تشریح ظرفیت انسان‌ها برای شر | آرمان ملی


در اعماق رمان «دریا و زهر» [The Sea and Poison] که در سال 1957 نوشته شده، شیفتگی شوساکو اندو [Shūsaku Endō] به جامعه ظاهرا آرام و متمدن ژاپن پس از جنگ به تصویر ‌کشیده شده، که هنوز هم از وقایع ناخوشایند جنگ اقیانوس آرام رنج می‌برد. حتی یک متصدی بی‌آزار پمپ بنزین هم ممکن است کهنه‌سربازی باشد که کمتر از یک دهه پیش در کشتارهای وحشیانه در خط‌مقدم شرکت داشته است.

دریا و زهر» [The Sea and Poison] شوساکو اندو [Shūsaku Endō]

در داخل کشور نیز، تلفیق بمباران‌های بی‌رویه در زمان جنگ، تبلیغات دولت و افزایش بی‌تفاوتی به مرگ باعث از بین‌رفتن قطب‌نمای اخلاقی‌ای شدند که یکی از بدنام‌ترین جنایات جنگی را رقم زد: زنده‌شکافی‌هایی که با عنوان تحقیقات پزشکی در بیمارستان فوکوئوکا روی خلبان‌های اسیرشده آمریکایی انجام شد.

اندو ما را به سفری در زندگی افراد دخیل در این آزمایش‌ها - از پزشکان گرفته تا پرستاران و مستخدمین - می‌برد و دانش خود درباره مکان‌هایی همچون منچوری استعماری و کوه روکو در کوبه را با چیرگی برای ساخت پس‌کرانه شخصیت‌ها به کار می‌گیرد.

با در نظرگرفتن این رمان در طول مسیر شغلی طولانی و برجسته اندو، درون‌بینی داستان رشد می‌کند. تمرکز اصلی داستان متوجه سوگورو است؛ پزشکی که به دلیل مشارکت در زنده‌شکافی تحت فشار قرار گرفته و اندو شیفته بررسی این است که چه چیزی موجب می‌شود مردم عادی در چنین اعمال شنیعی مشارکت کنند. 29 سال بعد، او در شاهکار خود با نام «رسوایی»، نام سوگورو را برای شخصیت همزاد خود به کار می‌برد و اعتراف می‌کند که همه ما در اعماق وجود خود استعداد سازش با اعمال بی‌رحمانه و فساد را داریم.

«دریا و زهر» از چند دیدگاه مختلف نقل می‌شود، اما عمدتا داستان سوگورو و تعامل او با یکی از انترن‌ها به نام تودا و معدود دکترها و پرستارانی را که با آنها کار می‌کند دنبال می‌کند. سوگورو بیماران مبتلا به سل را معالجه می‌کند و نسبت به زن سالخورده‌ای که درحال مرگ است از خود دلسوزی نشان می‌دهد. هنگامی که او پی می‌برد که سایر پزشکان قصد دارند به منظور پژوهش عمل جراحی را روی آن زن اجرا کنند، سوگورو دچار کشمکش درونی می‌شود.

در مقدمه رمان، خوانندگان با مردی ساکن حومه شهر توکیو آشنا می‌شوند که نیازمند داروهای التهاب ریه است. سوگورو تنها پزشک محله است، اما از نظر آن مرد فردی بسیار عجیب به نظر می‌رسد. و سپس او به حقایق مرتبط به زندگی سوگورو و مشارکت او در جنایات جنگی صورت گرفته در دانشکده پزشکی پی می‌برد. هنگامی که او در این باره با سوگورو مواجه می‌شود، روایت کتاب تغییر کرده و وقایع گذشته از دیدگاه سوگورو را به صورت سوم‌شخص بیان می‌کند. کمی بعدتر روایت کتاب به اول‌شخص تغییر می‌کند و داستان پرستاری به نام اوئه‌دا را بازگو می‌کند، سپس در فصل بعد پیش از بازگشت به داستان سوگورو از دیدگاه سوم‌شخص، از دیدگاه تودا به بیان وقایع به صورت اول‌شخص می‌پردازد.

معرفی شخصیت‌ها از طریق کارشان در بیمارستان مسلولین نشان‌دهنده این است که آنها تا چه میزان کرخت و بی‌احساس شده‌ یا به مسیری رانده شده‌اند که لزوما دیگر به دنبال پیشرفت شغلی نیستند. وضعیت بیمارستان به گونه‌ای نیست که آن را محیطی بهداشتی درنظر بگیریم، که می‌تواند با دوران وقوع این وقایع و فرهنگ آن زمان یا هردوی اینها مرتبط باشد و نیز رفتار بسیار ناخوشایندی با بیماران دارند. بیماران، به‌ویژه بیماران بهزیستی، به‌عنوان باری سنگین یا سوژه‌های پژوهشی احتمالی تلقی می‌شوند که می‌تواند منجر به ارتقای پزشکان شود.

