کتاب نیوز | اطلاع رسانی و نقد کتاب - مغرور با چشم‌هایی از عقیق

مغرور با چشم‌هایی از عقیق | عرفان نظرآهاری

17 اسفند 1385

مشتی خاکم. سبک و آزاد و بی تعلق. نامی ندارم و کسی مرا نمی‌شناسد. با باد سفر می‌کنم. گاهی در باغچه‌ای کوچک اقامت می‌کنم تا به ریشه‌ای کمکی کنم و غذای گیاهی کوچک را به او برسانم؛ و گاهی به بیابان می‌روم تا خلوتی کنم و از خورشید، سکوت و سوختن بیاموزم. بسیاری اوقات اما خاک پای عابرانم، خاک پای هر کودک و هر پیر و هر جوان. سال‌ها پیش اما، تندیسی مغرور بودم با چشم‌هایی از عقیق، تراشیده و بالابلند. زندانی دیوار و سقف و مردم. فریفته‌ی پیشکش و قربانی و دست‌هایی که به من التماس می‌کرد. مردم خود مرا از کوه جدا کردند و تراشیدند و آوردند و بعد خود به پایم افتادند.

هیچ کس به قدر من ناتوان نبود. آنها اما از من می‌خواستند که زمین را حاصل‌خیز کنم. آسمان را پر باران. می‌خواستند که گوسفندشان را شیر افشان کنم و چشمه‌ها را جوشان. من اما هرگز نه چشمه‌ای را جوشان کردم و نه گوسفندی را شیرافشان. و نه هرگز زمین و آسمان را حاصل‌خیز و پر باران.

ستایش مردم اما فریبم داد. لذت تمجید، خون سیاهی بود که در تن سنگی‌ام جاری می‌شد. هیچ کس نمی‌داند که هر بتی آرام آرام بت می‌شود. بتان در آغاز به خود و به خیال دیگران می‌خندند. اما رفته رفته باور می‌کنند که برترند. من نیز باور کرده بودم.

تا آن روز که آن جوان برومند به بتخانه آمد. پیشتر هم او را دیده بودم. نامش ابراهیم بود و هر بار از آمدنش لرزه بر اندامم افتاده بود. حضورش حقارتم را به رخ می‌کشید. دیگران که بودند، حقارت خویش را تاب می‌آوردم. آن روز اما با هیچ کس نبود. بتخانه خالی بود از مردم. تنها او بود و تبری بر دوش.
ترسیده بودم، می‌لرزیدم و توان ایستادم نداشتم.

ابراهیم نزدیکم آمد و گفت: وای بر تو، مگر تو آن کوه نبودی که مدام تسبیح خدا می‌گفتی؟ مگر ذره ذره‌‌ی خاک تو نبود که از صبح تا غروب یا سبوح و یا قدوس می‌گفت؟ تو بزرگ بودی، چون خدا را به بزرگی یاد می‌کردی. چه شد که این همه کوچکی را به جان خریدی؟ چه شد که میان خدا و بندگانش، ایستادی؟ چه شد که در برابر یگانگی خداوند قد علم کردی؟ چه چیز تو را این همه در کفرت پا برجا و مصمم کرده است؟ چرا مجال دادی که مردم تو را بفریبند و تو مردم را؟ وای بر تو و وای بر هر آفریده‌ای که با آفریدگار خود خیال برابری کند.

و آن‌گاه تبرش را بالا برد، اما هرگز آن را بر من فرود نیاورد.

من خود از شرم فرو ریختم؛ غرورم شکست و کفری که در من پیچیده بود، تکه تکه شد.

ابراهیم، تکه‌های مرا در دست گرفت و گفت: شکستن ابتدای توبه است و توبه ابتدای ایمان.

و من در دست‌های ابراهیم توبه کردم و بار دیگر ایمان آوردم به خدایی که پاک است و شریکی ندارد.

ابراهیم گفت: تو امروز شکستی، ای بت! اما مردم هرگز از پرستش بتان دست بر نخواهند دشت. مردم می‌توانند از هر چیزی بتی بسازند، و اگر چوبی نباشد که آن را بتراشند و اگر سنگی نباشد که به پایش بیفتند، خیال خود را خواهند تراشید و به پای خود خواهند افتاد و خود را خواهند پرستید. و وای که پرستیدن هر چیز بهتر از پرستیدن خویش است.

ابراهیم گفت: این مردم، خدا را کوچک دوست دارند؛ کوچک‌تر از خویش. خدایی یافتنی، خدایی ملموس و دیدنی. خدایی که بتوان بر آن خدایی کرد.

اما خدایی که مثل هیچ کس و هیچ چیز نیست، خدایی که همه جا هست و هیچ جا نیست، خدایی که نه دست کسی به آن می‌رسد و نه در ذهن کسی می‌گنجد، خدایی دشوار است؛ و این مردم خدای آسان را دوست دارند.

به دست‌های ابراهیم چسبیدم و گفتم: ای ابراهیم! مرا شکستی و رهانیدی از آن خدای سهل ساختگی، حالا تنها مشتی خاکم، در برابر دشواری خدا چه کنم؟

ابراهیم گفت: تو خاکی مومنی و از این پس آموزگار مردم. شهر به شهر و کوه به کوه و دشت به دشت برو. به یاد این مردم بیاور که از خاکند و خاک را جز فروتنی، سزاوار نیست. و اگر روزی کسی به قصه‌ات گوش داد، برایش بگو که چگونه ستایش مردم، مغرورت کرد و چگونه غرور، مشتی خاک را بدل به بت می‌کند.

من گریستم و دست‌های ابراهیم خیس اشک شد. او مشتی از مرا به آب داد و مشتی را به باد و مشتی را در رهگذار مردم ریخت...

