40 قدم برو تا برسی به رستگاری | الف


«عِمران زیر تیغ آفتاب، چونان ماری که زخم خورده باشد، افتاده بر خاک تفتیده کویر، با جامه‌ای دریده و مندرس، غلتان و خیزان، خود را پیش می‌برد. دهانش به دهان ماهی از دریا دورمانده‌ای می‌ماند که پی آبی که نیست، مدام باز و بسته می‌شود و در نهایت بی صدایی آب می‌طلبد. دست‌های استخوانی و رنجورش را پیش‌تر از تن خسته‌اش بر خاک می‌گذارد و خود را پیش می‌برد و رمل برهوت را می‌شکافد. رد خشکیده‌ای از خون بر بازویش پیداست، نفس‌هایش کشدار و خشدار، نوبت به نوبت از دهان خشکیده‌اش بیرون می‌آید. لب‌های ترک خورده و ورم کرده‌اش از بی آبی سپید شده است. به یک باره سایه‌ای بر سرش می‌افتد»



اغلب رمانهای موفق، از همان سطور آغازین کتاب، با تاثیرگذاری بر خوانندگان، آنها را باخود همراه می کنند. «اقیانوس مشرق» اثر مجید پورولی کلشتری نیز از این قاعده مستثنی نیست و از همان پاراگراف نخست با تصویر سازی‌هایی زنده از طبیعتی بکر و خشک چنان حال روز شخصیت اصلی را پیش روی خوانندگان ترسیم می‌کند که آنها نیز در احساس تشنگی مفرط و سراب دیدن عمران شریک می‌شوند. داستان با دیدن سراب آغاز می‌شود و با رسیدن به حقیقت به پایان می‌رسد و در حد فاصل سراب و حقیقت نویسنده با زبانی ملموس و روایتی روان، داستانی برخودار از درونمایه ای دینی را برای مخاطب بازگو می کند.

«اقیانوس مشرق» رمانی است که با عنایت به فضایل و کرامات امام هشتم شیعیان نوشته شده و البته یکی از موفق ترین نمونه‌ها در زمینه بکارگرفتن مفاهیم رضوی در ساحت داستانی محسوب می‌شود. ارادت به امام رضا (ع) و زندگی پربار ایشان از دیرباز در میان آثار اهل ادب این سرزمین انعکاس بسیار داشته است. البته این مهم بیشتر در قالب نظم بوده تا نثر؛ در این میان عمده‌ی آثار نوشته به نثر نیز به شکل متن‌ها یا نثرهای ادبی بوده اند و سهم کمتری از آنها به رمان یا داستان کوتاه اختصاص داشته است. با این حال آنچه اثر حاضر را در میان این قسم آثار نمونه‌ای قابل اعتنا ساخته، پرداخت پرشور و شعور نویسنده بوده است. البته بزرگترین توفیق مجید پورولی کلشتری در رمان حاضر رسیدن به بیانی پرشور بدور از اغراق و شعار است و از این روست که به خوبی بر دل مخاطب می‌نشیند و این همان حلقه مفقوده در بسیاری از آثار دینی است که نمی‌توانند چنان که باید با خواننده ارتباط برقرار کند. چرا که در برانگیختن همدلی خواننده ناکام می‌مانند و اثری که نتواند همدلی برانگیزد، همراهی نیز به دنبال نخواهد داشت.

بی شک برخورداری از چنین ویژگی‌هایی در موفقیت رمان «اقیانوس مشرق» تاثیر بسیار داشته است. این رمان در سال 1392 به عنوان کتاب سال پژوهش‌های دینی و همین طور کتاب سال رضوی در شاخه رمان برگزیده شد. نشر احیاء اخیرا چاپ تازه‌ای از «اقیانوس مشرق» را با سروشکلی مقبول به بازار فرستاده است که در بهتر دیده شدن این رمان تاثیر محسوسی داشته است.

مضمون رمان حاضر پیرامون اتفاقاتی است که مسافری به نام عِمران پشت سر می‌گذارد. او که در فرسخ‌ها کویر وُ کویر وُ خاک سرگردان است؛ تشنه و گرسنه، فکر می‌کند باز هم سرابی دیده، مردی می‌بیند با مشکی از آب بالای سرش. باور نمی‌کند، اما وقتی آب مشک بر لبانش می‌نشیند می‌فهمد که واقعیت است نه خیال. عمران گویا از دریای جنوب رهسپار دریای شمال است، در جست‌و‌جوی قلعه‌ای، و در جست‌و‌جوی آب حیات. مردی که در بیابان بر او ظاهر شده می‌گوید، او را امام هشتم شیعیان فرستاده و همو این آب را هم به او داده، و بعد شرح پریشانی‌های عمران را در این سفر پرگزندش برایش می‌گوید. عمران در می‌ماند. چیز زیادی از حرف‌های مرد نمی‌فهمد. تقریبا هیچ چیز. مرد به او می‌گوید 40 گام بردارد تا از بیابان و کویر نجات یابد و به خانه پینه دوزی برسید. عمران همچنان ناباورانه از مشک آب می‌نوشد و به خودش می‌گوید 40 گام که هیچ، تا 40 فرسخ هم امکان ندارد این بیابان پایان بگیرد. بعد می‌بیند مردی که بر او ظاهر شده بود، دیگر نیست. 40 قدم برداشت و خود را نزد پینه دوزی دید که او را تیمار می‌کرد. پینه دوز عازم خراسان است، و عِمران عازم آب حیات.

متاسفانه بسیاری از نویسندگان دینی به دلیل اهمیت بسیاری که به محتوا و ارائه پیام‌ها و مفاهیم دینی قائل می‌شوند، کیفیت زبانی و روایی رمان را با کم توجهی فدا می‌کنند اما «اقیانوس مشرق» رمانی دینی است که به لحاظ کیفیت ادبی نیز از وسواس خاصی حکایت دارد. بنابراین این وسواس هم در نحوه نگارش متن قصه «اقیانوس مشرق» خود را نشان می‌دهد و هم متوجه محتوای آن شده و نویسنده توفیقی دو جانبه را بدست آورده است.

نویسنده در ابتدای این کتاب توضیح مختصری داده است که در این داستان، تمام احادیث و مفاهیمی که منسوب و مربوط به حضرات معصومان (ع) است، از منابع معتبری همچون کتب زیر استخراج شده اند:

اصول کافی از شیخ کلینی، بحارالانوار از علامه مجلسی، عیون اخبارالرضا از شیخ صدوق، ارشاد از شیخ مفید، اعلام الوری از شیخ طبرسی،احتجاج از طبرسی، مناقب آل ابی طالب علیه السلام از ابن شهر آشوب، کشف الغمه از ابی الفتح اربلی، روضه الواعظین از ابن فتال نیشابوری، مقاتل الطالبیین از ابوالفرج اصفهانی، منتهی الاآمال از شیخ عباس قمی و مسند الامام الرضا علیه السلام از عزیزالله عطاردی.

مستند بودن کتاب به این منابع و توانایی نویسنده در بکار بردن روایت و مفاهیم مستخرج شده در قالبی داستانی یکی از مهمترین وجوه متمایز کننده «اقیانوس مشرق» از دیگر آثار مشابه محسوب می شود که کیفیت و درستی بکارگیری آنها توسط دکتر احمد احمدی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و حجت الاسلام رضا امیری، مدرس حوزه علمیه قم مورد نظارت و تایید قرار گرفته و از این منظر خیال مخاطب از نظر وجهه محتوایی و صحت آن می‌تواند آسوده باشد.