خودآگاهی برای لذت بردن | هم‌میهن


مجموعه «دانش زندگی» یکی از جذاب‌ترین بخش‌های نشر بیدگل است که به ترجمه آثاری در زمینه روانشناسی و روانکاوی مدرن می‌پردازد که با رگه‌هایی از عرفان و فلسفه اخلاق درهم‌تنیده شده است. در این مجموعه کتاب‌هایی مثل «در باب شجاعت»، «حسرت، در ستایش زندگی نزیسته»، «زندگی خوب و بسنده»، «فاصله‌ها، راز همدلی چیست»، «سوگ، درآمدی فلسفی»، «سرگذشت تنهایی، درآمدی فلسفی»، «در باب انتظار»، «جان‌های بیمار، ذهن‌های سرحال» و «چرا دو دل بودن آنقدر‌ها هم بد نیست» منتشر شده است که با استقبال خوبی هم از سوی خوانندگان همراه شد.



از آخرین کتاب‌های این مجموعه «لذت‌های ناممنوع» [Unforbidden pleasures] نوشته‌ آدام فیلیپس [Adam Phillips] است که تحلیل و کاوشی است تأمل‌برانگیز در مورد میل، لذت انسان و تعامل پیچیده بین هنجارهای اجتماعی و تحقق شخصی. درواقع این کتاب مفاهیم مرسوم ممنوعیت را به چالش می‌کشد و از خوانندگان دعوت می‌کند تا در ماهیت میل و تعقیب لذت، تجدید نظر کنند.

عنوان‌ «لذت‌های ناممنوع»، موضوع اصلی کتاب را در‌برمی‌گیرد؛ ارزیابی مجدد ممانعت‌ها و محدودیت‌هایی که اغلب، درک ما را از لذت احاطه می‌کنند. فیلیپس پیشنهاد می‌کند که رضایت و رضایت واقعی از پذیرفتن خواسته‌هایی حاصل می‌شود که ممکن است به‌طور سنتی ممنوع یا تابو تلقی می‌شدند. ماهیت «ممنوع‌نشده» لذت‌ها، به‌معنای رهایی از محدودیت‌های اجتماعی است و خوانندگان را تشویق می‌کند تا رویکردی واقعی‌تر و معنادارتر برای لذت را کشف کنند. از این حیث می‌توان رویکرد کتاب در بازنمایی و تحلیل لذت را در یک خوانش بینامتنی روانشناسی و اخلاق صورت‌بندی کرد.

این کتاب به‌صورت مجموعه‌ای از مقالات آشکار می‌شود که هرکدام جنبه‌های مختلفی از میل، لذت و روان انسان را بررسی می‌کند. فیلیپس از مفاهیم، ادبیات و فلسفه‌ روانکاوانه استفاده می‌کند تا کاوش ظریفی از پیچیدگی‌های ذاتی در جست‌وجوی لذت بسازد. به عبارتی دیگر می‌توان گفت، کتاب کمک می‌کند تا خواننده به خودآگاهی از لذت‌های خود برسد و توان او در مدیریت آن افزایش یابد. موضوع تکراری کتاب، مفهوم محدودیت و تأثیر آن بر میل است. فیلیپس معتقد است که خود منع برخی از لذت‌ها، می‌تواند جذابیت آنها را تشدید کند. او این ایده را به چالش می‌کشد که محدودیت‌ها، لزوماً منجر‍ به نظم و انضباط می‌شود و استدلال می‌کند که تصدیق و پذیرش خواسته‌ها می‌تواند منجر به یک رابطه‌ی سالم‌تر و واقعی‌تر با لذت شود. این ایده او به‌نوعی مصداقی از این بیت سعدی است که «اگر لذت ترک لذت بدانی/ دگر شهوت نفس لذت نخوانی» درواقع ایده مرکزی این کتاب این است که لذت همچون آزادی به‌معنای ولنگاری یا فقدان محدودیت نیست، بلکه دقیقاً در بستر یک تجربه قاعده‌مند رخ می‌دهد.

