کتاب «کژراهه؛ خاطراتی از حزب توده» نوشته احسان طبری توسط انتشارات امیرکبیر به چاپ هفتم رسید.

کژراهه؛ خاطراتی از حزب توده  احسان طبری

به گزارش کتاب نیوز به نقل از مهر، چاپ اول این‌کتاب سال ۱۳۶۶ توسط انتشارات امیرکبیر عرضه شده بود.

احسان طبری مولف این‌کتاب نویسنده و نظریه‌پرداز مارکسیست ایرانی، متولد سال ۱۲۹۵ و درگذشته به‌سال ۱۳۶۸ است. او عضو کمیته مرکزی حزب توده بود و درباره «کژراهه» می‌گوید، این‌نوشتار تاریخ نیست بلکه ضدتاریخ است. به این‌معنی که داستان فاجعه‌آمیز کسانی است که علی‌رغم سیر طبیعی تاریخ و انقلاب، راه انحرافی را پیمودند. به همین‌دلیل وقایعی که در کتاب پیش‌رو روایت می‌شوند، ضدتاریخ و ضد خاطره هستند و به تعبیر طبری، اعاده یاد آن‌ها، احساسات رنج‌آوری را بیدار می‌کنند.

طبری می‌گوید کسانی در این‌ضدخاطره به‌خاطر پندارهای خود نابود شدند که درخور نام ضدحماسه‌اند نه حماسه. او که در این‌کتاب علاوه بر خاطرات خود، تاریخ حزب توده را نیز روایت کرده، می‌گوید کتابش، تاریخی است سراپا واژون. واژونه‌بودن این‌تاریخ هم، نتیجه واژونه بودن تمدن و فرهنگ معاصر، از کاپیتالیستی گرفته تا سوسیالیستی است.

مولف «کژراهه» در خاطرات خود ضمن ارزیابی انتقادی حوادث و وقایع مشخص و روزمره، فراز و نشیب‌های حزب توده و زندگی رهبری آن در ایران و خارج از کشور، عملکردها و سیاست‌های حزب در داخل کشور و نقش اتحاد جماهیر شوروی را که به نوعی با حزب توده مرتبط‌اند بررسی کرده است.

«کژراهه» ۳۰ فصل دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «ادوار زندگی حزب توده»، «پیدایش حزب توده»، «شورای متحد و حزب توده»، «ابرقدرت‌ها و ایران»، «کار در مازندران»، «جریان نفت شمال»، «جریان آذربایجان و کردستان»، «حزب توده و کابینه قوام»، «انشعاب خلیل ملکی»، «واقعه تیراندازی به شاه»، «خروج از کشور»، «شوروی؛ آن‌گونه که من دیدم»، «سه چهره سیاست‌ساز شوروی»، «درباره خروشچف»، «لئونید ایلیچ برژنف»، «وضع رهبری و تشکیلات حزب توده در دوران…»، «پلنوم چهارم: انتقاد از گذشته»، «به‌طرف انفجار تضادها»، «وحدت فرقه دمکرات آذربایجان و حزب توده»، «وضع توده‌ای‌ها در خارج»، «داستان دفاعیه خسرو روزبه»، «ماجرای یزدی‌ها و تشکیل بورو»، «انشعاب مائوئیست‌ها»، «حزب توده و مناسبات بین‌المللی»، «درباره اختلاف شوروی و چین»، «داستان شهریاری و عزل رادمنش»، «وضع رهبری حزب توده در آستانه انقلاب اسلامی»، «برخی مختصات اخلاقی رهبران عمده حزب توده»، «مجملی درباره چهار سال کار در ایران و نتایج آن» و «نتیجه‌گیری».

پیش از این‌فصول و بدنه اصلی کتاب هم این‌مطالب مقدماتی درج شده‌اند: داستانی در چند سطر، درآمد، جریان‌شناسی چپ در ایران، پیشگفتار، نخستین گام‌های مارکسیسم در ایران.

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

رهبری حزب توده نتوانسته است این دو خط را از هم تشخیص دهد. حزب توده که در اثر فضای باز (بعد از روی کارآمدن مصدق و ریاست مجلس آیت‌الله کاشانی) به امکاناتی برای بسط فعالیت خود دست یافته بود، به قدرت نسبتاً قابل ملاحظه‌ای بدل شد. این‌مسئله به‌جای آنکه حزب توده را آگاه سازد و از نیروی خود با حس مسئولیت استفاده کند، او را مغرور ساخت و خود را مهم‌ترین نیروی عاقل و مهم‌ترین رهبر مردم تلقی کرد و با دست زدن به ماجراجویی‌های گوناگون، آلت دست امپریالیسم شد و به نام دفاع از شوروی، در انداختن ایران به دامن غرب سهیم شد.

چنان‌که متذکر شدیم، «خودپسندی کمونیستی»، انگیزه آن شد که مارکسیست‌ها و در مورد مشخص رهبری حزب توده، خواه در داخل ایران و در مقابله با وقایع، و خواه در خارج، پدیده‌ای به نام اسلام را مورد توجه قرار ندهند و نقش موثر آن را در میان توده‌ها و در سازماندهی و تشکل حوادث نبینند. در اثر این خودپسندی، که پرده‌ای در برابر دیدگانش کشیده بود، آنان در شروع جریان نفت، غیر از خود و منافع محتمله شوروی، در این جریان هیچ چیز دیگری را ندیدند و شعار رسوای ملی‌کردن صنایع نفت جنوب را در مقابل ملی‌کردن صنایع نفت در ایران قرار دادند.

چاپ هفتم این‌کتاب با ۴۱۰ صفحه، شمارگان ۳۰۰ نسخه و قیمت ۱۷۰ هزار تومان عرضه شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...