عشق خالص زنی نسبت به یک مرد... گیشاست... با عشقی شدید اما بی‌هیچ امیدی یکدیگر را دوست می‌دارند... در رؤیاهای او، یکی تماماً حاضر و زنده و نفسانی است؛ حال آنکه دیگری صرفاً در نظرش یک صداست و یک چهره یا حتی بازتاب چشمی در شیشه... عشقش «تفریحی» اعلاست و صرفاً با حضور جسمانی این زن، واقعیت می‌یابد... درماندگی دو زن را تجسم می‌بخشد که درگیر بازی شده‌اند

سرزمین برفی (یا سرزمین برف) [Yukiguni یا snow country] رمانی از یاسوناری کاواباتا1 (1899-1972)، نویسنده‌ی ژاپنی، که بین سال‌های 1935 و 1948 منتشر شد. قطعاتی که بایستی این اثر را تشکیل می‌داد، از سال 1935 تحت عنوان‌های گوناگون در نشریه‌های ادبی مختلف به چاپ رسید. نویسنده این قطعات را در 1937 گردآوری و تجدیدنظر کرد تا به شکل رمان درآیند و بدین‌ترتیب نخستین نسخه‌ی سرزمین برفی به‌وجود آمد.

 سرزمین برفی [Yukiguni یا snow country] رمانی از یاسوناری کاواباتا

از این تاریخ و تا سال 1947، پی‌درپی دنباله‌هایی بر آن نسخه افزوده شد و سرانجام در 1947 با تجدیدنظر دیگری نسخه‌ی نهایی اثر انتشار یافت. یعنی سیزده سال برای به‌پایان‌بردن کتابی دویست و پنجاه صفحه‌ای! از نظر نویسنده، این مهلت برای روشن‌شدن اثری که او میل داشت کاملاً قابل درک باشد لازم بود. وانگهی موضوع اثر ساده بود: عشق خالص زنی نسبت به یک مرد.

مرد، که شیمامورا2 نام دارد، شهرنشینی است که در سرزمین برف رهگذر است. زن، کوماکو3 نام دارد و گیشایی است اهل این سرزمین. این دو موجود که از حساسیتی نادر برخوردارند، با عشقی شدید اما بی‌هیچ امیدی یکدیگر را دوست می‌دارند. مرد سه بار در سرزمین برف اقامت می‌کند. و سه بار آن دو عشقی کامل را تجربه می‌کنند و هربار، زمان گویی متوقف می‌شود. ولی دیر یا زود مرد باید زن را ترک گوید و زندگی واقعی سیر عادی خود را از سرگیرد. اما این زندگی واقعی تلویحاً مطرح می‌شود؛ مثلاً همسر شیمامورا فقط یک‌بار در داستان حضور می‌یابد، آن هم به شکلی کاملاً فرعی.

همه‌ی مسائل عمده در «سرزمین برفی» می‌گذرد؛ سرزمینی که سرمای شدید آن همه‌ی حس‌ها را چنان تغییر می‌دهد که انسان به محض عبور از تونلی که بدان راه می‌برد، گمان می‌کند که به دنیایی غیر از دنیای «شهر»ی که از آن آمده است قدم می‌گذارد. دنیایی غیرواقعی و سرشار از تصاویر و تجسم‌های متفاوتی که گویی از حساسیت متداول جدایند. بدین‌ترتیب، حال و هوایی آفریده می‌شود که در آن شیمامورا خوش دارد که کوماکو در چهره‌ی زن دیگری تحول یابد؛ چهره‌ی یوکو4ی جوان که گویی همراه کوماکو و مستقل از او پیش می‌رود. با این‌حال، در رؤیاهای او، یکی تماماً حاضر و زنده و نفسانی است؛ حال آنکه دیگری صرفاً در نظرش یک صداست و یک چهره یا حتی بازتاب چشمی در شیشه.

در نظر شیمامورای طالبِ لذت، اقامت‌های فاصله‌دار در سرزمین برفی و عشق گاهگاهی‌اش به کوماکو «تفریحی» اعلاست و صرفاً با حضور جسمانی این زن در محدوده‌ی «توقف‌های زمان» که او می‌تواند به میل خود تنظیم کند، واقعیت می‌یابد. اما فاجعه در این نکته است که از نظر آن زن، یعنی کوماکو، زمان یکسان جریان دارد و عشق او به هیچ‌روی پذیرای گسستگی نیست و در نتیجه میان دو همراه ناهماهنگی حاصل می‌شود و در پایان تجربه‌ای که مقاومت روحی آنان را به انتها می‌رساند، هنگامی که از نقطه‌ی گسیختگی پا فراتر می‌گذارند، این ناهماهنگی به فاجعه منجر می‌شود. آتش‌سوزی معروف پایان ماجرا فقط یکی از نشانه‌های این فاجعه است.

