کتاب «کژراهه؛ خاطراتی از حزب توده» نوشته احسان طبری توسط انتشارات امیرکبیر به چاپ هفتم رسید.

کژراهه؛ خاطراتی از حزب توده  احسان طبری

به گزارش کتاب نیوز به نقل از مهر، چاپ اول این‌کتاب سال ۱۳۶۶ توسط انتشارات امیرکبیر عرضه شده بود.

احسان طبری مولف این‌کتاب نویسنده و نظریه‌پرداز مارکسیست ایرانی، متولد سال ۱۲۹۵ و درگذشته به‌سال ۱۳۶۸ است. او عضو کمیته مرکزی حزب توده بود و درباره «کژراهه» می‌گوید، این‌نوشتار تاریخ نیست بلکه ضدتاریخ است. به این‌معنی که داستان فاجعه‌آمیز کسانی است که علی‌رغم سیر طبیعی تاریخ و انقلاب، راه انحرافی را پیمودند. به همین‌دلیل وقایعی که در کتاب پیش‌رو روایت می‌شوند، ضدتاریخ و ضد خاطره هستند و به تعبیر طبری، اعاده یاد آن‌ها، احساسات رنج‌آوری را بیدار می‌کنند.

طبری می‌گوید کسانی در این‌ضدخاطره به‌خاطر پندارهای خود نابود شدند که درخور نام ضدحماسه‌اند نه حماسه. او که در این‌کتاب علاوه بر خاطرات خود، تاریخ حزب توده را نیز روایت کرده، می‌گوید کتابش، تاریخی است سراپا واژون. واژونه‌بودن این‌تاریخ هم، نتیجه واژونه بودن تمدن و فرهنگ معاصر، از کاپیتالیستی گرفته تا سوسیالیستی است.

مولف «کژراهه» در خاطرات خود ضمن ارزیابی انتقادی حوادث و وقایع مشخص و روزمره، فراز و نشیب‌های حزب توده و زندگی رهبری آن در ایران و خارج از کشور، عملکردها و سیاست‌های حزب در داخل کشور و نقش اتحاد جماهیر شوروی را که به نوعی با حزب توده مرتبط‌اند بررسی کرده است.

«کژراهه» ۳۰ فصل دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «ادوار زندگی حزب توده»، «پیدایش حزب توده»، «شورای متحد و حزب توده»، «ابرقدرت‌ها و ایران»، «کار در مازندران»، «جریان نفت شمال»، «جریان آذربایجان و کردستان»، «حزب توده و کابینه قوام»، «انشعاب خلیل ملکی»، «واقعه تیراندازی به شاه»، «خروج از کشور»، «شوروی؛ آن‌گونه که من دیدم»، «سه چهره سیاست‌ساز شوروی»، «درباره خروشچف»، «لئونید ایلیچ برژنف»، «وضع رهبری و تشکیلات حزب توده در دوران…»، «پلنوم چهارم: انتقاد از گذشته»، «به‌طرف انفجار تضادها»، «وحدت فرقه دمکرات آذربایجان و حزب توده»، «وضع توده‌ای‌ها در خارج»، «داستان دفاعیه خسرو روزبه»، «ماجرای یزدی‌ها و تشکیل بورو»، «انشعاب مائوئیست‌ها»، «حزب توده و مناسبات بین‌المللی»، «درباره اختلاف شوروی و چین»، «داستان شهریاری و عزل رادمنش»، «وضع رهبری حزب توده در آستانه انقلاب اسلامی»، «برخی مختصات اخلاقی رهبران عمده حزب توده»، «مجملی درباره چهار سال کار در ایران و نتایج آن» و «نتیجه‌گیری».

پیش از این‌فصول و بدنه اصلی کتاب هم این‌مطالب مقدماتی درج شده‌اند: داستانی در چند سطر، درآمد، جریان‌شناسی چپ در ایران، پیشگفتار، نخستین گام‌های مارکسیسم در ایران.

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

رهبری حزب توده نتوانسته است این دو خط را از هم تشخیص دهد. حزب توده که در اثر فضای باز (بعد از روی کارآمدن مصدق و ریاست مجلس آیت‌الله کاشانی) به امکاناتی برای بسط فعالیت خود دست یافته بود، به قدرت نسبتاً قابل ملاحظه‌ای بدل شد. این‌مسئله به‌جای آنکه حزب توده را آگاه سازد و از نیروی خود با حس مسئولیت استفاده کند، او را مغرور ساخت و خود را مهم‌ترین نیروی عاقل و مهم‌ترین رهبر مردم تلقی کرد و با دست زدن به ماجراجویی‌های گوناگون، آلت دست امپریالیسم شد و به نام دفاع از شوروی، در انداختن ایران به دامن غرب سهیم شد.

