مرتضی سرهنگی معتقد است نصف جنگ و دفاع مقدس ما در دست اسرای عراقی است و اگر قرار باشد شناختی از جنگ حاصل شود، باید خاطرات این‌اسرا را استخراج و مرور کرد.

به گزارش کتاب نیوز به نقل از مهر، کتاب «اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی» نوشته مرتضی سرهنگی به‌تازگی توسط انتشارات سروش به چاپ پنجم رسیده است. این کتاب دربرگیرنده مصاحبه‌هایی با اسرای عراقی است که در سال‌های دفاع مقدس به اسارت نیروهای خودی درآمدند.

اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی مرتضی سرهنگی

سرهنگی که به‌عنوان یکی از محققان و پژوهشگران دفاع مقدس و پدر معنوی دفتر هنر و ادبیات جنگ شناخته می‌شود، در این کتاب به ادبیات تبلیغاتی دوران جنگ وفادار است و حال و هوای جاری در اثر، به‌طور مشخص آن را به‌عنوان یک اثر دهه شصتی معرفی می‌کند. مصاحبه‌های مندرج در این کتاب، ابتدا در روزنامه جمهوری اسلامی چاپ شدند که با استقبال مخاطبان، قالب کتاب را به خود گرفتند.

یک‌نکته مهم درباره این کتاب، نقل قولی از مولف آن است که گفت خود مصاحبه‌ها فی‌نفسه تاریخی و ارزشمند هستند؛ حالا مصاحبه‌کننده هرکه می‌خواهد باشد!

چاپ چهارم این کتاب سال ۶۰ توسط انتشارات سروش عرضه شد و ارائه چاپ پنجمش تا امروز میسر نشده بود. سرهنگی هم در این‌باره می‌گوید دیگر چاپ بعدی را ندیدیم، ما هم پا به پای تقویم‌ها آمدیم و رسیدیم به امروز که چاپ پنجم آن را انتشارات سروش پیش روی ما می‌گذارد.

ارائه چاپ پنجم کتاب «اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی» بهانه‌ای شد تا با مولف آن گفتگویی کوتاه داشته باشیم:

آقای سرهنگی حدود ۳۰ سال از چاپ چهارم این کتاب می‌گذرد. این اتفاق را از دید شما ببینیم!
می‌توانم بگویم این اتفاق، یعنی مصاحبه با اسرای جنگی و چاپ خاطرات آنها تاکنون در هیچ کشوری انجام نشده است. اما ایران، این کار را انجام داد و این به خوش رفتاری ایرانی‌ها با اسرای جنگی بر می‌گردد که درنهایت حاضر به گفت‌وگو شدند. این کتاب و کتابی که در سوره مهر چاپ شده حاصل مصاحبه و گفت‌وگو هستند، اما تقریباً ۶۵ عنوان کتاب دیگر از اسرای عراقی باقی مانده که به قلم خود اسرا نوشته شده است. حالا هم بعد از حدود ۳۰ سال این خاطرات با همان ادبیات چاپ دوباره می‌خورد.

قائل به تفاوت قبل و بعد هستید؟ چون به «همان‌ادبیات» اشاره می‌کنید.
جنگ دو دستور زبان دارد. دستور زبان جنگ، دستور زبان تبلیغی است و این در همه‌جای دنیا مرسوم است؛ یک ادبیات شورانگیز و حماسی که مردم را برای مقاومت و پایداری تهییج می‌کند. اما دستور زبان پس از جنگ، دستور زبان تعقلی است و پشت آن فکری نهفته است.

جالب است که کتاب، پس از سال‌ها با همان ادبیات زمان جنگ چاپ شده و تغییری در آن ایجاد نکرده‌اید.
اجازه دادم همان‌ادبیات باقی بماند و با همان‌ادبیات به چاپ برسد. چرا که اگر روزی قرار شد کسی دستور ادبیات جنگ را در کتاب‌ها دنبال و جست‌وجو کند، این کتاب منبع خوبی از آن دوران است. اما اگر در حال حاضر بخواهیم این کتاب را بنویسیم، قطعاً ادبیات، زبان و نوع بیان آن فرق خواهد کرد. آن زمان لازم بود که با چنین ادبیاتی کتاب چاپ شود.

آن موقع و در آن سن و سال جوانی، دغدغه شما چه بود که این مصاحبه‌ها را انجام دادید؟
وقتی سربازی وارد کشوری می‌شود و با پوتین خود بر آن شهر و خاک قدم می‌گذارد، مانند یک‌پادشاه بی‌تاج و تخت است و هر کاری بخواهد انجام می‌دهد.، ابتدای جنگ من در منطقه و در جنوب حضور داشتم و می‌شنیدم که این سربازان در خرمشهر، سوسنگرد، بستان و … چه کارهایی انجام داده‌اند. پس احساس کردم می‌توانند حرف بزنند و از جنگ بگویند. به‌همین‌خاطر سراغ اسرای عراقی رفتم. بعدها متوجه شدم نصف جنگ در دست این‌ها است و اگر قرار باشد شناختی از جنگ پیدا کنیم، باید خاطرات اینها را مرور کنیم.

با این رویکرد با تعدادی از اسرای عراقی که در دسترس و در تهران بودند مصاحبه انجام دادم. البته برای مصاحبه به شهرستان‌ها هم رفتم، اما بهتر دیدم اجازه بدهیم که خود این اسرا قلم به دست گیرند و خاطراتشان را بنویسند که نتیجه آن حدود ۶۵ کتاب شد.

چرا عکس‌ها و مشخصات اسرای عراقی در کتاب وجود ندارد؟
اگر بنا بود آن ایام کلیه مشخصات و عکس‌های اسرا کنار مصاحبه‌شان چاپ شود، به اشکال بزرگی بر می‌خوردیم. اولین‌اشکال متوجه خود و خانواده اسرا در عراق می‌شد. البته عکس‌ها و مشخصات اسرا موجود است و با توجه به اینکه دیگر نشانی از حکومت خون‌ریز حزب بعث عراق در روی زمین نیست، به‌مرور منتشر خواهد شد.

................ هر روز با کتاب ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...