بالون‌های آرزو در خاورمیانه خیالی | آرمان ملی


مجموعه‌داستان «هفت گنبد» نوشته محمد طلوعی شامل هفت روایت اول‌شخص است؛ راوی اول‌شخصی که در هر داستان به‌دنبال گمگشته‌ای و چیزی ازدست‌رفته می‌گردد. از سوریه تا ارمنستان و بیروت، بغداد و کابل، گرجستان و عدن، چمدان خالی‌اش را بسته و سفر می‌کند. طلوعی در ورودیِ داستان‌ها، خواننده را با جمله «من سفرساز و او مسافرسوز» از «هفت‌پیکر» نظامی، آماده این سفر می‌کند. او قصد دارد خواننده را در پایان مجموعه و خوانش آخرین داستان، با چمدانی پر به انتهای راه برساند. ارتش در تمام داستان‌های مجموعه «هفت‌گنبد» سان می‌بیند و حضورش احساس می‌شود.

هفت گنبد محمد طلوعی

راوی در همه داستان‌ها یک شخصیت ثابت دارد و شخصیت راوی‌ها حتی با تغییردادن موقعیت‌های مکانی، شغلی و انگیزه‌های سفرکردنشان، هیچ تغییری نمی‌کند، بلکه تنها به تعریف روایت خود می‌پردازد. روایاتی که خرده‌روایت‌ها، توصیفات و تشبیهات زیبا به جذابیت آن‌ها افزوده است؛ توصیفاتی که تا مدت‌ها بعد از خوانش کتاب در ذهن و یاد خواننده جای می‌گیرد و فراموش نمی‌شود.

محمد طلوعی برای نوشتن داستان‌های «هفت‌گنبد» آنطور که خودش می‌گوید به همه کشورهای حاضر در داستان سفر کرده‌: «می‌توانم بگویم که هر کدام از این داستان‌ها بازسازی دوباره یک داستان از داستان‌های «هفت‌پیکر» نظامی است... داستان‌های این مجموعه بیشتر راجع به سرنوشت مشترک آدم‌هایی است که در این جغرافیای باستانی زندگی می‌کنند. آدم‌هایی که سرگذشت‌شان از زندگی‌های هم گذشته و باز دوباره به‌هم گره می‌خورد. در یک بیان خلاصه می‌توانم بگویم که «هفت‌گنبد» داستان جنگ‌ها و صلح‌ها و آرزوها در خاورمیانه خیالی است، جایی بدون مرز.»

با نگاهی به «هفت پیکر» چهارمین منظومه نظامی از جهت ترتیب زمانی و یکی از دو شاهکار او از لحاظ کیفیت، درمی‌یابیم که این منظومه آمیزه‌ای از جنبه حماسی و غنایی است که تماما دارای روح تخیل رمانتیک و غنایی است. نظامی سعی داشته، چهره‌ای حماسی برای بهرام به تصویر بکشد؛ آمیزه‌ای از حماسه و عناصر غنایی و گنجینه‌ای از اندرز و حکمت. در «هفت‌گنبد» محمد طلوعی در بخش حماسی به فضا و موقعیت مکانی و جنگ‌خیز، در فضاسازی داستان‌ها اشاره داشته و در همه داستان‌ها به بخش غنایی بیشتر توجه کرده است. آنچنان‌که به شخصیت دو بال خیال داده تا با آن بخش رمانتیک و عاشقانه داستان‌ها را بسازد. شخصیت‌ها به خودی خود، چهره‌ای حماسی نیستند و از انواع مشاغل گوناگون و دور از ذهن زندگی می‌گذرانند، اما در همه داستان‌ها ناخواسته وارد ماجراهای حماسی می‌شوند.

در اولین روایت «خواب برادر مرده» انگیزه سفر، یافتن برادری است که رویایی بیش نیست. ورود راوی اول‌شخص به دمشق با فضاسازی خوبی همراه است که خواننده را کاملا در میان یک شهر جنگ‌زده قرار می‌دهد. در ادامه داستان کم‌کم با تعدد اتفاقات و خرده‌روایت‌ها از فضای شهری جنگ‌زده دور می‌شویم. سرنخی در داستان به دست‌های راوی است که به‌خوابی بند شده و در لابه‌لای داستان مدام از دست راوی درمی‌رود و دوباره سُرمی‌خورد در دست‌هایش.

خواندن داستان «آمپایه بارون» صحنه‌هایی از فیلم «آدم‌برفی»ِ داوود میرباقری را در ذهن تداعی می‌کند. یک هتل، یک مسافر ایرانی دربه‌در که به‌دنبال ویزا در هتلی وامانده است و راه به‌جایی ندارد، یک پیرمرد با حرف‌زدنی کج‌وکوله که لهجه‌ای خاص هم دارد و ماجرای ماندگاری جوانان ایرانی در کشورهای دیگر با رویای دلفریبی از غرب. جوانانی که شاید از جانب خانواده نیز فراموش شده باشند. این داستان کاملا با تخیل نویسنده آمیخته و خواننده با اتفاقات عجیب و ناگهانی در میانه و پایان‌بندی داستان غافلگیر می‌شود و سرگیجه می‌گیرد. در «آمپایه بارون» هم مانند داستان‌های دیگر شاهد توصیفات دلپذیر هستیم. مانند «سر مهربان بارون» که ناخواسته لبخند محوی بر لب‌های خواننده می‌نشاند یا آنچه در میان تصاویر سیاه و سفید و کهنه شهر در داستان، به خواننده امکان این تصور را می‌دهد که از ساقه سبز لوبیای سحرآمیز بالا برود.

طلوعی در «بدو بیروت بدو» آغازگر سفری دیگر است! راوی خواننده را با سرعت هرچه تمام‌تر جابه‌جا می‌کند. از میان هواپیمایی که آرام ابرها را می‌کاود نگاه خواننده را می‌کشاند روی گزارش بیماری یک دختر که باید برای وزارتخانه کامل شود و هنوز گزارش به پایان نرسیده خواننده را می‌نشاند کنار سگ دست‌آموزش که معلوم نمی‌شود از کجا وارد داستان شده، میانه هتلی در بیروت و از حال و روز رسپشن هتل می‌گوید. این داستان مانند دیگر داستان‌ها گاه‌وبی‌گاه در حالت خلسه راوی روایت می‌شود.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

صدام حسین بعد از ۲۴۰ روز در ۱۴ دسامبر ۲۰۰۳ در مزرعه‌ای در تکریت با ۷۵۰ هزار دلار پول و دو اسلحه کمری دستگیر شد... جان نیکسون تحلیلگر ارشد سیا بود که سال‌های زیادی از زندگی خود را صرف مطالعه زندگی صدام کرده بود. او که تحصیلات خود را در زمینه تاریخ در دانشگاه جورج واشنگتن به پایان رسانده بود در دهه ۱۹۹۰ به استخدام آژانس اطلاعاتی آمریکا درآمد و علاقه‌اش به خاورمیانه باعث شد تا مسئول تحلیل اطلاعات مربوط به ایران و عراق شود... سه تریلیون دلار هزینه این جنگ شد ...
ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...