داستان کوتاه | عرفان نظرآهاری |

سینما، فرصت‌الدوله شیرازی و دو کتاب دیگر

پدر چرا توی خانه مانده است و 4 کتاب دیگر

چطور چاقو را تلفظ کنیم که ده هزار دلار ببریم!؟

روباه و دمپایی حصیری از روسیه رسید

مروری بر هیولاهای خانگی | پارسا شهری

دیکنز از داستان‌های کریسمس می‌گوید

پیرامون وای! دَدَم وای! | احمد آفتابی

دو شاه و دو هزارتو | خورخه لوئیس بورخس

قشنگه دنیا با سبزه و گل و بچه‌های کتاب‌خون!

عمو پفکی | داوود امیریان

کلاغ آخر از همه می‌رسد | برشی از کتاب

درباره آدم‌های چهار باغ | جابر تواضعی

درباره مورد عجیب بلع اشیای ضروری | سعیده امین‌زاده

دومین جایزه ادبی شیراز به زخم شیر و بند محکومین رسید

مرگ در ونیز | توماس مان

کرم شلیل | برشی از کتاب

ماجرای تزار عشق و تکنو | فاطمه صناعتیان

یادداشتی بر دوازده نت برای سکوت | فاطمه زاهدی‌تجریشی

جوراب ساق‌بلند سفید دوباره در بازار

۴ نوجوان ایرانی در مجموعه کمیک «ایلیا»

ناگفته‌های انقلاب کوبا در نیشکرهای خونین

سه روایت از در گذار روزگار | شيما بهره‌مند

مروری بر کتاب رام الله | احمد آفتابی

حکایت عشقی بی‌قاف بی‌شین بی‌نقطه

قمه‌زنی به دنبال صدای او

گذری بر زاویه‌دیدهای مدرن در 144صفحه

نمایش ذهن در داستان: از جمالزاده تا گلشیری

و اما مرا به صندلی الکتریکی بسپار | سهام عکرش

برگزیدگان سومین دوره جایزه داستان کوتاه ارغوان

خوابم یا بیدار؟ از قصه‌های مرغک

از تقدیم به چند داستان کوتاه | رضا فکری

چهار میلیون | اُ هنری

گورگُم و داستان‌های ديگر به روایت عماد عبادی

نگاهی به ادبیات ژورنالیستی ایران در آزمای 175

امرایی از دیوار چین گذشت

هریسن برگرسن | کورت ونه گات

درباره فلامینگوهای بختگان | سعیده امین‌زاده

اینجا سال دو فصل دارد | امین فقیری

دفتر تلفن | سید علی موسوی

درباره نیش زنبور، بوسه قدیس | صمد چینی‌فروشان

درباره نویز: نقیصه‌ای در قضاوت انسانی | الهام حمیدی

کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...

فتحالله-بینیاز-لمپنیسم-محصول-افسردگی-اجتماعی-است

فتح‌الله بی‌نیاز: لُمپنیسم محصول افسردگی اجتماعی است

لمپن نقشی در تولید ندارد، در حاشیه اجتماع و به شیوه‌های مشکوکی همچون زورگیری، دلالی، پادویی، چماق‌کشی و کلاهبرداری امرار معاش می‌کند... لمپن امروزی می‌تواند فرزند یک سرمایه‌دار یا یک مقام سیاسی و نظامی و حتی یک زن! باشد، با ظاهری مدرن... لنین و استالین تا جایی که توانستند از این قشر استفاده کردند... مائو تسه تونگ تا آنجا پیش رفت که «لمپن‌ها را ذخایر انقلاب» نامید ...

نگاهی به ملاحظات درباره‌ی دانشگاه | بهرام انجم‌روز

نقدی است بی‌پرده در ایدئولوژیکی شدن اسلامِ شیعی و قربانی شدن علم در پای ایدئولوژی... یکسره بر فارسی ندانی و بی‌معنا نویسی، علم نمایی و توهّم نویسنده‌ی کتاب می‌تازد و او را کاملاً بی‌اطلاع از تاریخ اندیشه در ایران توصیف می‌کند... او در این کتاب بی‌اعتنا به روایت‌های رقیب، خود را درجایگاه دانایِ کل قرار داده و با زبانی آکنده از نیش و کنایه قلم زده است ...

نگاهی به زندگی و آثار باربارا ارنرایک | زهرا تهرانی

به‌عنوان پیشخدمت، خدمتکار هتل، نظافتچی خانه، دستیار خانه سالمندان و فروشنده وال‌مارت کار کرد. او به‌زودی متوجه شد که حتی «پست‌ترین» مشاغل نیز نیازمند تلاش‌های ذهنی و جسمی طاقت‌فرسا هستند و اگر قصد دارید در داخل یک خانه زندگی کنید، حداقل به دو شغل نیاز دارید... آنها از فرزندان خود غافل می‌شوند تا از فرزندان دیگران مراقبت کنند. آنها در خانه‌های نامرغوب زندگی می‌کنند تا خانه‌های دیگران بی‌نظیر باشند ...

من پناهنده نیستم در گفت‌وگو با رضوی عاشور

تصمیم گرفتم داستان خیالی زنی از روستای طنطوره را بنویسم. روستایی ساحلی در جنوب شهر حیفا. این روستا بعد از اشغال دیگر وجود نداشت و اهالی‌اش اخراج و خانه‌هایشان ویران شد. رمان مسیر رقیه و خانواده‌اش را طی نیم قرن بعد از نکبت 1948 تا سال 2000 روایت می‌کند و همراه او از روستایش به جنوب لبنان و سپس بیروت و سپس سایر شهرهای عربی می‌رود... شخصیت کوچ‌داده‌شده یکی از ویژگی‌های بارز جهان ما به شمار می‌آید ...