7 درصد بازار کتاب در دست دیجی‌خوان‌ها! | فریختگان


آمارها در این حوزه کم و زیاد است، اما برای اینکه بدانیم بازار کتاب دیجتیال در شرایط فعلی چه اوضاعی دارد به سراغ علی محمدپور، دبیر انجمن فعالان کتاب دیجیتال رفتیم و او برایمان این آمار را دسته‌بندی و فضا را در حوزه کتاب دیجیتال تشریح کرد. او در ابتدای صحبت‌هایش می‌گوید: «طبق اطلاعات و آماری که در این حوزه به دست آوردیم، حدود سه میلیون کاربر از ۱۲۰ هزار عنوان کتاب منتشرشده الکترونیک استفاده می‌کنند. در کشور ما کسانی که کتابخوان هستند، 12 تا 15 درصد مطالعه خودشان را به‌صورت کتاب دیجیتال و صوتی انجام می‌دهند و از آنجا که قیمت کتاب‌های الکترونیک تا یک‌سوم کتاب‌های چاپی است، سهم بازار فروش کتاب‌های الکترونیک 7 درصد کل سهم بازار کتاب است. تاکنون حدود 110 هزار عنوان کتاب به‌صورت الکترونیک منتشر شده و در دسترس کاربران است. تعداد عناوین چاپی که در دسترس کتابخوان‌ها قرار دارد، حدود 350 هزار عنوان است که از این نظر حدود یک‌سوم کتاب‌های فعال بازار کتاب به‌صورت الکترونیک هستند. با توجه به اینکه در بسیاری از کشورهای پیشرفته سهم گردش مالی کتاب دیجیتال نسبت به کتاب چاپی تا 35 درصد است، فاصله ما با کشورهای پیشرفته زیاد است و البته قابل پیش‌بینی هم هست که سهم بازار کتاب دیجیتال در ایران در آینده به حداقل 20 درصد خواهد رسید.»



او در ادامه راجع به ارزان‌تر بودن کتاب الکترونیک نسبت به کتاب چاپی در ایران می‌گوید: «این ارزان‌تر بودن باعث شده تعداد کتابخوان‌ها در این بخش بیشتر شود، همان 12 تا 15 درصد کتابخوان دیجیتال که گفتیم هم از تعداد خیلی‌کم شروع شد و این مقوله ارزانی کتاب‌های دیجیتال بسیار تاثیرگذار بود. البته چون یک باگ بزرگ قانونی داریم نمی‌توان خیلی نسبت به نقض مالکیت فکری در حوزه کتاب اقدامات بازدارنده‌ای داشت. کانال‌ها و صفحات بسیاری در فضای مجازی هستند که کتاب‌ها را به‌صورت غیرقانونی بارگذاری می‌کنند و بخشی از خواندن کتاب الکترونیک هم از این طریق انجام می‌شود که از این میزان مصرف عدد خاصی نداریم. سایت مرجعی به نام استاتیستا (Statista‌)، مرجع آمار عددی را منتشر کرده است که حدود 10 میلیون ایرانی تجربه خواندن کتاب الکترونیک را دارند. البته این عدد در دنیای بیرون خیلی متفاوت‌تر است، مثلا در روسیه بیش از 25 درصد و در آمریکا حدود 35 درصد است. برای اینکه ما به 35 درصد بازار برسیم ممکن است 10 سال دیگر بگذرد ولی روندی طبیعی است که کتاب الکترونیک درحال رشد است که در چند سال اخیر حدود 700 درصد رشد داشته است.

حدودا سه‌میلیون کاربر در فضای الکترونیک ایران در ماه کتاب مصرف می‌کنند؛ پس عدد بزرگی به نسبت کل کتابخوان‌ها نیست ولی عدد قابل‌توجهی در حجم کتاب الکترونیک است که اکثرا هم از نسل جوان هستند.» محمدپور درمورد پلتفرم‌هایی که در این حوزه فعال هستند، گفت: «به غیر از «طاقچه»، «نوار»، «فیدیبو» و «کتابراه» پلتفرم‌های دیگری نیز وجود دارند، ولی چند پلتفرم تخصصی هم داریم که آنها سهم چندانی از بازار ندارند. رشد نکرده‌اند و فعلا وقتی حرف از کتاب الکترونیک می‌زنیم باید بگوییم کتاب‌های الکترونیک حوزه عمومی است، یعنی نه حوزه کودک، نه حوزه آموزشی و نه حوزه دانشگاهی هستند. اینها بیشتر کتاب‌های عمومی بازار را دارند و درحال رشد هستند و بازار حوزه‌های دیگر هنوز شروع نشده است. مثلا در حوزه کودک پلتفرمی به نام «دانی» داریم. در حوزه دانشگاهی پلتفرم «بوکت»، در حوزه دانشگاهی علوم انسانی یک پلتفرم به نام «پژوهان» داریم و البته چند اپلیکیشن هم داشتیم مثل «کتابیکا» که برایشان خیلی تبلیغ شد اما کنار رفتند.»

