«فرهنگ اجتماعی عصر مولانا» کتابی به کوشش محبوبه مباشری است که با هدف نشان دادن چگونگی بازتاب اوضاع اجتماعی روزگار و محیط پیدایش و زایش غزلیات مولوی  سعی در ارایه نگرشی تازه از ساحت اجتماعی به غزلیات شمس دارد.

به گزارش ایبنا، کتاب «فرهنگ اجتماعی عصر مولانا» با هدف نشان دادن چگونگی بازتاب اوضاع و شرایط اجتماعی روزگار و محیط پیدایش و زایش غزلیات از خلال اشعار مولانا در «دیوان شمس» به رشته تحریر درآمده است که علاوه بر پیشگفتاری به قلم مباشری و مقدمه‌ای پیرامون موضوع «مختصری درباره هنر و ارتباط آن با جامعه به عنوان خاستگاه واقعی آن» پنج بخش کلی را شامل می‌شود.

اما در مقدمه 45 صفحه‌ای این کتاب به مباحثی چون شعر و هنر، ادبیات و اجتماع، ارتباط شعر با تاریخ و جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی و تاریخ، جامعه‌شناسی و شعر، انگیزه انتخاب دیوان کبیر یا کلیات شمس تبریزی، شیوه انجام این پژوهش، جغرافیای تاریخی آسیای صغیر، قونیه در روزگار مولانا، کشور روم و زبان فارسی در روزگار مولوی و خاندان مولوی و زبان فارسی پرداخته شده است.

مباشری معتقد است هر اثر ادبی در بافت خود نشانه‌ای از منشاء اجتماعیش دارد. محیطی اجتماعی که اثر در آن نضج گرفته در سبک و شیوه بیان و نیز فحوای کلام صاحب اثر منعکس شده است و گاه می‌توان ارزیابی جوامع را به آثار ادبی همان جامعه تعمیم داد.

به‌طور کلی و در بسیاری از موارد بازتاب شرایط و مقتضیات و اوضاع اجتماعی یک دوره در اشعار یک شاعر کاملا مشهود است و ما برای شناخت اوضاع اجتماعی آن دوره و تعیین درجه این انعکاس اغلب به کمک مورخ اجتماعی نیازمندیم. به این ترتیب پیوند میان تاریخ، جامعه‌شناسی، ادبیات و حتی نقد ادبی به خوبی آشکار می‌شود.

مباشری در مقدمه‌اش به این موضوع اشاره دارد که در باب اشعار مولانا، تفاسیر و شروح و حتی فرهنگ‌ لغات بسیاری نوشته‌اند اما اقیانوس عظیم آثار مولانا همگان را بر پژوهش‌های جدید در این آثار وامی‌دارد.

«اعتقادات»، «فرهنگ عامه» (آداب، رسوم و سنت‌های اجتماعی)، «پراکنده‌ها»، «زبان» و «ضرب‌المثل‌های رایج» عنوان بخش‌های اصلی این کتاب هستند.

بخش نخست با عنوان «اعتقادات» به بررسی موضوعات آداب و اصطلاحات فقهی و مذاهبی رایج، اندیشه‌ها، عقاید و فرقه‌های مذهبی و کلامی و اصطلاحات آن، تصوف، صوفیان، آداب، پوشش و اصطلاحات، باورها و عقاید عامه و پیامبران و بعضی اشارات و اعتقادات در باب آن‌ها اختصاص دارد.

در بخش دوم مباحثی چون مولانا و طرح مسایل جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی در غزلیات، اصطلاحات اداری و حکومتی، آداب و رسوم و سنت‌های اجتماعی، بازی‌های مرسوم و رایج، پادشاهی و حکومت، القاب و عنوان‌های پادشاهی رایج، شکار و روش‌های مرسوم آن، مکان‌های اجتماعی و عمومی، موسیقی و جشن‌ها و سورها مطرح شده است.

در بخش «پراکنده‌ها» موضوعات انواع پرندگان، حیوانات و اعتقادات در باب آن‌ها، زر، سیم، اصطلاحات، انواع و وسایل، انواع درخت، گل، گیاه و شیوه استفاده از آن‌ها، ابزار و وسایل جنگی، ابزار و وسایل خانه، ابزار و وسایل زراعت، و دیگر ابزارهای کاربردی در زندگی پرداخته شده‌اند.

اما در بخش چهارم با عنوان «زبان» مولف به تشریح مباحث تاثیر متقابل زبان و جامعه در یکدیگر، لغات برساخته مولانا با استفاده از پیشوندها و پسوندها، افعال تاریخی متروک و افعال برساخته مولانا، لغات ترکی و لغات مغولی و لغات و واژه‌های یونانی پرداخته است.

