سیمای چهل سال نوشتن | اعتماد
منتخب داستانهای امین فقیری تحت عنوان «فاطو و پری دریایی»، از یازده مجموعه داستان نویسنده، داستانهایی را انتخاب کرده و در اختیار مخاطب قرار داده است. از مجموعه داستان «دهکده پرملال» گرفته تا مجموعه داستان «من و محمد فِری». البته تقدم و تاخر انتشار مجموعه داستانها در چیدمان داستانها رعایت نشده است؛ به این معنا که داستانهای مجموعه من و محمد فری پیش از داستانهای مجموعه «ببینم نبضتان میزند» یا «انگار هیچوقت نبوده» منتشر شده و دو مجموعه یادشده پیش از داستانهای «من و محمد فری» آورده شدهاند.
در این میان تنها جای داستانهای مجموعه «شهر بازی» از نویسنده خالی است. مجموعه داستان شهر بازی در سال 1395 توسط نشر «ماه باران» منتشر شده است. این مجموعه چهار داستان بلند دارد. شاید یکی از دلایلی که از چهار داستان مجموعه در«فاطو و پری دریایی» خبری نیست همین بلند بودن داستانها باشد چراکه داستانهای انتخابشده در «فاطو و پری دریایی» نماینده تام و تمام داستان کوتاه هستند. در معرفی این مجموعه داستان سه ویژگی مهم برجسته است: نخست: ارایه چهار دهه متمادی از داستاننویسی امین فقیری که از اوسط دهه چهل با داستانهای مجموعه دهکده پرملال آغاز میشود و به داستانهای ببینم نبضتان میزند در سال 1388 میرسد. دوم: تصویر داستانهایی واقعگرایانه که بیشتر مضامینی اجتماعی و روانشناختی از تجربه زیسته نویسنده در اختیار خواننده قرار میدهد. سوم: حذف آگاهانه روی دیگر روایتهای نویسنده که پیش از این در «کتاب گربه» آمده است.
ویژگی نخست: چهار دهه داستاننویسی
دهکده پرملال نام نویسندهاش را در صدر نویسندگانی قرار داد که روستانویسی را به شیوهای دیگر به مخاطب معرفی کردند. حسن میرعابدینی در صدسال داستاننویسی ایران دهکده پرملال را به خوبی معرفی میکند. هر خوانندهای متوجه تفاوت آشکار و دقت جامعهشناختی و روانشناختی فضاها و شخصیتهای دهکده پرملال میشود. داستانهایی که مردمان سختکوش و سادهدل روستا را از منظری دیگر و با عامل پرقدرت و برجسته خشونت به زیبایی به تصویر میکشد. اولین ورود امین فقیری به دنیای نویسندگی با دهکده پرملال است. مخاطب اوج و فرودهای نویسنده را در چهل سالگی نوشتنش میخواند. روایتهایی که داستانهایی هوشمندانه از بازنمایی روستاست مشخصا سه داستانی که از دهکده پرملال انتخاب شده است تا روایتهایی که شبیه خاطرههایی نزدیک از خود نویسنده است؛ بطور مثال داستان «بیمارستانهای من» از مجموعه من و محمد فری یا داستان «همسایگان» از مجموعه غمهای کوچک. و داستانهایی که شاعرانگی و حزنی فراگیر را روایت میکند و به گونهای به تاریخ معاصر ایران و مصائبش نیز نظر دارد و در عین حال روایتی کاملا شخصی شده از موقعیت انسانهایی است تنها. مانند داستان «خانه ما» از مجموعه «مویههای منتشر». یا خرافهها و باورهای ذهنی عاشقانه و بیمارگونه زنی در جنوب که هم شعر است هم داستان و هم تصویری بلند بالا از مواجهه انسان و طبیعت در اختیار خواننده قرار میدهد. آنچه در داستان «فاطو و پری دریایی» میخوانید اینگونه است. فاطو و پری دریایی تلاش کرده است چهار دهه از نویسندگی امین فقیری را پیش روی خوانندگان قرار دهد. با دهکده پرملال شروع میکند. سیمای چهل ساله نویسندگی امین فقیری برای هر مخاطب علاقهمندی کاری در خور تقدیر است.
