داستان فراموش‌شدگان | آرمان ملی


در «تزار عشق و تکنو» [The tsar of love and techno]، جهان بی‌رحمانه است - اما (اکثر) مردم نه. این اثر با تونل‌هایی در زیر لنین‌گراد در سال 1937 آغاز می‌­شود، در تونل‌هایی که هنوز تکمیل نشده- هنرمندی که عکس­ها را برای دولت سانسور می‌­کند، با حذف تصاویر خائنان از تاریخ رسمی مکانی که در حال حاضر مختص از بین‌بردن مردم است. پایان این کار به این صورت است که مرد روس تنها در محفظه­ای فضایی، در سال نامشخص، که به نوار کاست قدیمی گوش می‌­دهد و جان خود را از دست می‌­دهد و از مدار پلوتون خارج می‌­شود.

تزار عشق و تکنو» [The tsar of love and techno] آنتونی مارا [Anthony Marra]

در کتاب همه‌چیز وجود دارد. تاریخ عجیب، دلهره‌آور و تلخ اتحاد جماهیر شوروی، قبل و بعد از گلسنوست (فضای باز)، قبل و بعد از کمونیسم، قبل و بعد از واقع‌گرایی، از طریق مجموعه­‌ای از داستان‌های کوتاه و مرتبط به نام «تزار عشق و تکنو» گفته می‌‌شو­ند.

این اثر جدید- درواقع رمان- آنتونی مارا [Anthony Marra] است، داستانی که در قالب چند داستان نوشته شده. از هنرمند سانسورچی که نقاشی چهره مرده برادر­ش را با چهره هزار مامور دولتی ننگین می‌­پوشاند، و رقصنده باله که متهم به توطئه با خائنان است­، و نوه رقصنده که به‌طور خلاصه مشهورترین فردی می‌­شود که تاکنون از شهرهای معدن نیکل از قطب شمال سیبری ظهور کرده، و یکی از دوست‌پسرهای سابق خود که در زمان جنگ توسط شورشیان چچنی اسیر شده بود و غیره. این داستانی است که از گوینده­ای به دیگری نقل شده است؛ نقل صدساله رویاهای خردشده، طول عمرهای کوتاه‌شده و خودتخریبی که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.

آیا شوخی­های مفصل آنتونی مارا را دوست داریم؟ بله. نکته اول: مهم‌ترین درس والدین به فرزندان‌شان در سال‌های استالین و برژنوف، عادی‌بودن است. مارا در مورد نسلی از والدین سیبری که در مورد (یا با) فرزندان خود صحبت می‌­کنند می‌‌نویسد: «ما همه توان خود را به کار گرفته­ایم. اما بزرگ‌ترین هدیه ما این بود که عادی‌بودن خودمان را بر آنها تحمیل کنیم. آنها ممکن است ما را سرزنش کنند، ممکن است ما را بی‌کفایت و کوته‌فکر تصور کنند، اما روزی آنها خواهند فهمید چیزی که آنها را عادی می‌­کند همان چیزی است که آنها را زنده نگه می‌­دارد.»

و نکته دوم اینکه در این وضعیت، چهاردهمین الیگارشی ثروتمند بهتر (یا به‌هرحال مطمئن‌تر) است از اولی یا دومی‌بودن. «اداره جهانگردی گروزنی» بهترین سازماندهی را دارد: معاون سابق موزه که به دستور مقامات ارشد خود به رئیس اداره ارتقا پیدا کرد تا شهری را كه در اثر جنگ فروپاشیده بود به «دبی‌ چچن» تبدیل کند. در اینجا سلیقه طنز آنتونی مارا کاملا سیاه و خشک است، در مبادله بین شخصیت اصلی بی‌پروا و دیوانه‌کننده (که قبلا اصرار داشته که یک گور دسته‌جمعی پر از اجساد اعدام‌شده را به «یک جاذبه گردشگری مهم برای علاقه‌مندان به باستان‌شناسی» تبدیل کند) و نمایش جاهای دیدنی گروزنی به گروهی از تاجران چینی که به دنبال انجام تجارت نفت در چچن هستند: «مترجم سرش را تکان داد و به رشته‌کوه­های کوچکی که دامنه آنها از خرابه‌ها تا محدوده شهر بود اشاره کرد، و گفت «اون چیه؟» گفتم: «حومه شهر.»