سهم 30 درصدی طاقچه از کتابخوانی الکترونیک
«طاقچه» یکی از مراجع خرید کتب الکترونیکی به‌طور قانونی است که از آبان‌ سال ۹۳ با مدیریت محمد صدوقی به‌طور رسمی در اختتامیه همایش ملی نشر الکترونیک در دانشگاه تهران رونمایی شد. این اپلیکیشن در‌حال‌حاضر با حدود ۳۰۰ ناشر از ناشران خوب و بزرگ کشور مانند سوره مهر، چشمه، ثالث، سروش، جامی، هیرمند و... همکاری می‌کند و با بیش‌از ۱۲هزار محتوا شامل کتاب، مجله و روزنامه در طاقچه در دسترس است. طاقچه با ارائه خدماتی مثل رمزگذاری برای هر کتاب در نرم‌افزار کاربر و تهیه آرشیو از حساب کاربری کاربران، سعی در جذب اعتماد دو رکن اصلی اپلیکیشن یعنی ناشران و کاربران دارد. امکان معرفی کتاب‌دوستان از طریق شبکه‌های اجتماعی و جست‌وجو در متن کتاب ازجمله ویژگی‌های طاقچه و تقریبا شبیه اپلیکیشن آمازون است. بعد از رفتن صدوقی مدیریت این اپلیکیشن برعهده امیرحسین لطیفی است. به‌گفته محمدپور، دبیر انجمن فعالان کتاب دیجیتال در جریانات اخیر که برای طاقچه پیش آمد، خودشان مدعی شده‌اند که سهم‌شان از بازار کتابخوانی الکترونیک حدودا 30 درصد است.

فیدیبو و تلاش برای یک ماندن
«فیدیبو» اولین سامانه multi-platform تولید و توزیع کتاب الکترونیک و صوتی در خاورمیانه است که مبتنی‌بر استانداردهای جهانی صنعت نشر و با رعایت کامل قانون جهانی کپی‌رایت طراحی و اجرا شده است. این سامانه که با پشتیبانی مهدی فیروزیان از سال ۹۲ کار خود را آغاز کرده است، توانسته بیش از ۳۰۰ ناشر نامدار ایرانی و همچنین چندین ناشر برجسته بین‌المللی را با خود همراه کند و با افتتاح دفاتر پشتیبانی و فنی در کشورهای اسپانیا (مورسیا)، لبنان (بیروت) و ایران (تهران) امیدوار است در کوتاه‌ترین زمان ممکن شعار اولیه خود را که «مطالعه آزاد برای همه، همه‌وقت، همه‌جا» است، تحقق بخشد. محتوای فیدیبو در پنج سربرگ دسته‌بندی شده است. فیدیبو با ارائه خدماتی مثل هدیه ‌دادن کتاب به آشنایان و دوستان و درخواست کتاب درصورت عدم وجود کتاب موردنظر در برنامه و حتی مرور خودکار، سعی در پیشی‌ گرفتن از رقیب خود یعنی اپلیکیشن طاقچه دارد.

نوار و کارهای وبلاگی برای کتاب صوتی
سال 1392 شاید هنوز خیلی با جامعه مدرن روبه‌رو نبودیم؛ اما در همان زمان حمیدرضا شربتیان اپلیکیشن «نوار» را پایه‌گذاری کرد و این اپلیکیشن به‌عنوان اولین پلتفرم کتاب صوتی قانونی ایرانی نام‌گذاری شد. به واسطه‌‌ تولد این پلتفرم کتاب صوتی، بسیاری از ناشران، به ناشرین کتاب صوتی نیز تبدیل شدند و توانستند پیشروی این صف باشند. طی این سال‌ها نوار پیشرفت کرده و علاوه‌بر کتاب صوتی در حوزه‌های سریال صوتی و پادکست نیز فعالیت می‌کند. محصولات صوتی نوار، فقط به کتاب‌های صوتی محدود نمی‌شوند و محصولات مختلفی ارائه می‌شود؛ کتاب صوتی، کپسول (بازاریابی و فروش، سبک زندگی، علم و تکنولوژی، موفقیت)، سریال صوتی (ارباب حلقه‌ها، از میان مردگان، مشمول، مکس پین و...) و پادکست. هر کتاب صوتی در این سایت دارای شناسنامه‌ای کامل است‌. اما با این همه تیم تولید محتوای نوار برای معرفی هر چه بهتر کتاب‌ها و سریال‌های صوتی، وبلاگ نوار را برای این موضوع به کار گرفته‌اند. بنابراین عمده محتوایی که در وبلاگ آن منتشر می‌شود درباره‌ معرفی، نقد و بررسی محصولاتش است.

کتابراه و درج نظر کاربران
داستان «کتابراه» از جایی آغاز شد که جای خالی مرجعی معتبر برای انتشار کتاب الکترونیک در ایران و توزیع آن به صورت رسمی و قانونی آغاز شد. شرکتی که فعالیت رسمی خود را با عنوان «موسسه توسعه راه نشر الکترونیک» آغاز کرده است، از همان ابتدا سعی بر خلق بستری مناسب برای خرید کتاب به صورت الکترونیک و صوتی داشته و علاوه‌بر ایجاد فضایی امن و دلنشین، مخاطبان کتاب را با مشاهیر و بزرگان دنیای علم و ادبیات آشنا کرده است. کتابراه بعد از سال‌ها، در زمینه نشر کتاب الکترونیک و صوتی، به‌عنوان مرجعی معتبر معرفی شده است. یکی از ویژگی‌های این اپلیکیشن، این است که هیات تحریریه کتابراه از طریق نقد و مرورهای دقیقی که بر کتاب‌ها می‌نویسند و همچنین درج نظر و امتیازات کاربران به هر اثر، امکان انتخاب کتاب موردنظر را از میان هزاران هزار کتاب الکترونیک و صوتی برای مخاطب به ارمغان می‌آورند.