معصومی که تنها ماند | شهرآرا


مظلومیت امام حسن(ع) در تاریخ هم روزگار ایشان و پس از آن اگرچه سخت تکان دهنده است، موضوع مناسبی برای نوشتن داستان است. درواقع داستان نویسی که به دنبال اثرگذاری بر مخاطب است، کمتر موردی شبیه داستان زندگی دومین امام شیعیان به دست می آورد که هم جاذبه های روایی داشته باشد، هم محتوایی ژرف پیش روی مخاطب بگذارد، هم عواطف او را به شدت برانگیزد. داستان امامی که جانشین شایسته خاتم پیامبران بود و به همراه برادرش بهترین بندگان خداوند در باور و گفتار و رفتار محسوب می شد، اما بر مادر و پدر و برادرش و خودش ستم ها روا داشتند و حتی همسرش نیز با دشمن پیمان بسته بود... برخی داستان نویسان از این سرگذشت غافل نبوده اند و درباره اش اثر ادبی آفریده اند. در ادامه، دو نمونه از این آثار را معرفی می کنیم.



«حاء سین نون»؛ روایت صلح خیر و شر
کمتر شخصیتی در میان بزرگان تاریخ یافت می شود که این همه حُسن و فضیلت داشته باشد و آن همه ظلم ببیند؛ چه در روزگار حیات و چه پس از عروج آسمانی خویش. امام حسن مجتبی(ع) که به سیرت و صورت و در خَلق و خُلق شبیه ترین انسان به جدشان پیامبر(ص) بودند، شاید بیش از هر انسانی در طول تاریخ ستم دیدند. از تهمت هایی که اغیار با وجود پارسایی حضرت به او زدند تا سختی هایی که ایشان در مسیر ولایت از سر گذراندند. یکی از رنج بارترین مقاطع زندگی امام(ع) هم عصر بودنشان با معاویه، اشراف زاده مکار و غاصب بود که امام(ع) در جنگ و صلح با او جورها دیدند؛ نه تنها از دشمنان آشکار که حتی از آنان که اطرافیان حضرت محسوب می شدند. سیدعلی شجاعی در داستان «حاء سین نون» به مقابله خیر و شر در چنین اوضاعی می پردازد. او از فاصله ای نزدیک تصویر نماد شر، معاویه بن ابوسفیان را ترسیم می کند تا خواننده بهتر به ماهیت پلید این شرور مدعی جانشینی رسول خدا آگاه شود. این بخش از کتاب را بخوانید:

«انگار خسته، خودش را رها می کند روی تخت:
سال هاست که مرده اما... اما نامش را تا کنار نام خدا بالا برد…
آه بلندی می کشد:
عجب همتی داشتی محمد! که اکنون هر روز بر سر مأذنه ها، نامت را بعد ا... فریاد می زنند.
برایش قدری شراب می ریزم:
گلو تازه کن که شراب خرمای حجاز است. حکم نوشدارو دارد، بر مرده بریزی جان می گیرد...
خودم هم جامی برمی دارم:
خودت را خسته چه لاطائلاتی می کنی معاویه! اصلا روزی هزار بار بر سر مأذنه ها نامش را فریاد کنند، اصلا بگو پیش از نام خدا بخوانند، من و تو را چه زیانی می رسد؟ به ازای هر اذان که سکه ای از خزانه شام کم نمی شود یا کنیزی از آغوشمان یا بلادی از حکمرانی مان یا... چه می دانم، ضرری نمی کنیم از دین محمد.
جام را یک نفس می نوشم:
البته که برای ما یکسر سود بوده این حکایت.
معاویه خلط دهانش را جایی کنار تخت می اندازد:
یا تو پسر ابوسفیان نیستی یا من؛ که این قدر نمی فهمی و اسباب حماقت علم می کنی...
خودش را نزدیک ترم می کشاند و شمرده شمرده:
همانی که نامش را بعد از نام خدا بر سر مأذنه ها می خوانند؛ داغ «ابناء الطلقاء» بر پیشانی مان زده ابله. می فهمی؟ یعنی تا همیشه ای که نام او در تاریخ می ماند، کنارش ننگ فرزندان امیه هم می درخشد…

چشمانش را می بندد:
ابناء الطلقاء…
نامه را که همچنان در دست داشتم، مقابلش می گذارم:
برای تاریخ وقت بسیار داریم، عجالتا برای این غائله تدبیر کنیم.
معاویه می خندد، بلند، قهقهه می زند:
[...]احمق! تاریخ و این غائله، اینجا به هم می رسند! کجایی محمد که ببینی، آن قمار که تاسش را تو انداختی به ابتدا، من برنده ام.
متعجبم، اما معاویه هنوز می خندد:
بازی باخته را به برد بدل می کنم عتبه! آزادشده ای در برابر آزادشده... نمی گذارم تاریخ با یک «الطلقاء» بماند... کفه را برابر می کنم... کجایی محمد…
برمی خیزد، تند و پرشتاب:
کاتب بیاید و آن دو پیک حسن را هم خبر کن. بسر و مغیره هم حاضر باشند.
دربانان را، اوامر امیر می گویم و باز می گردم، همچنان متحیر که معاویه چه خواهد نوشت برای روزگار شام.»
کتاب «حاء. سین. نون» را انتشارات کتاب نیستان در 132 صفحه روانه بازار نشر کرده است.