کتاب «تزار عشق و تکنو» باید کتاب غم‌انگیزی باشد، اما از ذکر اینکه آن را به عنوان خنده‌دار توصیف کرد می‌‌توان خودداری کرد. تدبیر آنتونی مارا در اینجا این است که جهان بی­رحمانه، فریبنده، کاملا خونین است و شخصیت‌های او نیز به همین صورت- ولی نه در همه اوقات. جایی‌که جهان به‌طور مداوم وحشتناک است، مردم در این کتاب، گاهی مهربان، شاد و گاه بامزه هستند.

و عجیب‌ترین و تأثیرگذارترین چیز درباره کتاب این است که تقریبا مانند داستان‌های علمی-‌تخیلی در بیگانگی و شدیدا عجیب خوانده می‌­شود. این کتاب برای تفهیم و تکرار خِرَد طراحی شده و اینکه عشق کلا به خیانت ختم می‌‌شود، موفقیت همه از دروغ به وجود می‌­آید، و گاهی اوقات می‌­خندیم تا جیغ نزنیم و همه کابوس‌آباد مدرن ما به گذشتگان مربوط می‌‌شود- که از آن زمان تاکنون نژاد بشر کاملا قادر به ایجاد وحشت واقعی، پیش‌پاافتاده و زیبا است، جای تعجب است که برای از خواب‌پریدن، باید کابوس اختراع کنیم.

کتاب «تزار عشق و تکنو» در سال 2015 منتشر شد و موفقیت‌های چشمگیری به دست آورد، از جمله: برنده جایزه داستان‌نویسی سال 2015 آکادمی هنر و ادبیات آمریکا، بهترین کتاب داستانی 2015 از سوی مجله کرکوس، نامزد نهایی جایزه انجمن منتقدان کتاب آمریکا.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...
صدای من یک خیشِ کج بود، معوج، که به درون خاک فرومی‌رفت فقط تا آن را عقیم، ویران، و نابود کند... هرگاه پدرم با مشکلی در زمین روبه‌رو می‌شد، روی زمین دراز می‌کشید و گوشش را به آنچه در عمق خاک بود می‌سپرد... مثل پزشکی که به ضربان قلب گوش می‌دهد... دو خواهر در دل سرزمین‌های دورافتاده باهیا، آنها دنیایی از قحطی و استثمار، قدرت و خشونت‌های وحشتناک را تجربه می‌کنند ...
احمد کسروی به‌عنوان روشنفکری مدافع مشروطه و منتقد سرسخت باورهای سنتی ازجمله مخالفان رمان و نشر و ترجمه آن در ایران بود. او رمان را باعث انحطاط اخلاقی و اعتیاد جامعه به سرگرمی و مایه سوق به آزادی‌های مذموم می‌پنداشت... فاطمه سیاح در همان زمان در یادداشتی با عنوان «کیفیت رمان» به نقد او پرداخت: ... آثار کسانی چون چارلز دیکنز، ویکتور هوگو و آناتول فرانس از ارزش‌های والای اخلاقی دفاع می‌کنند و در بروز اصلاحات اجتماعی نیز موثر بوده‌اند ...
داستان در زاگرب آغاز می‌شود؛ جایی که وکیل قهرمان داستان، در یک مهمانی شام که در خانه یک سرمایه‌دار برجسته و بانفوذ، یعنی «مدیرکل»، برگزار شده است... مدیرکل از کشتن چهار مرد که به زمینش تجاوز کرده بودند، صحبت می‌کند... دیگر مهمانان سکوت می‌کنند، اما وکیل که دیگر قادر به تحمل بی‌اخلاقی و جنایت نیست، این اقدام را «جنایت» و «جنون اخلاقی» می‌نامد؛ مدیرکل که از این انتقاد خشمگین شده، تهدید می‌کند که وکیل باید مانند همان چهار مرد «مثل یک سگ» کشته شود ...
معلمی بازنشسته که سال‌های‌سال از مرگ همسرش جانکارلو می‌گذرد. او در غیاب دو فرزندش، ماسیمیلیانو و جولیا، روزگارش را به تنهایی می‌گذراند... این روزگار خاکستری و ملا‌ل‌آور اما با تلألو نور یک الماس در هم شکسته می‌شود، الماسی که آنسلما آن را در میان زباله‌ها پیدا می‌کند؛ یک طوطی از نژاد آمازون... نامی که آنسلما بر طوطی خود می‌گذارد، نام بهترین دوست و همرازش در دوران معلمی است. دوستی درگذشته که خاطره‌اش نه محو می‌شود، نه با چیزی جایگزین... ...