دیدن «دیگری» زیر سایه‌های ملال | اعتماد
می‌گویند یأس میوه شصت سالگی است/ اما تو تردید مکن/ راه را درست آمدهای/ و یک روز همهچیز تمام می‌شود/ برای من/ و منهای در من (تردید مکن، ص8)
شاید بتوان گفت این پاره از شعر ـ در نگاهی جزیی نگرـ کلان‌روایت این مجموعه [«قرارهای سوخته» اثر عباس عبادی] است. شاعری گذشته از مرز 60 سالگی با نگاه به فردای ناگزیر و ناگریز خود و خودهای در خود، به خویشتن نوید می‌دهد که راه آمده را به درستی آمده است. امیدوار است و این برای کسی در جایگاه او خوب است. کسی که «در کابوسهایش همیشه چمدانی است و جادهای ناشناس» اما «بی وقفه مینویسد با 32حرف الفبا» اگرچه دلتنگ و دلتنگی ویژگی طبیعی از مرز 60 سالگی گذشتن است. چرا که: گذشته راهیست دراز/ آنقدر دراز / که هنوز هم هر دقیقهاش سالیست. (چطور می‌شود، ص6)
تا اینکه: «و سایه‌های ملال/ جوانی گمشده را میجویند/ در پیران بیست ساله روزهای مقدس» (تصویر نیاکان، ص64)
اما چرا جوانی گمشده؟!... این گلایه ـ تو بخوان اعتراف- که به آن امید و نوید نخستینه نمیخواند! اما وقتی همراه میشوی با «سایه‌های ملال» شاعر در لابه‌لای این دفتر، درمی‌یابی فریادش را که: «پاشو رفیق!/ جمع کن برویم/ آن جوانی به کفر ابلیس هم نمیارزید (محمد شجاعی، ص52)
چرا؟! اینجا دیگر گلایه نیست، اعترافی است حتمی و شجاعانه: «و مارکس/ مارکس که از بیست سالگی حراممان کرد» (نامهای از آلمان، ص59)
و اینجاست که با حلقه گمشده آن جوانی گمشده آشنا می‌شویم. اندیشه‌های جوانی که سوختند؛ چرا که جوان بودند و نوپا در راه اندیشه و اندیشه ورزی.
«من فکر می‌کردم/ به مسیری دوطرفه رسیدهایم/ و در انتهای راه/ اتفاقی خوب چشمانتظارمان است/ لطفا خودت بگو/ از کدام دوربرگردان/ باید برگردیم؟!» (مقصد خیلی دور است، ص96)
و شاعرِ ما سال‌هاست برگشته؛ از دوربرگردانی شایا، یا نشایسته؟ شاید خیلی مهم نبوده باشد اما این برگشتن در حسرت یاران رفته، برایش سخت آزارنده مینماید: «تمام همسالانت رفته باشند/ و تو حتا/ [...]» (قرارهای سوخته، ص30)
و [...]: «چقدر از تصور سختتر است/ آسودگی/ همه انکارش می‌کنند/ مبلها و دیوان حافظ/ حوله حمام و دمپایی» (از حرفهای نگفته، ص40)
پس باز به دوران گمشده جوانی مویه می‌کند و آه می‌کشد: «اما دل من چه کند اینجا؟/ که تنگ پیر می‌شود/ برای «دولنگه» و «دوباغون»/ برای «دایه خدیجه» و «آبنما»/ و سبیلم برای خودش یلی شده، نیچه!» (نامهای از آلمان، ص59)
اما مگر کابوس دست از سر دل شاعر برمیدارد. سمج است و چسبنده به روان شاعر: «هیچ قدرتی/ کابوس را پس نمیزند/ نه خاطرات بیرویا/ نه قهوه لعنتی» (مقصد دورست، ص96)
پس به خوشیهای کودکانه پناه میبرد، شاید گریزگاهی برای خود بیابد: «... مرا در باران تنها مگذار/ دل طاقت خیس شدن ندارد/ بیا کنار دلتنگی روی مبل بنشین/ مرا کنار عروسکهایت بخوابان/ تا.../ زیر گوش فنجان چای/ و تابهای پارک/ راز بگوییم و یواشکی بخندیم/ .../ راستی/ کی مرا دوباره به پارک میبری/ تا به مرغابیها بستنی تعارف کنیم؟» (چیستا، ص61و62)
اما انگار یأس 60سالگی قویتر از خوشیانه‌های عروسکی «چیستا» است. امید از جنس بستنی تعارف‌شده به مرغابیهای پارک می‌شود و شاعر بی‌که بخندد یواشکی، رازی را برایمان برملا می‌کند: «بیقراری نکن/ بالاخره تمام می‌شود/ انتظاری که به سر نرسد/ انتظار نیست/ عادت به چیزهای ناشناخته است/ و وفاداری به عشقی متروکه» (تو هم که نیستی، ص34)
یا: «به هر حال رفتنی می‌رود» (ص17)
یا: «تردید نکن/ همهچیز به موقع تمام می‌شود» (تردید مکن، ص7)
و این تمام شدن چنان به جان شاعر چنگ میاندازد که مرگ را شبیه زندگی میبیند و آرزویش می‌کند: «هیچکس به اندازه ما/ شبیه ما نیست/ و این قبرستان/ ـ با قبرهای مجلل ـ/ وسوسهانگیز است» (یک روز زمستانی، ص38)
لابه‌لای این کلان روایت، تک مضرابهایی هم هست که زخمه بر رنج انسانهای دیگر، منهای در من، می‌کشد. قطعه خواندنی «جئنا لنبقی» یکی از این تک مضرابهاست که کابوس جنگ را به یادمان میآورد و چه اندوه‌ناک: «سر سفره هر روز/ بشقابها کمتر و کمتر/ تلویزیون هم گوش بسته/ توی چشممان زل میزد: / جنگ است دیگر!/ صدا فقط فقط آژیر/ رنگ/ فقط سفید و قرمز/ و تاقچه و دکوری در اِشغال قاب عکس» (جئنا لنبقی، ص43)
یا حسنک کجایی (ص49) که گریزی دارد به آوارگی از جنگ و رنج کوچندگان به دیار غریب، سرگینگردان (ص77) [...] یا قطعات سرفه با طعم خردل (ص25) و تهران (ص27) و حالمان خوش نیست (ص94) از مشکلات زندگی شهری می‌گوید و دنیای بی سر و بُنی که تنها رویهای فریبنده از تمدن دارد و روستازدگی در دل ذهن آن پنهان است.
و سخن آخر، «قرارهای سوخته» در بسیار مجموعه‌هایی که در این سال‌ها دیده و میبینیم، از جنس دیگری است و سخنی دیگرانه دارد. سراینده با حضور زنده و پویای خود در وادی ادبیات و تجربه سالیان دراز، لحظات خواندنی بسیاری را در این دفتر پیش رویمان مینهد و قدم به قدم ذهنمان را با تلنگری از اندیشیدگی به تکاپو وامیدارد تا به‌جز خود «منهای در خود» را نیز گاهی روشن ببینیم.
................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............
