پس از کمونیسم... | سازندگی


«کوهستان لک‌لک‌ها» [Stork mountain] نخستین رمان میرسلاو پنکوف [Miroslav Penkov] نویسنده بلغارستانی است که مورد ستایش بسیاری منتقدان و نشریات قرار گرفت. فاینشال‌تایمز نوشت: «طرح هوشمندانه و ساختاریافته رمان به خوبی توانسته ادغام استادانه روابط خانوادگی با جامعه مذهبی را کامل کند. این رمان یک مطالعه غنی تاریخی از مرزها را به نمایش میگذارد: مرزهایی که به جبر شرایط جغرافیایی شکل گرفته‌اند و مرزهایی که خود ساخته‌اند.»

کوهستان لک‌لک‌ها» [Stork mountain]  خلاصه رمان میرسلاو پنکوف [Miroslav Penkov]

هیلاری رایس، منتقد ادبی کتاب شیکاگو، «کوهستان لک‌لک‌ها» را رمانی زیبا و فراموش‌نشدنی توصیف کرد و نوشت: «پنکوف از شیوه روایت کلاسیک در طرح داستان اولین رمان رویاگونه و تاریک خود استفاده کرده است؛ رمانی که سرشار از تاریخ و افسانه‌های منطقه بالکان است. زندگی شخصیتهای داستان و تاریخچه خانوادگی و افسانه‌های باستان به زیبایی درهم تنیده شده‌اند و همگی در منطقه کوهستانی، خانه لک‌لک‌های سیاه، رقصنده‌های آتش و پرستندگان قدیسان پگان ریشه دوانده‌اند.»

استیون جی کلمن منتقد روزنامه صبح دالاس، «کوهستان لک‌لک‌ها» را رمان بی‌نظیر نامید و پنکوف را یکی از افتخارات ادبیات سرگردان بلغارستان به شمار آورد. وندی اسمیث از بوستون گلوب نیز این رمان را بسیار بسیار بلندپروازانه، تامل‌برانگیز و عمیق/ اندیشمندانه با باورها و اعتقادات متعصبانه در قدرت رستگاری هنر توصیف کرد.

راوی اولین رمان میرسلاو پنکوف دانشجوی فارغ‌التحصیل و آس‌وپاسی است که به امید کمکهای مالی به منطقه کوهستانی بلغارستان که خانواده‌اش در دوران کمونیستی از آنجا گریخته بودند، بازگشته تا سهم خود را از زمین خانوادگی بفروشد. اما پدربزرگش قبلا آن را فروخته. زمین خانوادگی‌شان به نیروگاه برق تبدیل شده و تهدیدی برای بسیاری از لک‌لک‌های مهاجر. لک‌لک‌ها سمبل این منطقه کوهستانی هستند. این جریان اولین جدال داستان «کوهستان لک‌لک‌ها» را شکل می‌دهد، اما داستانی را که پنکوف قصد دارد به تصویر بکشد بسیار گسترده‌تر از اینها است.

خانه در منطقه‌ای واقع است که تحت‌تاثیر تلفیقی از تمدنهای ترک، یونانی و اسلاو و همچنین مسلمان و مسیحی قرار دارد و داستان رمان از داستانهای فولکلور مذهبی و صورت برجسته‌تری آیین آناستناریا- رقصنده‌های آتشی که با رقص آتش آن منطقه کوهستانی را تقدیس می‌نمایند- بهره گرفته است. هرچه راوی داستان بیشتر در جامعه بومی غرق می‌شود مطالب بیشتری در مورد گذشته پیچیده پدر بزرگش دستگیرش می‌شود، گذشته از این او عاشق و دلباخته دختر پیشوای دینی مسلمان منطقه می‌شود که ظاهرا دست‌یافتن به او غیرممکن است.

الیف به امان هشدار می‌دهد که به خاطر خرافه‌پرستی دست‌هایت را به خون من آلوده نکن و دست از سر دیوانگی بردار! اما امان نمی‌تواند در برابر این عشق مقاومت کند. پنکوف به مدد ظرافت‌ طبعی که دارد می‌تواند به زیبایی هرچه تمام‌تر از تاریخ، اساطیر و فولکور بگوید- در اصل قصد او از بهره‌گیری از تاریخ، اساطیر و فولکلور بیشتر گفتن از زمان حال است- او در جدال آغازین قهرمان داستان و الیف تنش و شوخ‌طبعی بسیاری قرار داده است. اما عناصر گوناگون داستان به طور متقاعدکننده‌ای درهم ادغام نشده‌اند، مثلا بعضی قسمتها بیش از حد پیشینه پدر بزرگ امان و دانش دهان به دهان و مردمی را پوشش می‌دهد.

با وجود آنکه فصلهای رمان کوتاه و سبک هستند، اما غالبشان اسیر نگرشی گنگ شده‌اند که تاثیر تراژیک رمان را کمرنگ و آن را مبهمتر می‌سازد و باعث شده فصل پایانی جذابیت بیشتری پیدا کند.
در یک کلام، «کوهستان لک‌لک‌ها» داستانی جدی و تاریک از زندگی روستایی که در تناقضهای استعاری خود گرفتار آمده، است.

............... تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

می‌خواستم این امکان را از خواننده سلب کنم؛ اینکه نتواند نقطه‌ای بیابد و بگوید‌ «اینجا پایانی خوش برای خودم می‌سازم». مقصودم این بود که خواننده، ترس را در تمامی عمق واقعی‌اش تجربه کند... مفهوم «شرف» درحقیقت نام و عنوانی تقلیل‌یافته برای مجموعه‌ای از مسائل بنیادین است که در هم تنیده‌اند؛ مسائلی همچون رابطه‌ فرد و جامعه، تجدد، سیاست و تبعیض جنسیتی. به بیان دیگر، شرف، نقطه‌ تلاقی ده‌ها مسئله‌ ژرف و تأثیرگذار است ...
در شوخی، خود اثر مایه خنده قرار می‌گیرد، اما در بازآفرینی طنز -با احترام به اثر- محتوای آن را با زبان تازه ای، یا حتی با وجوه تازه ای، ارائه می‌دهی... روان شناسی رشد به ما کمک می‌کند بفهمیم کودک در چه سطحی از استدلال است، چه زمانی به تفکر عینی می‌رسد، چه زمانی به تفکر انتزاعی می‌رسد... انسان ایرانی با انسان اروپایی تفاوت دارد. همین طور انسان ایرانیِ امروز تفاوت بارزی با انسان هم عصر «شاهنامه» دارد ...
مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...