گشتی در دیار افسانه های کودکانه | الف
وقتی سخن از احمد شاملو به میان میآید بیش از هر چیز به یاد اشعار او میافتیم، اما او در کنار شعر که اصلیترین حوزه فعالیتش محسوب میشود، فعالیتهای گوناگونی داشته که اهمیت برخی از آنها از اشعاری که سروده کمتر نبوده؛ بهویژه کارنامه او در زمینهی ادبیات عامه که در قالب مجموعه کتاب کوچه وارد بازار کتاب شده است.
شاملو در حوزه ادبیات کودک نیز تجربیاتی گسترده داشته، نهتنها اشعاری برای کودکان سروده و یا بازسرایی کرده، بلکه داستانهایی برای کودکان نوشته و همچنین بازنویسی کرده. کتابهایی که برخی از آنها علاوه بر شکل مکتوب آنکه همراه با تصویرسازیهای زیبا بوده، در قالب دکلمه بهصورت نوار نیز عرضهشده است.
دو کتاب «ملکه سایهها» و «قصه هفت کلاغون» که بهتازگی توسط نشر چشمه تحت عنوان «کودکانههای بامداد» به شکلی مقبول منتشر و به بازار عرضهشده است. در این حوزه از فعالیتهای او جای میگیرند. این دو کتاب که مزین هستند به تصویرسازیهایی زیبا از ضیاءالدین جاوید نخستین بار قریب به چهلوپنج سال پیش در اواخر دهه چهل منتشرشده بودند و مدتها بود که از جمله آثار نایاب شاملو محسوب میشدند.
شاملو این دو داستان را در قالب صوتی و بهصورت نوار نیز با صدای خودش برای بچه منتشر کرده بود. ویژگی قابل اشاره این دو داستان زمینه فولکلوریک آنهاست و ریشهی که در قصههای عامیانه و باورهای مردمی دارند.
«قصه هفت کلاغون» حکایت هفت برادر است که در پی آوردن آب برای خواهرشان که تازه به دنیا آمده سوی چشمه میروند. هریک از این برادران در تلاش است که زودتر به سرچشمه رسیده و آب بردارد. رقابت بین آنها نهایتاً به درگیری ختم شده و باعث شکسته شدن کوزههایشان میشود. پدرشان آنها را نفرین میکند و پسران به شکل هفت کلاغ درمیآیند که روزها پرندهاند و شبها انسان . وقتی هشت سال بعد وقتی خواهرشان قصهی برادرانش را میشنود پی به غصه پدر مادرش برده و میکوشد برادرانش را از این شرایط برهاند و....
«ملکه سایهها» حکایتی ست برخوردار از تبار ارمنی که شاملو به سلیقه و نثر خود آن را بازنویسی کرده است. خواهر و برادری خوب و خوش ایام میگذرانند. روزی خواهر آرزو میکند که کبوتر سفیدی شود با برآورده شدن این آرزو برادرش که او را گمکرده در جستجوی او همهجا را زیر پا میگذارد تا به کاخ خورشید شاه میرسد. از خورشید شاه میشنود که خواهرش و دخترانی دیگر اسیر ملکهی سایهها هستند و برای نجات آنها باید انگشت دست خود را ببرد و از خون خود به آنها بمالد. جوان راه کاخ ملکهی سایهها در پیشگرفته و میکوشد زندانیان این کاخ را نجات دهد. سیونه دختر آزاد میشوند اما خواهر او در میانشان نیست. برادر در پی خواهر با ماجراهایی دیگر روبهرو میشود و...
شاملو نهفقط به شکل کتاب، بلکه در جُنگها و نشریات ادبی گوناگون داستانهای کودکانه دیگری نیز دارد که پراکنده و دور از دسترس علاقهمندان ماندهاند. در دل یازده مجلدی که تاکنون از کتاب کوچه منتشرشده نیز داستانهای دیگری نیز در همین حال و هوا وجود دارند که انتشار آنها در قالب کتابهایی مستقل به همراه تصویرسازیهایی همانند آنچه در دو کتاب حاضر شاهد هستیم میتواند زمینه انتشار کتابهای متنوع و متعددی برای این گروه سنی باشد. با توجه به رویکرد مجموعه گرایانه نشر چشمه در انتشار این کتاب، میتوان امیدوار بود که در آینده شاهد کتابهای دیگری نیز به قلم شاملو در مجموعه کودکانههای بامداد باشیم.
در شرایطی که ادبیات کودک و نوجوان در بازار کتاب تا حد زیادی تحتالشعاع آثار ترجمهشده خارجی بهخصوص با مضامین نامتجانس با فرهنگ این دیار است. تداوم انتشار کتابهایی ازایندست، میتواند زمینه مناسبی برای رقابت با کتابهای کودک وارداتی باشد!
کودکانههای بامداد میتواند پیشنهاد بسیار خوبی باشد برای آنها که دوست میدارند فرزندانشان با کتاب مأنوس شوند. پس چهبهتر که این انس با کتابهایی باشد که ریشه در داستانهای سنتی و فولکلوریک کشور خودمان داشته باشند.
................ تجربهی زندگی دوباره ...............
