محتوای کتاب «اخلاق؛ دین طبیعی» اثر ایوب افضلی به ارائه خوانشهایی نوین از آثار فیلسوفان الاهیات محدود نمیشود و هدف اصلی کتاب ارائه تأملات فلسفی-الاهیاتی نوینی در برخی جنبههای قانون طبیعی است.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، هم پیوندی دو مقوله «دین و اخلاق»، نه تنها در تاریخ اخلاق و تاریخ دین، که در تاریخ فلسفه نیز همواره مورد بحث و بررسی بوده است. از زمان فلسفه یونان تا فلسفه معاصر متفکران بزرگی در جهت تبیین رابطه این دو مقوله فکری و تأثیرگذار کوشیدهاند. چیزی که اهمیت این بررسیها را افزون بر اهمیت نظری و فلسفی دوچندان مینماید، نفوذ بی حد و حصری است که «دین» در اغلب تاریخ تمدن، در قلمرو اخلاق، فرهنگ، سیاست، و قانون حقوق داشته است، چنانکه اقتدار ادیان بزرگ جهانی در برخی از این قلمروها به قوت خود باقی است.
همپیوندی و همبستگی دین و اخلاق پدیدهای دیرپا و کهن است که تبار آن را تا ادیان باستانی (مانند ادیان ایرانی و ادیان ابراهیمی) میتوان دنبال کرد، از این منظر تاریخی سنتهای دینی پیشگام هم پیوندی دین و اخلاقند و در مرتبه دوم فلسفه تبیینگر و و بیانگر پیوند این دو مقوله خواهد بود.
در سنت ادیان ابراهیمی، خداوند، دانای کل، قادر متعال، خیر محض و حکیمی حاکم است. پیامبران را با توصیهها و اوامری مبعوث میکند که آدمیان برای رستگاری خود به پیروی از آنها نیازمندند. خداوند در عهد عتیق با آدمیان عهد میبندد که اگر از دستورات او پیروی کنند آنها را سعادتمند خواهد کرد. موسی پیامبر دو لوحه از جانب خداوند دریافت میکند که شامل «ده فرمان» است. لوح نخست درباره تعهدات انسان نسبت به خداوند است و لوح دوم درباره رابطه انسانها با یکدیگر.
در میان مکاتب دینی میتوان از مسیحیت کاتولیک و اسلام شیعی به عنوان دو جریان عقلگرا نام برد، که کارنامه درخشانی در الاهیات فلسفی دارند، از جمله اشتراکات اساسی هر دو مکتب (در مسئله دین و اخلاق)، تقابل آنها با نظریه فرمان الهی و تأکید بر نظریه قانون طبیعی است، مطالعه پژوهشی و انتقادی آثار این دو سنت (در الاهیات فلسفی بهطور عام و در مسئله دین و اخلاق بهطور خاص) دست کم به دو شیوه رایج است: بازخوانی انتقادی محض؛ تجزیه و تحلیل منطقی بهمنظور برشمردن خطاهای فکری آنان و بازاندیشی و ارائه خوانش جدید که عبارتست از (الف) نوآرایی منطقی با (ب) اقتباس رویکردهای منطق معتبر از آثار این متفکران به منظور بازسازی و استنتاج دیدگاه های نوین.
در کتاب حاضر نظر داشت ما به شیوه دوم است و موضوع محوری آن تبيين اخلاق دینی بر اساس خوانش حداکثری از نظریه قانون طبیعی. درخور یادآوری است که محتوای این اثر به ارائه خوانشهایی نوین از آثار فیلسوفان الاهیات محدود نمیشود و هدف اصلی کتاب ارائه تأملات فلسفی - الاهیاتی نوینی در برخی جنبههای قانون طبیعی است. در بخش بازاندیشی سعی ما بر ارائه مدلی مفهومی از نظریه دینی قانون طبیعی است که آن را خوانش حداکثری مینامیم خوانشی که با صرف نظر از متون مقدس، خرد طبیعی را برای درک توصیههای فطری قانون طبیعی خداوند کافی میداند. سپس نشان میدهیم که بازاندیشی و صورتبندی منطقی آثار برخی از متفکران الاهیات فلسفی در اسلام شیعی و مسیحیت کاتولیک (پروفسور جان فينيس و علامه طالقانی) به خوانش حداکثری منجر میشود.
این کتاب میکوشد این ایده را اثبات کند که احکام اخلاقی دین (در مدل حداکثری از قانون طبیعی) احکامی جهانشمول و انسانی است و همه خداباوران (از جمله یهودیان، مسیحیان و مسلمانان به لحاظ دینی مخاطب یک قانون مشترک فطری) طبیعی انسانیاند. قانونی که از چشمههای زلال قانون طبیعی طبیعت انسانی میجوشد و حتی خداناباوران نیز درک روشنی از محتوا و اعتبار آن دارند. بر اساس این مدل، خداوند به قوانینی دستور داده است که میان رومیان و چینیان، جهودان و ترسایان و مسلمانان تفاوتی نمیکند. این دیدگاه ممکن است بیسابقه و حتی مخالف بامنتهایی چون شریعت یهودی و اسلامی به نظر برسد اما هرگز این گونه نیست، چرا که طبیعت قانون فطرت از حقی قدیمیتر نسبت به شریعت برخوردار است چنانکه حکم جهانشمول خداوند و قوانین عام کتاب آفرینش مقدم بر کتب مقدس و احکام بومی و قبیلهای آن (درخطاب قبیلههای عبری و عربی متعلق به قرنها و هزارههای دی است.
کتاب «اخلاق؛ دین طبیعی» اثر ایوب افضلی در 275 و با قیمت 82000 تومان از سوی نشر نگاه معاصر روانه بازار نشر شده است.
