برگ برگ | شرق


جهان وارد عصر هوش مصنوعی شده است و موضوع به اندازه‌ای اهمیت یافته که هنری کیسینجر سیاست‌مدار، اریک اشمیت [Eric Schmidt] مهندس نرم‌افزار و مدیر اجرائی سابق گوگل و دانیل هوتنلوچر [Daniel P. Huttenlocher] متخصص کامپیوتر در دانشگاه ام‌آی‌تی در کنار هم قرار گرفته‌اند و وجوه مختلف این فناوری را بررسی کرده‌اند.



هوش مصنوعی وقوع تحولاتی تاریخ‌ساز در جامعه، اقتصاد، سیاست و نظام بین‌المللی را وعده می‌دهد. موضوع آن‌قدر مهم است که استارت‌آپ‌های مرتبط با هوش مصنوعی در آمریکا 38، در آسیا 25 و در اروپا هشت میلیارد دلار سرمایه در سال 2020 جذب کرده‌اند. کشورها در تلاش برای توسعه قابلیت‌های خود در هوش مصنوعی هستند؛ هر‌چند بیشترین سرمایه‌گذاری و تلاش در آمریکا و چین متمرکز شده است. هوش مصنوعی در کشاورزی وارد شده تا مدیریت دقیق‌تر آفت‌کش‌ها یا تشخیص بهتر بیماری‌ها و پیش‌بینی بازدهی محصولات را بهتر انجام دهد؛ کشف داروهای جدید، تشخیص و پیش‌بینی بیماری‌ها و تجزیه‌و‌تحلیل تصویربرداری پزشکی را تحت تأثیر قرار داده است؛ وارد امور مالی شده و مدیریت مالی شرکت‌ها را نیز بهبود می‌دهد؛ خودروها، لوازم خانگی، ماشین‌های مترجم، تبلیغات و بازاریابی هم تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار گرفته است.

هوش مصنوعی همچنین وارد عرصه‌های نظامی و تسلیحاتی شده است. جنگنده‌های بی‌خلبان و مجهز به هوش مصنوعی عملکرد بهتری نشان داده‌اند و مجموعه‌ای از رادارها و تسلیحات به این فناوری مجهز شده‌اند. همه اینها نوید تغییراتی عظیم در جهان می‌دهند. نویسندگان کتاب مسیر شناختی انسان از عصر روشنگری و ایمان‌آوردن به شناخت عقلی تا به امروز را مرور می‌کنند و در این مسیر، پیدایش هوش مصنوعی را به مسائل فلسفی درباره ماهیت شناخت انسانی گره می‌زنند. آنها فقدان خودآگاهی هوش مصنوعی را به رخ می‌کشند، اما تصویری از دنیای آینده مملو از کاربردهای هوش مصنوعی که با مسائل اخلاقی و فلسفی هم درگیر می‌شود، ارائه می‌دهند.

فصل پنجم کتاب «عصر هوش مصنوعی و آینده ما انسان‌ها» [The age of AI : and our human future] که بی‌گمان بیشتر نوشته هنری کیسینجر است، امنیت و نظم بین‌المللی تحت تأثیر هوش مصنوعی را تحلیل می‌کند. این فصل شامل شرحی دقیق بر تفاوت‌های دکترین‌های دفاعی عصر سلاح‌های هسته‌ای و عصر هوش مصنوعی است. اگر سلاح‌های هسته‌ای مشمول نظام‌های ضداشاعه می‌شدند، جلوگیری از اشاعه هوش مصنوعی دشوار یا ناممکن است. بازدارندگی در مقابل این فناوری، معنایی کاملا متفاوت پیدا می‌کند. وقتی مسئله به سلاح‌های مجهز به هوش مصنوعی تصمیم‌گیر بدون مداخله انسان برسد، پیچیدگی‌های استراتژیک و حتی اخلاقی بیشتری هم پیدا می‌شوند. مسئله آن‌قدر مهم است که فایننشیال‌تایمز پیشنهاد کرده هر‌کس می‌خواهد ژئوپلیتیک و امنیت امروز را بهتر بفهمد، فصل پنجم این کتاب را بخواند.

تقاطع میان پلتفرم شبکه‌ای و عرصه‌های حکومتی به بروز نتایج غیرقابل پیش‌بینی و بعضا به‌شدت بحث‌برانگیز منجر می‌شود. با‌این‌حال، احتمالا به جای رسیدن به نتایجی شفاف، به مجموعه‌ای از معماهای لاینحل با پاسخ‌های ناقص می‌رسیم. آیا تلاش برای نظارت بر پلتفرم‌های شبکه‌ای و عملکرد هوش مصنوعی مرتبط با آنها در راستای اهداف سیاسی و اجتماعی کشورها (مثلا کاهش جرم و جنایت و مقابله با تعصبات) عمل می‌کند و نهایتا جوامعی عادلانه‌تر می‌سازد؟ یا به شکل‌گیری حکومت‌های قدرتمندتر و مداخله‌گرتری منجر می‌شود که نتایج را از درون یک ماشین واسطه (پراکسی) می‌سازد؟ هوش مصنوعی فاقد خودآگاهی، مسائلی هم در زمینه هویت مطرح می‌کند و با ظرفیت عظیم خود برای تحلیل مجموعه‌های بزرگی از کلان‌داده‌ها، توانایی‌های انسان را به مرزهایی می‌کشاند که پیش از این ناممکن بوده و به دلیل ماهیت یادگیرنده هوش مصنوعی، تصوری هم از آن وجود ندارد.

همه اینها کتاب مختصر «عصر هوش مصنوعی و آینده ما انسان‌ها» را به کتابی هم‌زمان درباره امروز و آینده‌پژوهی راهبردی بدل می‌کند. کتابی که خواننده را با مجموعه‌ای از پیچیدگی‌های فلسفی، اخلاقی، فناورانه، راهبردی و امنیتی دنیای هوش مصنوعی آشنا می‌کند. اگر وعده‌هایی که عصر هوش مصنوعی به انسان و کشورها می‌دهد درست باشد -کما‌اینکه طلیعه آنها آشکار شده است‌- الزامات سیاستی فراوانی برای دولت‌ها خواهد داشت. مدیریت استعدادها برای داشتن نیروی انسانی کافی در عرصه هوش مصنوعی، فراهم‌کردن زمینه‌های توسعه تولید و کاربری هوش مصنوعی، فراهم‌کردن بسترهای حقوقی و قانونی مدیریت مناسب این فناوری تحول‌ساز و آماده‌شدن برای رقابت با سایر کشورها در این عرصه بخش کوچکی از ظرفیت‌هایی است که کشورها برای ورود ایمن به عصر هوش مصنوعی –‌عصری که ماشین‌ها از انسان‌ها باهوش‌تر می‌شوند‌- به آنها نیاز دارند.

کتاب «عصر هوش مصنوعی و آینده ما انسان‌ها» را سامان صفرزائی به فارسی ترجمه کرده و در 232 صفحه با قیمت 98 هزار تومان توسط انتشارات کتاب پارسه در سال 1401 منتشر شده است.