در نهایت در بخش پنجم که «ضرب‌المثل‌های رایج» نام دارد فهرستی از این ضرب‌المثل‌ها و نمونه اشعار مولانا درباره آن‌ها ارائه شده است.

در پایان نیز «کتاب‌نامه» و «چکیده انگلیسی» از این اثر آمده است.

همچنین شیوه کار در این فرهنگ بدین‌گونه است که ابتدا بیت یا ابیاتی از غزلیات که در آن‌ها به سنت یا حادثه و واقعه‌ای تاریخی اجتماعی اشاره شده، ذکر شده و پس از ارائه توضیحات لازم در باب آن سنت یا حادثه، شواهد مثالی در همان مورد از مثنوی و دیگر آثار منظوم و منثور مولانا، شمس تبریزی، سلطان ولد (فرزند مولانا) و یا بهاء ولد(پدر مولانا) نقل شده است.

از سوی دیگر روش مولف در این کتاب، اتخاذ موضعی توصیفی و نه معیاری است. یعنی هدف این نبوده است که اصول و معیارهایی برای شناخت اوضاع و شرایط اجتماعی انتخاب و تبلیغ شود که آنان را بتوان برای شناخت شرایط و اوضاع اجتماعی هر دوره و در هر اثر ادبی به‌کار گرفت.

به عبارت دیگر در این کتاب به توصیف شرایط، مناسبات و واقعیات اجتماعی قرن هفتم از خلال اشعار غزلیات دیوان شمس پرداخته شده است و هدف به دست دادن معیاری که ملاک و میزانی برای تعیین ارزش پسندیده و مطلوب یا نامطلوب بودن اوضاع آن دوران باشد نیست.

مولف حدود سه سال سرگرم انجام این پژوهش بوده است و کتاب حاضر را که از آن با عنوان «فرهنگ» یاد می‌کند، نگرشی تازه از ساحت اجتماعی به غزلیات شمس می‌داند و امیدوار است این پژوهش بتواند در مطالعات جامعه‌شناسی ادبیات و نقد جامعه‌شناختی به‌کار آید.

محبوبه مباشری متولد 1340 و رییس دانشگاه الزهرا است.

کتاب «فرهنگ اجتماعی عصر مولانا» در 752 صفحه و قیمت 15 هزار تومان توسط انتشارات سروش منتشر و راهی بازار کتاب شده است.

کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...
لمپن نقشی در تولید ندارد، در حاشیه اجتماع و به شیوه‌های مشکوکی همچون زورگیری، دلالی، پادویی، چماق‌کشی و کلاهبرداری امرار معاش می‌کند... لمپن امروزی می‌تواند فرزند یک سرمایه‌دار یا یک مقام سیاسی و نظامی و حتی یک زن! باشد، با ظاهری مدرن... لنین و استالین تا جایی که توانستند از این قشر استفاده کردند... مائو تسه تونگ تا آنجا پیش رفت که «لمپن‌ها را ذخایر انقلاب» نامید ...
نقدی است بی‌پرده در ایدئولوژیکی شدن اسلامِ شیعی و قربانی شدن علم در پای ایدئولوژی... یکسره بر فارسی ندانی و بی‌معنا نویسی، علم نمایی و توهّم نویسنده‌ی کتاب می‌تازد و او را کاملاً بی‌اطلاع از تاریخ اندیشه در ایران توصیف می‌کند... او در این کتاب بی‌اعتنا به روایت‌های رقیب، خود را درجایگاه دانایِ کل قرار داده و با زبانی آکنده از نیش و کنایه قلم زده است ...
به‌عنوان پیشخدمت، خدمتکار هتل، نظافتچی خانه، دستیار خانه سالمندان و فروشنده وال‌مارت کار کرد. او به‌زودی متوجه شد که حتی «پست‌ترین» مشاغل نیز نیازمند تلاش‌های ذهنی و جسمی طاقت‌فرسا هستند و اگر قصد دارید در داخل یک خانه زندگی کنید، حداقل به دو شغل نیاز دارید... آنها از فرزندان خود غافل می‌شوند تا از فرزندان دیگران مراقبت کنند. آنها در خانه‌های نامرغوب زندگی می‌کنند تا خانه‌های دیگران بی‌نظیر باشند ...
تصمیم گرفتم داستان خیالی زنی از روستای طنطوره را بنویسم. روستایی ساحلی در جنوب شهر حیفا. این روستا بعد از اشغال دیگر وجود نداشت و اهالی‌اش اخراج و خانه‌هایشان ویران شد. رمان مسیر رقیه و خانواده‌اش را طی نیم قرن بعد از نکبت 1948 تا سال 2000 روایت می‌کند و همراه او از روستایش به جنوب لبنان و سپس بیروت و سپس سایر شهرهای عربی می‌رود... شخصیت کوچ‌داده‌شده یکی از ویژگی‌های بارز جهان ما به شمار می‌آید ...