سرزمین برفی [Yukiguni یا snow country]  یاسوناری کاواباتا

این صحنه، درماندگی آن دو زن را تجسم می‌بخشد که چنان درگیر بازی شده‌اند که هردو، یکی روحاً و دیگری جسماً، خود را در برابر چشمان شیمامورا نابود می‌کنند و او خیره از این صحنه، در برف تلوتلو می‌خورد. وانگهی تمامی رمان توالی نشانه‌هایی از این دست است: تصاویری که به شیوه‌ی سکانس‌های فیلم جریان می‌یابند و زمان و مکان را به مبارزه می‌طلبند. اگر نویسنده‌ای مهارت کاواباتا را نداشته باشد، شیوه‌ای این‌چنین ممکن است ناهمگونی بیافریند. اما در رمان کاواباتا چنین نیست. هربخش داستان و هرنشانه، به راستی ریشه در واقعیت دارد: «سرزمین برفی»»بر روی نقشه‌ی ژاپن جایی دارد و سرمایی که بر آن حاکم است، هرقدر نمادین باشد، متعلق به دنیای حس‌های ظاهر است.

چشم‌اندازها و چهره‌ها و حرکات با استحکام و قدرتی چنان تجسم‌بخش توصیف شده‌اند که مبتنی بر کلاسیسمی جاافتاده است. در نتیجه، مجموعه‌ای از اشعار منثور به دست می‌آید که خط اصلی آن همان حساسیت همیشه حاضر نویسنده است و این حساسیت به او امکان می‌دهد که در عین توصیف حس‌هایی در خود نامستحکم، حقیقت روانی نیرومندی را آشکار سازد.

مهشید نونهالی. فرهنگ آثار. سروش

[این رمان در ایران با عنوان «قلمرو رویایی سپید» نیر ترجمه شده است.]


1. Yasunari Kawabata 2. Shimamura 3. Komako
4. Yôko

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ایده اولیه عموم آثارش در همین دوران پرآشوب جوانی به ذهنش خطور کرده است... در این دوران علم چنان جایگاهی دارد که ایدئولوژی‌های سیاسی چون مارکسیسم نیز می‌کوشند بیش از هر چیز خود را «علمی» نشان بدهند... نظریه‌پردازان مارکسیست به ما نمی‌گویند که اگرچه اتفاقی رخ دهد، می‌پذیرند که نظریه‌شان اشتباه بوده است... آنچه علم را از غیرعلم متمایز می‌کند، ابطال‌پذیری علم و ابطال‌ناپذیری غیرعلم است... جامعه‌ای نیز که در آن نقدپذیری رواج پیدا نکند، به‌معنای دقیق کلمه، نمی‌تواند سیاسی و آزاد قلمداد شود ...
جنگیدن با فرهنگ کار عبثی است... این برادران آریایی ما و برادران وایکینگ، مثل اینکه سحرخیزتر از ما بوده‌اند و رفته‌اند جاهای خوب دنیا مسکن کرده‌اند... ما همین چیزها را نداریم. کسی نداریم از ما انتقاد بکند... استالین با وجود اینکه خودش گرجی بود، می‌خواست در گرجستان نیز همه روسی حرف بزنند...من میرم رو میندازم پیش آقای خامنه‌ای، من برای خودم رو نینداخته‌ام برای تو و امثال تو میرم رو میندازم... به شرطی که شماها برگردید در مملکت خودتان خدمت کنید ...
رویدادهای سیاسی برای من از آن جهت جالبند که همچون سونامی قهرمان را با تمام ایده‌های شخصی و احساسات و غیره‌اش زیرورو می‌کنند... تاریخ اولا هدف ندارد، ثانیا پیشرفت ندارد. در تاریخ آن‌قدر بُردارها و جهت‌های گونه‌گون وجود دارد که همپوشانی دارند؛ برآیندِ این بُردارها به قدری از آنچه می‌خواستید دور است که تنها کار درست این است: سعی کنید از خود محافظت کنید... صلح را نخست در روح خود بپروران... همه آنچه به‌نظر من خارجی آمده بود، کاملا داخلی از آب درآمد ...
می‌دانم که این گردهمایی نویسندگان است برای سازماندهی مقاومت در برابر فاشیسم، اما من فقط یک حرف دارم که بزنم: سازماندهی نکنید. سازماندهی یعنی مرگ هنر. تنها چیزی که مهم است استقلال شخصی است... در دریافت رسمی روس‌ها، امنیت نظام اهمیت درجه‌ی اول دارد. منظور از امنیت هم صرفاً امنیت مرز‌ها نیست، بلکه چیزی است بسیار بغرنج‌تر که به آسانی نمی‌توان آن را توضیح داد... شهروندان خود را بیشتر شبیه شاگرد مدرسه می‌بینند ...
عدالت در یک جامعه پسادیکتاتوری چگونه باید تأمین شود؟... آلمان پیش از این نیز مجبور شده بود با بقایای حکومت دیکتاتوری هیلتر و جرائم آنها مواجه شود... آیا باید دست به پاکسازی ادارات دولتی از افرادی زد که با حکوت کمونیستی همکاری داشته‌اند؟... احکام بر اساس قانونی تنظیم می‌شدند که کمترین مجازات را مقرر کرده بود... رسیدگی به هتک حیثیت افراد در رژیم گذشته... بسیاری از اساتید و استادیاران به عنوان خبرچین برای اشتازی کار می‌کردند ...