روایت زنانگی در جامعه‏ ای مردسالار | هم‌میهن


نگار داوودی، تاکنون دو کتاب نوشته است؛ یکی رمانی به‌نام «کوکو» و دیگری مجموعه داستان «دوستی با گراز». او در کتاب «دوستی با گراز» که از مجموع 26 داستان کوتاه گردآوری شده است عموماً به مسائل زنان معاصر ایرانی می‌پردازد.

 نگار داوودی، مجموعه داستان «دوستی با گراز

محتوای داستان‌های این کتاب عمدتاً حول محور زنانی می‌گردد که در مغاک زندگی کسالت‌بار زناشویی و روابط ناسالم و سمی گیر کرده‌اند و راه گریزی ندارند یا اگر هم دارند، آگاهی لازم برای بیرون کشیدن خودشان از این لجن‌زار را ندارند.

البته که برخی از شخصیت‌هایش نیز به بلوغ می‌رسند، دیگر نقش قربانی را نمی‌پذیرند و از زیر یوغ مردان‌شان بیرون می‌آیند. داوودی مشکلات روزمره زندگی زنان در جامعه‌ی مردسالار و سنتی حال حاضر ایران را با استفاده از فضاسازی، تصویرسازی و توصیفاتی دقیق و زنده روایت می‌کند و برای این‌کار نیز از هر سه زاویه دید اول، دوم و سوم شخص، به اقتضای فضای هر داستان بهره می‌گیرد تا تاثیر موردنظرش را بر مخاطب به‌صورتی غیرمستقیم بگذارد.

او از زاویه دید دوم شخص -زاویه‌ دیدی که برای داستان‌نویسی کمتر استفاده می‌شود- صرفاً در چند داستان با شخصیت اصلی زن استفاده می‌کند تا مستقیماً خواننده را مخاطب قرار دهد، بر ‌جای شخصیت‌های اصلی صرفاً زن بنشاند و همدلی مدنظرش را بگیرد؛ این‌گونه تلنگری به مخاطب می‌زند تا تبعیض و ستم رفته بر آنان را عمیقاً تجربه کند. علاوه‌برآن برخی از داستان‌های او نقدهایی را بر سیستم سرمایه‌داری، زندگی شهری و مدرنیته و جامعه روشنفکری نیز وارد می‌آورد.

نخستین داستان این کتاب، «اتاقک» نام دارد که از همان ابتدا با زاویه دید دوم شخص و توصیفاتی دقیق مخاطب را با خود در دل داستان می‌برد و بر جای دخترک ترسیده و تنهایی می‌نشاند که در اتاقک مخروبه‌ی قابله‌ای، انتظار دهشتناکی برای سقط جنین می‌کشد؛ جنینی که به‌تنهایی صاحبش نشده، اما باید به تنهایی جور خلاص شدن از آن را در شرایطی که خطر مرگ را برای او در پی دارد، بکشد.

داستان‌های«بلوف»، «حیاط‌خلوت»، «من خوشبختم»، «آدم‌های توی دیوار»، «شاخه‌های زیتون» و «ورق‌ها» همگی در رابطه با زنان خانه‌داری‌ هستند که هرکدام متناسب با شیوه‌ی زیست‌شان از زندگی کسالت‌بار زناشویی، خانه‌داری، نقش همسری-مادری و مردانی که درک‌شان نمی‌کنند، کلافه‌اند. در سه داستان نخست، زنان منفعلانه تحمل می‌کنند و در مابقی برای تغییر شرایط موجود تقلا می‌کنند.

داستان‌های «برنج سرد»، «وقتی معشوق‌ها خواب‌اند همه‌چیز آرام است»، «حفره» و «نبات تلخ»، ماجرای زنانی است که در رابطه‌ای سمی با افرادی بی‌تفاوت یا خیانتکار گیر کرده‌اند. در دو داستان نخست زنان منفعلانه تحمل می‌کنند، در «حفره» زن طغیان می‌کند و خودش را می‌رهاند، در آخری البته کمی متفاوت است و معشوق زن را درگیر اعتیاد، سپس ترک می‌کند.

سه داستان «کیک خانگی»، «یکی از جنین‌های چاله دخترخاله من است» و «حیوان خانگی» به چالش‌های پس از طلاق و سقط جنین می‌پردازند؛ «کیک خانگی» داستان جدا شدن زنی و چالش‌هایش با تنهایی است، «یکی از جنین‌های چاله دخترخاله من است» داستان حول محور زنی باردار می‌گردد که شوهرش با خشونت ولش کرده، بچه‌اش سقط شده و مشکلات روانی پیدا کرده است. «حیوان خانگی» نیز داستان خرافاتی‌شدن زنی است که جنین‌اش را از دست داده است و همسرش هم دیگر نیست.

داستان‌های «خانم زند»، «زلزله»، «گریه»، «چرخه» و «ما» به سایر مسائل زنان می‌پردازند؛ اولی به کودک همسری، دومی به انتظار آراستگی دائمی از زنان، سومی به سختی‌های دوران شیردهی و چهارمی و پنجمی هم به چالش‌های روابط زنان با یکدیگر.

داستان «دوستی با گراز» که نام این مجموعه داستان را نیز ازآن خود کرده است، از زنی می‌گوید که بلاخره از قید ترس‌هایش و وابستگی به همسرش رها می‌شود.

مابقی داستان‌ها یعنی «آفتاب بود و جمعه»، «خانه‌ی خیس»، «خروس»، «عکسی که نینداختیم»، «گارسون» و «استیصال» از نوع معمولی کمی متفاوت‌تر از سایر داستان‌های این مجموعه‌اند. اولی روایتی از انتظار است، دومی دلمرده بودن خانه‌های مدرن، سومی روزمرگی‌های مردی هیز، چهارمی زندگی‌های سخت و تصنعی، پنجمی مصائب زیستن در سیستم سرمایه‌داری و ششمی نقد جامعه روشنفکری است.

این مجموعه داستان نشان می‌دهد که نگار داوودی با نگاه تیزبینانه‌ و واقع‌بینانه‌ای که نسبت به مسائل زنان در جامعه‌ی معاصر ایران دارد، می‌تواند حقیقت پشت نگاهی کلیشه‌ای به زنان را عریان سازد. مجموعه داستان «دوستی با گراز» نگار داوودی، توسط نشر نی در ۱۰۸ صفحه و با قیمت ۱۲۰ هزارتومان منتشر شده است.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...