کلکسیون [The Collection]. نمایش‌نامه‌ای از هرولد پینتر1 (1930- )، نویسنده‌ی انگلیسی که در 11 مه 1961 در تلویزیون انگلستان به نمایش درآمد و سپس در 18 ژوئن 1962، به کارگردانی پیتر هال2 و هرولد پینتر، در «آلدویچ تئاتر»3 لندن اجرا شد.

کلکسیون [The Collection] خلاصه نمایش‌نامه‌ هرولد پینتر

این نمایشنامه در یک پرده که در اول برای تلویزیون نوشته شد، نخست دارای سامان صحنه‌ایِ بسیار بررسی‌شده‌ای است: صحنه به سه ناحیه تقسیم می‌شود، «دو شبه‌جزیره که دماغه‌ای جدایشان می‌کند»: در سمت چپ، خانه‌ی هری4 و بیل5 قرار دارد؛ در سمت راست، کاشانه‌ی جیمز6 و استلا7؛ و در وسط، یک اتاقک تلفن. از همین اتاقک است که در این شب همه چیز پیش می‌آید: مردی («یک شبح») به منزل هَری زنگ می‌زند و می‌خواهد با بیل صحبت کند. او جیمز است. او که موفق شده است آن روز صبح به خانه‌ی بیل وارد شود، بیل را به داشتن روابطی با همسر خود، استلا، متهم می‌کند؛ در حالی که او یک کلکسیون لباس را در لیدز8 نمایش می‌داده است.

بیل، پس از انکار تمام ماجرا، بخشی از ادعاهای جیمز را می‌پذیرد. ماجرا که تا این زمان عملاً به خانه‌ی هری محدود می‌شود، از آن پس به تناوب یا همزمان در دو محل جریان می‌یابد. در حالی‌که دو زوج، هرکدام در سمت خود، لحظات دشواری را می‌گذرانند، گویی نوعی همدستی میان بیل و جیمز برقرار می‌شود. در این حال، هَری، سرانجام به نزد استلا می‌رود؛ اما استلا تمام ماجرا را تکذیب می‌کند و جیمز، سرانجام با کاردی به بیل حمله می‌کند. اما نمایشنامه هرگز در خشونتی جسمانی نمی‌افتد که فرجامی ایجاد کند: اعتراف پایانی بیل هیچ اطمینانی به دست نمی‌دهد و «حقیقت» معلق می‌ماند.

ماجرا که براساس چیزی بنا شده است که حتی در بخش حوادث نمی‌گنجد، مدام با طرح و توطئه داستان پلیسی پهلو می‌زند. واقع‌گرایی ظاهری شاید یکی از نخستین عناصر آن است. اما جداسازی صحنه به سه فضا فاصله‌سازی را وارد می‌کند و برخی نشانه‌ها -صفحه‌ی موسیقی چارلی پارکر9 زنگ‌ها و روزنامه‌ی یکشنبه- بیشتر به شکل نقل‌قول‌هایی خاصه از با خشم به یاد آر، اثر آزبورن10 است تا جلوه‌هایی از واقعیت.

در این حال، جو ناامنی و اضطرابی که نمایشنامه در آن غوطه‌ور است، آشکارا تجسم‌بخش ماجرایی پلیسی به شیوه‌ی مانکیویچ11 یا هیچکاک12 است. تلفن ناشناس در شب، داخل‌شدن به منزل دیگری، صحنه‌ی کارد و حتی نورپردازی، که پینتر به طور مشخص مطرح می‌کند، همه عناصری نگران‌کننده‌اند که دلهره می‌آفرینند. با این همه، تنش درامی دورادور کم می‌شود و روزمرگی عجیب، که قدرت فکاهی واقعی را پالایش می‌دهد، بر امر نامتعارف اضطراب‌آور پیشی می‌گیرد.

وانگهی، چه روی داده است؟ آیا بیل و استلا، دو تنها شخصیت نمایشنامه که باهم سخن نگفته‌اند، باهم ملاقات کرده‌اند؟ از نظر استلا، «داستانی موهوم» است و آفریده‌ی هذیان حسادت‌آمیز شوهرش. از نظر بیل، این ارتباط، اگر هم وجود داشته، کلامی باقی مانده است. کلکسیون که عنوان آن، خود، می‌تواند یادآور بلهوسی یک انسان وسواسی باشد، تنها فرضیه‌ی یک ارتباط را به دست می‌دهد. و آیا دکور نمایش، با سه ناحیه‌ی محصور و در عین حال، کاملاً مرتبط با یکدیگر، چیزی به‌جز مادیت‌یافتن خام «طرح ارتباط» است؟ تماشاگر، مانند جیمز، آزاد است که «مسائل را از دو دیدگاه، از سه دیدگاه، یا از همه‌ی دیدگاه‌ها ببیند». کلکسیون اثری سرگیجه‌آور است.

مهشید نونهالی. فرهنگ آثار. سروش


1. Harold Pinter 2. Peter Hall 3. Aldwych 4. Harry
5. Bill 6. James 7. Stella 8. Leeds 9. Charlie Parker
10. Osborne 11. Mankiewicz 12. Hitchcock

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...