«نشان حُسن»؛ داستان معرفت برادرزادگان
مظلومیت امام مجتبی(ع) و بی مهری تاریخ به حضرت، در مقیاسی دیگر درباره فرزندان ایشان نیز تکرار شده است. امام زادگانی که حرمت نام پدر را می فهمیدند و دریافته بودند که عمو و پدرشان و همه اهل بیت(ع) نوری واحد در آسمان ولایتند؛ اما تاریخ چنان که باید به ایشان نپرداخته است و مگر حق مطلب را درباره پدرشان حسن(ع) ادا کرده است؟! فرزندان امام دوم شیعیان پس از شهادت پدر با عمویشان حسین(ع) هم رکاب شدند و در روز واقعه در برابر لشکر انبوه ستیزه جویان شقی کوفی و اموی ایستادند. ما از میان فرزندان حسن(ع) نام قاسم را در روایات و روضه ها شنیده ایم ولی دیگر امامزادگان حسنی چطور؟ رمان «نشان حُسن» نوشته لیلا مهدوی از زبان قاسم و حسن مثنی(پسران امام) و نفیله مادر حضرت قاسم(ع) به ماجرای همراهی فرزندان امام دوم با امام سوم در کربلا پرداخته است. همراهی انسان هایی غیور و دلیر با امام زمانشان و شهادت در کنار مولا. از آن میان تنها حسن مثنی زنده می ماند و باقی به شهادت می رسند. در بخشی از کتاب آمده است:

«با صدای نافذش می خواند. رو به سوی بیابان دارد و از خیمه گاه دور شده است. باد زلف سفیدش را به بازی گرفته است و او باز می خواند. شنیده ام او را ام القرای کوفه می نامند. حسن می گوید او مخزن الاسرار علی بوده است. سکوت می کنم تا باز هم صدایش را بشنوم.
الحق که خوش می خواند!
***
- الحق که خوش می خوانی، قاسم!
سرش را از روی قرآن بلند می کند و با چهره همیشه متبسمش نگاهم می کند. چهره گندمگون و چشمان سیاهی دارد. همه می گویند شبیه پیامبر است؛ اما نه به قدر علی اکبر. می گویند قاسم هم چهره ای شبیه به رسول خدا دارد. بلندی قد عمرو را ندارد و به قدر من چهارشانه نیست. اما ورزیده و چابک است. نمی دانم خدا چه در وجود این بشر نهانده است که همیشه بانشاط است و اخلاق نیکو دارد. می داند با همه اهل خانه چگونه رفتار کند. حتی مادرم خوله. گاهی می رسم و می بینم قاسم نشسته و خوله برایش حرف می زند. او هم با دقت به درددل های مادرم گوش می دهد.
قرآن را از روی رحل برمی دارد و می بوسد و بر چشم می گذارد. عبدا... قرآن را از قاسم می گیرد و با خود به اتاق ام ولد می برد. قرآن یادگار پدرم ابامحمد است که به ام ولد سپرده بود. از جایم بلند می شوم و می گویم: «می خواهم به دیدن فاطمه بروم. برای محمد نیز دلتنگم.»

قاسم از جا می پرد.
- من هم با شما همراه خواهم شد، برادر.
عمرو نزدیک بوته های یاس روی زمین نشسته است و تسمه پای افزارش را تعمیر می کند.
- اگر قدری صبر کنید، من هم با شما می آیم.
عبایم را می پوشم و عمامه ام را بر سر می گذارم. همه به سمت خانه عمو روانه می شویم. از خم کوچه که رد می شویم، دیوار پوشیده از تاک خانه عمو از دور نمایان می شود.
عمرو و قاسم با هم در حال گفت وگویند. مردی توجهم را به خود جلب می کند که در نزدیکی خانه عمو ایستاده است. چهره اش را نمی بینم. ناخودآگاه آهنگ قدم هایم را سرعت می دهم.
- حسن! او کیست که مقابل در خانه اباعبدا... ایستاده است؟
دستم را به نشانه سکوت بالا می برم. غریبه انگار برای ورود مردد است. هنوز چند قدم با او فاصله داریم که بی درنگ در را هل می دهد تا وارد خانه شود. نمی بینم دق الباب می کند یا نه. درحالی که دستم به قبضه شمشیر می رود، به سمتش می دوم. عمرو و قاسم هم به دنبالم. مرد را در آستانه حیاط خانه متوقف می کنیم. سه نفری دوره اش می کنیم. کهن سال است و نفسش به شماره افتاده.»
رمان «نشان حُسن» را نشر کتابستان معرفت در 312 صفحه به چاپ رسانده است.