رویایی که برای تصاحب آن باید جنگید! | مهر
رمان «رد شدن از خیابان فیل‌ها» نوشته مرضیه فعله‌گری که به‌تازگی منتشر شده، این‌گونه آغاز می‌شود: «هفت روز بود که دیگر بهار نبود و همه‌جا بوی سیر و سبزی گندیده می‌داد. من و پدرم داشتیم از بازار برمی‌گشتیم. بابا کیسه خریدها را ازم گرفت و گفت: بدو ترلان بدو!»
این افتتاحیه، گویای آن است که با داستانی سروکار داریم که نمی‌خواهد روایتی از تعطیلات شیرین تابستانی چند نوجوان باشد؛ بلکه قرار است ماجرایی تلخ را پیش چشم ما بیاورد. هرچند در هر جنگی، بچه‌ها نیز در کنار بزرگ‌ترها، هم می‌جنگند و هم شهید می‌شوند؛ ولی وقتی حرف از بمباران شیمیایی به میان می‌آید، دیگر فقط با جنگ و درگیری روبه‌رو نیستم، بلکه از یک جنایت آشکار سخن می‌گوئیم. بمباران سردشت در ۷ تیر ۱۳۶۶ از سوی نیروهای هوایی عراق با گازهای سمّی، یکی از فجیع‌ترین حوادث جنگی قرن بیستم است.
نوشتن داستانی از این فاجعه، آن‌هم برای نوجوانان، کار ساده‌ای نیست. گفتن از رنج‌های مردم کُردِ آن خطه از ایران، یکی از مزیت‌های «رد شدن از خیابان فیل‌ها» است که نویسنده کوشیده با تکیه بر جهان زیسته خود، داستانی ملموس و زنده ارائه کند.
رمان «رد شدن از خیابان فیل‌ها» قصه آدم‌هایی است که به دنبال آرزوهای خود می‌گردند اما جنگ زندگی‌شان را تغییر می‌دهد و آن‌ها را بدل به آدم‌هایی می‌کند که خیلی وقت است مسیر بزرگ‌شدن را آغاز کرده‌اند. روایتی از زندگی سه نوجوانِ سردشتی به نام‌های ترلان، آسو و بهمن که هر کدام به یکی از هنرهای تئاتر، آواز و عکاسی علاقه‌مندند؛ هنرمندان کوچک ایران.
نکته برجسته و قابل تأمل این رمان، گذر نویسنده از روایت صرف آمال آدم‌ها -به‌ویژه نوجوانان- و وارد شدن به ساحتی بالاتر است. جنگ، امری است که ناگهان تمام معادلات را در زمانی بسیار کوتاه به هم می‌ریزد؛ حال اگر این جنگ توأم با جنایت جنگی و حتی وحشیانه نیز باشد، چه اتفاقی می‌افتد؟
نوجوان در مهم‌ترین دوره زندگی خود قرار دارد؛ ذهن او پر از سوال است. جودی بلوم، نویسنده کودک و نوجوان می‌گوید: «نوجوانی، زمانِ پرسیدنِ سؤال‌هایی است که بزرگ‌ترها مدت‌هاست از آن‌ها فرار کرده‌اند.»
نوجوان می‌خواهد پرسش کند، تا جایی برای ایستادن روی زمین بیابد، چرا که در نقطه برخورد دو جهان قرار گرفته؛ او در جایی قرار دارد که جادوی کودکانه هنوز زنده است و زمزمه‌های آینده نامعلوم، آرام‌آرام به گوش می‌رسد. آیا باید نوجوان از پرسش‌هایی که دارد، بگریزد؟ اگر دنبال جواب است، چه کسی می‌تواند او را یاری کند؟
پرسش‌های رمان «رد شدن از خیابان فیل‌ها» از این جنس است. سه نوجوان با سه دنیای مختلف، در یک نقطه از ایران، با جنگ نابرابری مواجه می‌شوند که زندگی آن‌ها را نشانه گرفته است. شخصیت‌های محوری این داستان با پشت سر گذاشتن تجاربی در کوران جنگ، همراه با پرسش‌های خود، خیلی زودتر از آنچه انتظار دارند به جهان بزرگ‌ترها پرت می‌شوند؛ بدون اینکه انتخابی داشته باشند. جنگ آن‌ها را پخته‌تر و مقاوم‌تر می‌کند و می‌گوید زندگی سخت‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید، پس برای رؤیایی که داری، باید بجنگی!
مرضیه فعله‌گری با بهره‌گیری از تجارب زیسته خود، شخصیت‌ها، ماجراها و اقلیم کُردی را در این رمان به خوبی به نمایش گذاشته است؛ گویی سه نوجوان، نه آدم‌هایی غریبه، بلکه بخشی از خودِ او را نمایان کرده‌اند. این شکل از نوشتن، نتایج بسیار بهتری نسبت به نوشتن از تجربه‌های دست چندم و ناآشنا برای مؤلف است.
روایت قصه‌گو، شخصیت‌های قابل لمس، فضاسازی و ساخت درست اقلیم، پرهیز از شعار، پرداختن به مسائل نوجوانان و نگاه بی‌طرفانه به موضوع از ویژگی‌هایی است که این رمان را متفاوت و خواندنی کرده است.
در پشت جلد رمان می‌خوانیم:
«نوجوانی شبیه رد شدن از یک خیابان پر از فیل است؛ هم سخت است و هم لذت‌بخش. اگر حواست نباشد می‌افتی زیر پای فیل‌ها و آسیب می‌بینی؛ اما اگر بتوانی سوار یکی از آن فیل‌ها بشوی می‌توانی از تماشای خیابان لذت ببری؛ بعد همه‌چیز می‌شود یک خاطره مهم در زندگی‌ات. ما سه نوجوان بودیم با رؤیاهایی بزرگ؛ ترلان و آسو و بهمن. خانه ما سردشت بود و دنیای ما ساده و زیبا؛ اگر جنگ می‌گذاشت…».
کتاب «رد شدن از خیابان فیل‌ها» نوشته مرضیه فعله‌گری در ۱۴۴ صفحه، از سوی نشر خط مقدم وارد بازار کتاب شده است.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
