویرسازی میکند. برای نمونه جایی آمده است: «هوا زلال و روشن است. خورشید نورانی با پرتوهای زرین اندک اندک از پشت کوه سربرمیآورد. بلورهای برف زیر نور آفتاب، مرجانوار میدرخشند و چشم انداز دلانگیزی میآفریند. آسمان کمابیش صاف در لابهلای این دریای نور موج میزند. نور موج به موج دنیا را فرا میگیرد...»
اما همهچیز به این زیبایی نیست. جنگ است و سکوت کوهستان بزرگ با حمله بالگردها و هواپیماهای جنگی میشکند. روستاها ویران میشود، خانهها میسوزند، کوهنشینها کوچانده میشوند، زنها و بچهها شیون میکنند، گاهی چریکها در کمین دشمن میافتند و دو راه بیشتر ندارند یا در دم میمیرند و گلولهای در قلب یا مغزشان خانه میکند یا به اسارت گرفته میشوند و بعد هم شکنجه و رنج و عذاب در انتظارشان است.
زاویه دید این رمان سومشخص است، اما گاهی نویسنده در داستان حضور پیدا میکند و با شخصیتهای رمان به گفتوگو مینشیند و بخشی از رمان به شکل اولشخص پیش میرود و همین هم البته جنبه پستمدرنیستی به رمان میدهد. هرچند شاید برای مخاطب کمی نامانوس باشد، اما با خوانش رمان و بهخصوص درگیرشدن با جریان قصه، این مساله برطرف میشود.
زبان این رمان زبانی بهشدت روان و شاعرانه است. استفاده از تصویرسازیهای طبیعی و بکر بر این فضای شاعرانه دامن میزند. روابط انسانها در جنگ و پرسشگری این انسانی که سیستم بزرگتر میخواهد او را ببلعد و در خودش هضم کند، عنصر پررنگ عشق که بهعنوان نجات دهنده ظاهر میشود، تنهایی و سردرگمی انسانهایی که در سرزمین بزرگ تبدیل به ماشین کشتار این سیستم سرکوبگر شدهاند... همه و همه از شاخصههای این رمان محسوب میشود.
................ تجربهی زندگی دوباره ...............
