جان مولان منتقد نشریه گاردین 10 کابوس برتر تاریخ ادبیات را انتخاب کرده است:
1. «کلاریسا» نوشته ساموئل ریچاردسن
کلاریسا پیش از آشنایی با رابرت لاولیس خبیث کابوس ترسناک میبیند که درواقع هشداری است درمورد رابرت: «با چاقو قلبم را پاره پاره کرد و بعد مرا در گوری که کنده بود پرت کرد، کنار یکی دو جسد نیمه متلاشی شده دیگر. بعد با دست و پا به رویم خاک ریخت.»
2. «فرانکنشتاین» نوشته مری شلی
ویکتور فرانکنشتین که شب و روز روی ساختن هیولای بینام خود کار کرده به خواب میرود و رویایی میبیند که در آن کنار الیزابت، محبوبش است اما ناگهان زن به چهره مادر مردهاش درمیآید که کِرم از روی بدنش بالا میرود. ویکتور از خواب میپرد و هیولایش را میبیند که بالای سرش ایستاده است!
3. «اعترافات یک انگلیسی» نوشته توماس دوکوئینسی
دوکوئینسی مدتهاست فقط کابوس میبیند: «انگار که هر شب... به شکاف و ورطهای تاریک و ظلمانی سقوط میکنم، در اعماق ظلمات، گویی رها یافتن من از این ظلمت ناممکن است. حتی با بیدار شدن هم حس رهایی نمیکنم.» کلمات القاکننده «تشویش خودکشی» هستند که باورنکردنی است.
4. «رنجهای خواب» نوشته ساموئل تیلور کلریج
اینجا هم با گفتارهای موزون یک معتاد روبرو هستیم: «اشتیاق و نفرت غریبانه در هم تنیدهاند / نقش بسته بر اشیاء باورنکردنی و نفرتانگیز». هر چه که کلریج را در خواب آزار میداده شرمی بود که روحش را میخورده است.
5. «بلندیهای بادگیر» نوشته امیلی برونته
لاکوود بیچاره پس از سفری به بلندیهای بادگیر در برف میماند و مجبور میشود شب را همانجا سپری کند. او خواب میبیند که دستش را از پنجره بیرون گرفته و انگشتهایی یخ زده دست او را لمس میکنند. صدای گریه می آید و بعد ناگهان چهره ترسیده کودکی پدیدار می شود. این چهره کتی است و ادامه داستان توضیح این رویا است.
6. «موبی دیک» نوشته هرمان ملویل
ناخدا ایهب در خوابی آشفته و ترسناک فریاد میزند: «خدایا چه رنج های طاقت فرسا که باید بکشد مردی نرسیده به سودای انتقام. گویی شکافی دربرابرش گشوده می شود که از آن زبانههای آتش و نور کورکننده بیرون میزند و شیاطینی نفرینشده او را به درون آنها سوق میدهد.» و همه این کابوسها نتیجه سودای شکار یک نهنگ است.
ترز به همراه لورن تصمیم گرفته شوهر بیمارش کامیل را غرق کنند، اما احساس گناه لورن را رها نمیکند: «خواب دید... که جسد مرد غرق شده روی تنش افتاده است و به او چسبیده.» لورن احساس نفرت و اشمئزاز میکند، عشق سوزان و مرگ سرد، گویی زندگیاش به خاتمه رسیده است.
8. «کابوس یک کودک» نوشته رابرت گریوز
لولویی مخوف کنار تخت کودکی ایستاده است و با صدای بیرحم و بیاحساس میگوید: «گربه... گربه... گربه»، سالها بعد این خواب کودک را که حالا شاعر شده و سرباز است رها نمیکند، او که مجروح شده و تحت تاثیر مرفین پزشک است خواب میبیند که صدایی به دفعات میگوید: «گربه... گربه... گربه...»
9. «دفترچه طلایی» نوشته دوریس لسینگ
آنا وولف که گذشته تلخی داشته در دفترچهای آبی رنگ ترسهایش را مینویسد. در کابوسهایش مردی کوتوله تهدیدش میکند: «مسخرهام میکند، آزارم می دهد، کاش مرا میکشت، کاش مرگ سراغ من میآمد.» شاید وولف زندگی راحتی داشته باشد اما نه در خوابهایش.
10. «هری پاتر و محفل ققنوس» نوشته جی. کی. رولینگ
همیشه به کابوسهایتان اعتماد نکنید. هری در کابوسهایش ولدمرت و دیگران را میبیند اما اینها کابوسهایی ساختگی هستند که دشمن هری پاتر از اتاقک خود به سوی ذهن او میفرستد. مثلا کابوس شکنجه شدن سیریوس بلک. هری پاتر به نجات سیریوس بلک میرود اما این یک دام است.
................ تجربهی زندگی دوباره ...............
دوران قحطی و خشکسالی در زمان ورود متفقین به ایران... در چنین فضایی، بازگشت به خانه مادری، بازگشتی به ریشههای آباواجدادی نیست، مواجهه با ریشهای پوسیده است که زمانی در جایی مانده... حتی کفن استخوانهای مادر عباسعلی و حسینعلی، در گونی آرد کمپانی انگلیسی گذاشته میشود تا دفن شود. آرد که نماد زندگی و بقاست، در اینجا تبدیل به نشان مرگ میشود
...
تقبیح رابطه تنانه از جانب تالستوی و تلاش برای پی بردن به انگیرههای روانی این منع... تالستوی را روی کاناپه روانکاوی مینشاند و ذهنیت و عینیت او و آثارش را تحلیل میکند... سادهترین توضیح سرراست برای نیاز مازوخیستی تالستوی در تحمل رنج، احساس گناه است، زیرا رنج، درد گناه را تسکین میدهد... قهرمانان داستانی او بازتابی از دغدغههای شخصیاش درباره عشق، خلوص و میل بودند
...
من از یک تجربه در داستاننویسی به اینجا رسیدم... هنگامی که یک اثر ادبی به دور از بدهبستان، حسابگری و چشمداشت مادی معرفی شود، میتواند فضای به هم ریخته ادبیات را دلپذیرتر و به ارتقا و ارتفاع داستاننویسی کمک کند... وقتی از زبان نسل امروز صحبت میکنیم مقصود تنها زبانی که با آن مینویسیم یا حرف میزنیم، نیست. مجموعهای است از رفتار، کردار، کنشها و واکنشها
...
میخواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطهای بیابد و بگوید «اینجا پایانی خوش برای خودم میسازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعیاش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیلیافته برای مجموعهای از مسائل بنیادین است که در هم تنیدهاند؛ مسائلی همچون رابطه فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه تلاقی دهها مسئله ژرف و تأثیرگذار است
...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار میگیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه میدهی... روان شناسی رشد به ما کمک میکند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی میرسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی میرسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد
...