احیاء علوم الدین. کتابی جامع در معارف اسلامی و عرفانی به عربی، اثر امام محمد غزالی طوسی نیشابوری(450-505) عالم و متفکر بزرگ اسلامی. این کتاب شامل چهار بخش (ربع) است: ربع عبادات، ربع عادات، ربع مهلکات، ربع منجیات.

ربع عبادات درباره آداب و دقایق سنن و اسرار معانی عبادات است که عالم عامل را از دانستن آن گریزی نیست. این ربع خود از ده کتاب تشکیل شده است که نخستین آن «کتاب العلم» است. به قول مؤلف، سبب آغاز کردن کتاب با این مبحث، آن است که علم «مهم‌ترین هدف برای امور کشفی است که با آموختن آن بنا به فرموده رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله و سلم)، خداوند متعال بندگی (عبادت) می‌شود» دیگر کتاب‌های ربع نخست به این شرحند: قوائد العقاید، اسرار طهارت، اسرار نماز، اسرار زکات، اسرار روزه، اسرار حج، آداب تلاوت قرآن، اذکار و دعاها، ترتیب اوراد در اوقات.

ربع عادات درباره اسرار معاملات، دقایق سنت‌ها و پرهیزهای نهان در مجاری آن است که متدین از آن بی‌نیاز نیست. این ربع نیز شامل ده کتاب به شرح زیر است:  آداب خوردن، آداب ازدواج، احکام کسب، حلال و حرام، آداب صحبت و معاشرت با اصناف خلق، گوشه‌گیری، آداب سفر، سماع و وجد، امر به معروف و نهی از منکر، آداب معیشت و اخلاق نبوت. ربع مهلکات درباره صفات ناپسندی است که برای زدودن و پاک کردن نفس و دل  از آن‌ها، آیات قرانی  نازل شده است. غزالی حد و حقیقت هر یک از این خلقیات و اسباب پدید آمدن آنها را شرح داده و آفات آنها و نشانه‌هایی را که بدان شناخته می‌شوند و روش‌های درمانی آنها را یاد آور شده است. این ربع نیز شامل ده کتاب به شرح زیر است: شرح شگفتی‌های دل، ریاضت نفس، آفات دو شهوت شکم و فرج، آفات زبان، آفات غضب، حقد و حسد، ذم دنیا، نکوهش مال و بخل، ذم جاه و ریا، نکوهش کبر و عجب و غرور.

ربع منجیات درباره صفات پسندیده‌ای است که موجب تقرب به خداوند می‌شوند. غزالی، علاوه بر بیان حد و حقیقت هر صفت، اسباب و نشانه‌ها و فضیلت آن را نیز یاد آور شده است. مقصود غزالی از تالیف احیاء علوم الدین، چنان که خود در مقدمه یادآور شده، دو چیز بوده است: اول ـ رعایت تربیتی که در ارائه مطالب اختیار شده برای تحقیق و تفهیم؛ دوم ـ روح دمیدن در علم فقه.

غزالی در نگارش این اثر، دو کتاب "رساله قشیریه" و "قوت القلوب" ابوطالب مکی تاثیر پذیرفته است. احیاء علوم‌‌الدین از گران‌قدرترین کتاب‌های اسلامی در شناخت حلال و حرام است که ظاهر و باطن احکام را به هم آمیخته و مشتمل است بر شریعت و طریقت و حقیقت. در طرح مطالب هر کتاب، غزالی ابتدا به آیات و احادیث و اخبار و آثار  استشهاد می‌کند؛ سپس، با پروردن معانی آنها به بیان و زبانی ساده و روشن، به شرح و بسط و ارائه آرای خود می‌پردازد.

برخی احیاء را نقد کرده‌اند و مناقشه‌های بسیاری درباره آن صورت گرفته است. از جمله کسانی که سخت بر غزالی و کتابش خرده گرفته‌اند، می‌توان ابن جوزی و ابن صلاح و مارزی را نام برد. گذشته از نقد برخی مباحث عقلی و کلامی احیاء در باب اعتقادات، بیشترین اشکالی که بر این کتاب وارد شده وجود احادیث ضعیف در آن است. در حقیقت غزالی چندان درایتی در علم حدیث نداشته و از شیخی حدیث نشینده است. دیگر اینکه غزالی، به دلیل گرایش شدید به تصوف و حسن ظن فراوان به مشایخ صوفیه، گاه گفتار آنان را، بدون تحقیق و بررسی و اغلب به عین عبارات نقل کرده است.

احیاء علوم الدین چندین بار تلخیص و به بعضی زبان‌ها از جمله فارسی ترجمه و بارها به چاپ رسیده است. بهترین چاپ آن تصحیح زین الدین عراقی است همراه با تخریج آیات قرآنی به ضمیمه "تعریف الاحیاء بفضائل الحیاء"، اثر علامه عبدالقادر بن شیخ بن عبدالله العیدروس؛ همچنین "الاملاء عن اشکالات  الاحیاء"، اثر شخص امام غزالی، که ردی است بر اعتراضات بعضی از معاصران، و "عوارف المعارف" سهروردی، که در 1406 به جاپ رسیده است از دیگر نسخه‌های تصحیحی این کناب به شمار می‌روند.  

مسعود انصاری خوشابر. فرهنگ آثار ایرانی اسلامی. سروش 

دوران قحطی و خشکسالی در زمان ورود متفقین به ایران... در چنین فضایی، بازگشت به خانه مادری، بازگشتی به ریشه‌های آباواجدادی نیست، مواجهه با ریشه‌ای پوسیده‌ است که زمانی در جایی مانده... حتی کفن استخوان‌های مادر عباسعلی و حسینعلی، در گونی آرد کمپانی انگلیسی گذاشته می‌شود تا دفن شود. آرد که نماد زندگی و بقاست، در اینجا تبدیل به نشان مرگ می‌شود ...
تقبیح رابطه تنانه از جانب تالستوی و تلاش برای پی بردن به انگیره‌های روانی این منع... تالستوی را روی کاناپه روانکاوی می‌نشاند و ذهنیت و عینیت او و آثارش را تحلیل می‌کند... ساده‌ترین توضیح سرراست برای نیاز مازوخیستی تالستوی در تحمل رنج، احساس گناه است، زیرا رنج، درد گناه را تسکین می‌دهد... قهرمانان داستانی او بازتابی از دغدغه‌های شخصی‌اش درباره عشق، خلوص و میل بودند ...
من از یک تجربه در داستان‌نویسی به اینجا رسیدم... هنگامی که یک اثر ادبی به دور از بده‌بستان، حسابگری و چشمداشت مادی معرفی شود، می‌تواند فضای به هم ریخته‌ ادبیات را دلپذیرتر و به ارتقا و ارتفاع داستان‌نویسی کمک کند... وقتی از زبان نسل امروز صحبت می‌کنیم مقصود تنها زبانی که با آن می‌نویسیم یا حرف می‌زنیم، نیست. مجموعه‌ای است از رفتار، کردار، کنش‌ها و واکنش‌ها ...
می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...