چنان‌که متذکر شدیم، «خودپسندی کمونیستی»، انگیزه آن شد که مارکسیست‌ها و در مورد مشخص رهبری حزب توده، خواه در داخل ایران و در مقابله با وقایع، و خواه در خارج، پدیده‌ای به نام اسلام را مورد توجه قرار ندهند و نقش موثر آن را در میان توده‌ها و در سازماندهی و تشکل حوادث نبینند. در اثر این خودپسندی، که پرده‌ای در برابر دیدگانش کشیده بود، آنان در شروع جریان نفت، غیر از خود و منافع محتمله شوروی، در این جریان هیچ چیز دیگری را ندیدند و شعار رسوای ملی‌کردن صنایع نفت جنوب را در مقابل ملی‌کردن صنایع نفت در ایران قرار دادند.

چاپ هفتم این‌کتاب با ۴۱۰ صفحه، شمارگان ۳۰۰ نسخه و قیمت ۱۷۰ هزار تومان عرضه شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

دختری نوجوان، زیبا و در آستانه‌ بلوغ است و به خاطر فقر خانواده‌اش در یک محله‌ بدنام زندگی می‌کند... خواهرش نیز یک زن بد نام است... با رسیدن به سن بلوغ باید کار خواهر بزرگترش را انجام دهد تا کمک خرج خانواده باشد... پسر یک راهب ریاکار بودایی است... عاشق میدوری می‌شود اما خجالت می‌کشد از اینکه عشقش را به میدوری اظهار کند؛ به‌رغم اینکه همانند سایر همبازیان خود به کار خواهر بزرگتر میدوری آگاه است ...
تمایل به مبادله و خرید و فروش انگیزه‌های غریزی در انسان‌ها نیست، بلکه صرفاً پدیده‌ای متاخر است که از اروپای قرن 16 آغاز می‌شود... بحران جنگ جهانی اول، رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم نتیجه عدم تعادل بین آرمان بازار و رفاه اجتماعی و ناتوانی هرگونه ضدجنبش اجتماعی، نظیر سوسیالیزم و کمونیزم، برای کاهش تنش‌ها بود... تاریخ انگلیس، از جنبش حصارکشی در قرن شانزدهم تا لغو قانون حمایت از فقرا در 1834، تاریخ کالایی سازی جامعه و طبیعت است... نئولیبرال‌ها و فاشیست‌ها همچنان مشغول آرمانشهر بازارند! ...
سنت حشره‌شناسی در ایران به دانشکده‌های کشاورزی پیوند خورده و خب طبعا بیشتر پژوهشگران به مطالعه حشرات آفت می‌پردازند... جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید: «ما فقط چیزهایی را حفاظت می‌کنیم که می‌شناسیم»... وقتی این ادراک در یک مدیر سازمانی ایجاد شود، بی‌شک برای اتخاذ تصمیمات مهمی مثل سم‌پاشی، درختکاری یا چرای دام، لختی درنگ می‌کند... دولت چین در سال‌های بعد، صدها هزار گنجشک از روسیه وارد کرد!... سازمان محیط زیست، مجوزهای نمونه‌برداری من در ایران را باطل کرد ...
چه باور کنید و چه نکنید، خروج از بحران‌های ملی نیز به همان نظم و انضباطی نیاز دارند که برای خروج از بحران‌های شخصی نیاز است... چه شما در بحران میانسالی یا در بحران شغلی گرفتار شده باشید و چه کشور شما با کودتا توسط نظامیان تصرف شده باشد؛ اصول برای یافتن راه‌حل خروج از بحران و حرکت روبه جلو یکسان است... ملت‌ها برای خروج از تمامی آن بحران‌ها مجبور بودند که ابتدا در مورد وضعیت کنونی‌شان صادق باشند، سپس مسئولیت‌ها را بپذیرند و در نهایت محدودیت‌های‌شان را کنار بزنند تا خود را نجات دهند ...
در ایران، شهروندان درجه یک و دو و سه داریم: شهرنشینان، روستانشینان و اقلیت‌ها؛ ما باید ملت بشویم... اگر روستاییان مشکل داشته باشند یا فقیر باشند؛ به شهر که می‌روند، همه مشکلات را با خود خواهند برد... رشدِ روستای من، رشدِ بخش ماست و رشدِ شهرستانِ ما رشد استان و کشور است... روستاییان رأی می‌دهند، اهمیت جدولی و آماری دارند اهمیت تولیدی ندارند! رأی هم که دادند بعدش با بسته‌های معیشتی کمکشان می‌کنیم ولی خودشان اگر بخواهند مولد باشند، کاری نمی‌شود کرد... اگر کسی در روستا بماند مفهوم باختن را متوجه ...