زنی جسور با دلی گُر گرفته | اعتماد


گُرگرفته رقص آتش. تا آتش نباشد نه خاکستری به‌جا می‌ماند و نه دودی به آسمان می‌رود. آتش بودن جسارت می‌خواهد که زبانه بکشد. زرد شود؛ نارنجی، قرمز تا بسوزد و بسوزاند. دستی گرم شود و دلی آتش بگیرد. کمتر کسی جسارت آتش بودن را دارد. لادن دارد. لادنِ «آتشِ» سناپور. زنی با اعتماد به نفس بالا، جسور و بی‌پروا.



رمان «دود» که از حسین سناپور سال 93 منتشر شد یک رمان اجتماعی، سیاسی بود که 24ساعت پس از خودکشی زنی به نام لادن توسط حسام معشوقه قدیمی‌اش روایت می‌شد. رمان «دود» با فلاش‌بک به ماجراهای گذشته حسام و لادن پیش می‌رفت. حسام، روشنفکری در گذشته که رو به، سرخورد‌گی و درون‌گرایی رفته ‌بود طی داستان به‌دنبال کسی یا دلیلی می‌گشت تا علت خودکشی لادن باشد. در این بین به شخصی به نام مظفر رسید. او پس از مدتی انگیزه‌ای برای انتقام گرفتنِ مرگ لادن از او پیدا کرد.

نویسنده سه سال بعد که رمان «خاکستر» را منتشر کرد، جواب خیلی از سوال‌های خواننده بعد از خواندن «دود» را داد؛ از جمله شخصیت مظفر. داستان، در همان 24 ساعت بعد از مرگ خودخواسته لادن، از منظر مظفرِ دود، معشوقه جدید و همکار لادن روایت شده ‌بود. خاکستر قصه‌‌ «دود» نبود، قصه خاکستر به‌جا‌ مانده از داستانی بود که امروز «آتش»‌اش منتشر شده.

مرگ لادن چند وجهی ‌است که از هر طرف که نگاهش ‌کنیم، داستان یک زندگی را می‌بینیم. رمان «آتش» از نگاه لادن است قبل از مرگ. لادنی که خود را ته چاه می‌بیند و به هر ریسمانی چنگ می‌اندازد تا خودش را بالا کشد. لادن جنگنده زمین بازی است. معتقد است، باید همه را زیر پا، له کرد تا بالا رفت. او برای عشقی که به بن‌بست رسیده می‌جنگد تا زنده بماند. اما مظفرِ خاکستر همه راه‌ها را به روی او بسته و لادن را کیش‌ و مات کرده. لادن قواعد بازی را هر چند خوب بلد نیست اما مدام مهره‌هایش را جابه‌جا می‌کند تا گریزگاهی پیدا کند و از آنجا حمله کند.

لادن در اولین قدم از تغییر در ظاهر خودش شروع می‌کند. «ای کرم پودر کارتیه، چاله چوله‌هام را بپوشان لطفا. ‌ای خط لب ایوسن‌لورن، نشان‌شان بده تمام لب‌هام را، تمامش را. ای کوکوشانل، که من را می‌بری به باغ‌های پر از شیرینی و پُر از خنکی، از خنکی باغ‌هات پُرم کن. خواهش می‌کنم، تمنا می‌کنم، پناه بدهید به من همه‌تان. کاری بکنید از خودتان بشوم، اصلا شما از من بشوید، ‌ای کشید‌گی شلوار زارا، ‌ای برازنده‌گی پالتو بنتون. دارم خفه می‌شوم با این پالتو. خفگی‌اش اما می‌ارزد... خاکسار کنید این مردان ندیدبدید را برای من امشب!» او مثل آفتاب‌پرست‌ها رنگ عوض می‌کند تا به مهمانی که دعوت نیست، برود تا شاید بتواند دل مظفر را به دست بیاورد. با هر ترفندی به مهمانی وارد می‌شود. زیر رگبار نگاه‌ها مقاومت می‌کند. مظفر را می‌بیند ولی با ندیدن فرقی ندارد. مظفر با نگاه سردش جرقه‌ای به جانش می‌اندا‌زد. «سرم یک تکه سرب است و تنم کوره آتش» می‌فهمد به ته راه رسیده و جلوتر هیچ است و همین روزهاست که تف‌اش کند، هم از زندگی‌اش هم از شرکت. فریادش را در گلو حبس می‌کند. گریه نمی‌کند که اگر کند لادن بودنش زیر سوال می‌رود. اما همچنان به نمایش قدرت ادامه می‌دهد «این نمایش برای نباختن است نه برای خوب باختن.» خودش را تنها و بی‌کس می‌بیند. تنها یار و همراهش رنوی آلبالویی‌ است که جایش نمی‌گذارد. ریسمان بعدی که چنگ می‌زند ریسمان خانواده است. از خاله گرفته تا پدر و مادر. همه از او طلبکارند. او را به چشم کارت بانکی و آچار فرانسه می‌بینند. این ریسمان هم برای بالا رفتن محکم نیست. هر آن امکان دارد پاره شود. سراغ استادی شاعر می‌رود که فکر می‌کند ناجی‌اش می‌شود اما تیرش به سنگ می‌خورد. او منافع خودش را می‌بیند و فرقی با مظفر ندارد.

زندگی وقتی قرار است به کسی پشت کند حتی نسیمی که از دم پرتگاه مرگ برگردانده همچون اسمش پشت می‌کند و می‌رود. حسام همان که لادن فکر می‌کرد «بیکاره تنبل است و راضی به فلاکت» درب را باز نکرده می‌بندد. شراره دختری که از کف مترو جمعش کرده و سرو وضعش را تغییر داده می‌شود جرقه‌ای در انبار کاه و به جای کیف‌زنی مترو، مخ‌زنی می‌کند. همه دست به دست هم می‌دهند تا لادن خسته شود. ریسمان‌های پوسیده را رها کند و به اعماق چاه برود.

علاوه بر لحن و زبان راوی یکی دیگر از نقاط قوت رمان «آتش» تصاویری است که از آدمِ به بن‌بست رسیده نشان می‌دهد. «آن‌قدر زیر این دوش می‌نشینم تا آب این شهر تمام بشود. آبش که تمام بشود، همه ‌چیزش تمام می‌شود؛ خودنمایی و ظاهرسازی و خور و خوابش. همه ‌چیزش. کثافت‌هاش می‌زند بالا و همه‌چیزش تمام می‌شود.»

همچنین توصیفاتی لذت‌بخش رمان که به چندبار خواندن خواننده را ترغیب می‌کند: «چرا هر دفعه پیرتر از دفعه پیش می‌بینمش؟ به خاطر چروک‌هایی نیست که مدام به نظرم گودتر می‌رسد و هر بار انگار از جای دورتری نگاهم می‌کند؟» لادن، حسام و مظفر هر سه بد بازی کردند، به بن‌بست رسیدند و بازنده شدند. حسام از مظفر انتقام می‌گیرد، مظفر از همه و لادن از خودش. اما هیچ‌کدام جسارت لادن را نداشتند تا کبریت آخر را بکشند. آتش، دود و خاکستر هر سه فانی هستند اما آتش بودن بهتر از خاکسترنشینی و دود بودن است. خاکستر به نسیمی دود می‌شود و دود در هوا گُم. اما آتش با داغی‌اش شاید دست‌های بی‌خانمانی در سرمای زمستان را گرم کند و با نورش دلی را روشن.