پزشکان ارشد از سوگورو، تودا و اوئه‌دا می‌خواهند تا در برخی پژوهش‌های مهم که شامل زنده‌شکافی هشت اسیر آمریکایی می‌شود، شرکت کنند. هنگام پژوهش روی بیماران مبتلا به سل می‌شد استدلال کرد که آنها به‌هرحال خواهند مرد، اما اکنون از آنها خواسته می‌شود که با هدف پیشبرد علم و ترقی این پزشکان، هشت جوان سالم کشته شوند. از این سه نفر خواسته می‌شود - بدون اجبار - تا مشارکت داشته باشند و هر سه موافقت می‌کنند، هرچند سوگورو کمی مردد است.

داستان «دریا و زهر» برگرفته از وقایع حقیقی است که در سال 1945 در دانشگاه سلطنتی کیوشو رخ داده؛ وقایعی که موجب وحشت هر خواننده‌ای می‌شود. این کتاب چشم‌های شما را درباره جنبه دیگری از جنگ جهانی دوم باز می‌کند و موجب می‌شود تا تفکر و بحث بسیار در مورد اخلاق پزشکی، گناه و وجدان در شما شکل بگیرد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

لمپن نقشی در تولید ندارد، در حاشیه اجتماع و به شیوه‌های مشکوکی همچون زورگیری، دلالی، پادویی، چماق‌کشی و کلاهبرداری امرار معاش می‌کند... لمپن امروزی می‌تواند فرزند یک سرمایه‌دار یا یک مقام سیاسی و نظامی و حتی یک زن! باشد، با ظاهری مدرن... لنین و استالین تا جایی که توانستند از این قشر استفاده کردند... مائو تسه تونگ تا آنجا پیش رفت که «لمپن‌ها را ذخایر انقلاب» نامید ...
نقدی است بی‌پرده در ایدئولوژیکی شدن اسلامِ شیعی و قربانی شدن علم در پای ایدئولوژی... یکسره بر فارسی ندانی و بی‌معنا نویسی، علم نمایی و توهّم نویسنده‌ی کتاب می‌تازد و او را کاملاً بی‌اطلاع از تاریخ اندیشه در ایران توصیف می‌کند... او در این کتاب بی‌اعتنا به روایت‌های رقیب، خود را درجایگاه دانایِ کل قرار داده و با زبانی آکنده از نیش و کنایه قلم زده است ...
به‌عنوان پیشخدمت، خدمتکار هتل، نظافتچی خانه، دستیار خانه سالمندان و فروشنده وال‌مارت کار کرد. او به‌زودی متوجه شد که حتی «پست‌ترین» مشاغل نیز نیازمند تلاش‌های ذهنی و جسمی طاقت‌فرسا هستند و اگر قصد دارید در داخل یک خانه زندگی کنید، حداقل به دو شغل نیاز دارید... آنها از فرزندان خود غافل می‌شوند تا از فرزندان دیگران مراقبت کنند. آنها در خانه‌های نامرغوب زندگی می‌کنند تا خانه‌های دیگران بی‌نظیر باشند ...
تصمیم گرفتم داستان خیالی زنی از روستای طنطوره را بنویسم. روستایی ساحلی در جنوب شهر حیفا. این روستا بعد از اشغال دیگر وجود نداشت و اهالی‌اش اخراج و خانه‌هایشان ویران شد. رمان مسیر رقیه و خانواده‌اش را طی نیم قرن بعد از نکبت 1948 تا سال 2000 روایت می‌کند و همراه او از روستایش به جنوب لبنان و سپس بیروت و سپس سایر شهرهای عربی می‌رود... شخصیت کوچ‌داده‌شده یکی از ویژگی‌های بارز جهان ما به شمار می‌آید ...
نگاه تاریخی به جوامع اسلامی و تجربه زیسته آنها نشان می‌دهد که آنچه رخ داد با این احکام متفاوت بود. اهل جزیه، در عمل، توانستند پرستشگاه‌های خود را بسازند و به احکام سختگیرانه در لباس توجه چندانی نکنند. همچنین، آنان مناظره‌های بسیاری با متفکران مسلمان داشتند و کتاب‌هایی درباره حقانیت و محاسن آیین خود نوشتند که گرچه تبلیغ رسمی دین نبود، از محدودیت‌های تعیین‌شده فقها فراتر می‌رفت ...