ویژگی دوم: غلبه تصویر داستانهایی واقعگرایانه در قاب چهل سالگی نویسنده
یکی دیگر از ویژگیهای داستانهای منتخب فاطو و پری دریایی، غلبه روایت واقعگرایانه آنهاست. اکثر خوانندگان علاقهمند به حوزه داستان کوتاه ایرانی، امین فقیری را نویسندهای واقعگرا میدانند. همچنین دهکده پرملال او را نماینده ادبیات روستایی پیشرو و متفاوت. فاطو و پری دریایی نیز در داستانهای انتخابی خود گویا آگاهانه تلاش کرده است همین چهره از نویسنده را بازتاب بدهد. در مجموعه فاطو و پری دریایی، با فضاهای شهری و روستایی با امین فقیری جوان و میانسال و خاطرات و تجربههای زیستهاش در مکان زندگی و تدریسش آشنا میشویم. در واقع فاطو و پری دریایی سفری است از آغاز جوانی نویسنده تا دوران میانسالیاش. نوع نگاهش به جامعه روستایی و مشکلاتش، زاویه دیدش نسبت به شرایط سیاسی و اقتصادی دوران سپری شده و حتی داستانهایی که در پیوندی تنگاتنگ با خاطرات شخصی نویسنده روایت میشود.
امین فقیری در فاطو و پری دریایی بیشتر از هر چیز نماینده نویسندهای است که داستانهایی عمدتا واقعگرایانه مبتنی بر تجربه زیسته خود را روایت میکند. گرچه داستانهایی کاملا نمادین و بعضا سورئالیستی نیز دارد. داستانهایی که فرد یا جامعهای کوچک را نماینده جامعهای بزرگتر قرار میدهد و با نمادهایی که با رویکردهایی روانشناختی و جامعهشناختی میتوان آنها را تعبیر و تفسیر کرد. فاطو و پری دریایی آگاهانه و هدفمند داستانهایی را انتخاب کرده که روایتگر امر واقعی و ملموس از افراد در جامعه و موقعیتهای آشنا است. ویژگی سوم: حذف آگاهانه روی دیگر روایتهای نویسنده که در تقابل آشکار با واقعگرایی صرف است. پیش از مجموعه داستان فاطو و پری دریایی، مجموعه منتخب داستانهای سورئالیستی از امین فقیری منتشر شده است. «کتاب گربه» که شامل داستانهای سورئالیستی کوتاه از مجموعههای مختلف نویسنده است.
این مجموعه در سال 31 توسط نشر نویدگویی (از مجموعه کتابهای حلقه نیلوفری زیر نظر سیروس نوذری) شیراز منتشر شده است. در آن مجموعه مخاطب با امین فقیری دیگری روبهرو میشود. داستانهایی از نویسنده میخواند که با واقعگرایی و پیوند تجربه زیسته او در روستا آن چنان که در دهکده پرملال برجسته شده است فاصله میگیرد و حالا داستانهایی را میخوانیم که نمادپردازیهای دقیقی دارد. داستانهایی که در پیوند واقعیت و تخیل و ترسیم فضایی که دلهرهآور است و مرز بین واقعیت و خیال را مخدوش میکند. داستانهایی مثل «برادران غمگین» که زیرلایهای عمیق از مباحث روانشناختی دارد و نمیتوان بدون مفاهیمی همچون ناخودآگاه فردی و جمعی آن را تفسیر و تعبیر کرد یا داستان «ببنیم نبضتان میزند» که روایت مینیمالیستی موفق و دقیقی از مواجهه مردی با زنی است که گویا زن نماینده مرگ است. داستانی با گفتوگوهایی پیشبرده و فضایی دلهرهآور و داستانهایی دیگر که بدون دانش جامعهشناسی و موقعیت قدرت در جامعه و نفوذ عاملان قدرت نمیتوان آن را معنا کرد.
بنابراین نویسنده در مجموعه منتخب کتاب گربه از چهره فراواقعگرایانه روایتهای داستانهایش رونمایی میکند. خوانندگان علاقهمند میتوانند با خواندن کتاب گربه در مجموعهای مستقل برخورد نویسنده را با داستان از نوعی کاملا متفاوت (این تفاوت از منظر ارزیابی عنوان نمیشود و تنها یک ویژگی برجسته است) تجربه کنند. سخن آخر اینکه فاطو و پری دریایی چهل ساله، کارنامهای رنگارنگ و متنوع از نویسنده در اختیار مخاطبان قرار میدهد.
................ تجربهی زندگی دوباره ...............