فیلیپس همچنین به بررسی نقش زبان در شکل‌دادن به میل می‌پردازد. او پیشنهاد می‌کند که توانایی ما برای بیان و بیان خواسته‌ها برای درک و پیمایش، در چشم‌انداز لذت ضروری است. این کتاب خوانندگان را بر آن می‌دارد تا در مورد قدرت زبان در محدود‌کردن و رهایی امیال ما تأمل کنند و بر اهمیت خودآگاهی در جست‌وجوی لذت واقعی تأکید کنند. نویسنده، تقاطع عشق و میل را بررسی می‌کند و می‌فهماند که چگونه روابط می‌توانند لذت‌های فردی را تقویت یا مهار کنند. فیلیپس معتقد است که پذیرش پیچیدگی‌های میل در روابط برای تقویت صمیمیت و رضایت شخصی ضروری است. او مفاهیم متعارف تک‌همسری را به چالش می‌کشد و این ایده را بررسی می‌کند که تصدیق خواسته‌های متنوع می‌تواند به ارتباطات صادقانه‌تر و رضایت‌بخش‌تر منجر شود.

درباره لذت‌های ممنوع زیاد نوشته‌اند. ولی درباره لذت‌های «ناممنوع» چه؟ «لذت‌های ناممنوع»، کتاب جدید و بی‌نظیر آدام فیلیپس است، نویسنده کتاب‌های حسرت، عاقل شدن و در باب تعادل. بنا به استدلال او، عموماً این لذت‌های ممنوعه‌اند که فکر ما را به خود مشغول می‌کنند؛ ولی اگر خوب تأمل کنیم، شاید بتوانیم از امور ناممنوع هم، اگر نه بیشتر، دست‌کم به‌اندازه تابوها لذت ببریم. درضمن، چه‌بسا برآورد ناقصی داریم از اینکه با محدود شدن ما، تحت قیدوبند امر ممنوعه و قوانینش، جهان‌مان چقدر محدود می‌‌شود. لذت‌های ناممنوع، کتابی است بلندپروازانه که از احساس ناامنی و بی‌ثباتی زندگی مدرن می‌گوید و به بررسی پویاییِ فلسفی، روان‌شناختی و اجتماعی‌ای می‌پردازد که بر میل انسان حاکم است و به واقعیت روزمره او شکل می‌دهد.

سبک نوشتاری فیلیپس، بازتابی و از نظر فکری جذاب است و بینش‌هایی از روانکاوی، ادبیات و فلسفه را ترکیب می‌کند. مقالات در دسترس و در عین‌حال عمیق هستند و خوانندگان را دعوت می‌کند تا در مورد پیچیدگی‌های خواسته‌ها و لذت‌های خود تأمل کنند. کتابی که نشان می‌دهد، لذت و لذت بردن خیلی هم ساده نیست اگرچه می‌توان ساده‌تر لذت برد و امکان و فرصت لذت‌ها در مسلخ برخی کلیشه‌های ذهنی و خرده‌عادت‌های فرهنگی ذبح کرد. توانایی نویسنده در ترکیب ایده‌های پیچیده در روایت‌های واضح و قانع‌کننده، به دسترسی به کتاب کمک می‌کند.

«لذت‌های ناممنوع» یک نسخه‌ تجویزی نیست، بلکه دعوتی است به تأمل و تفکر. فیلیپس خوانندگان را تشویق می‌کند تا هنجارهای اجتماعی را زیر سوال ببرند، موانع خود را به چالش بکشند‌ و منابع لذت واقعی را در زندگی خود بازنگری کنند. به گفته تیم آدامز گاردین: آدام فیلیپس، تیزبین‌ترین روانکاو از میان روانکاوان اهل قلم، همواره رسالتش را بیشتر خویشاوند ادبیات دانسته تا علم. شغل اصلی‌اش بینش و آگاهی‌ای به او می‌دهد که در نوشتارش به‌صورت شور و اشتیاقی نامعمول خود را نشان می‌دهد.

همه نویسندگان بزرگ، آگاهانه یا ناخودآگاه، موقع نوشتن از روش تداعی آزاد روانکاوان بهره می‌جویند و درمی‌یابند که به‌تعبیری شکل‌گیری اثر در هنگام نوشتنش نوعی سیاحت و انکشاف خود است، تماشای ذهن‌مان وقتی مشغول کار است؛ ولی کم‌اند نویسندگانی که مثل فیلیپس آن سوائق را درک کنند و شیفته‌شان باشند. مقاله‌های او شاهدی است بر این مدعا. این کتاب فضایی برای کاوش فکری فراهم می‌کند و خوانندگان را به رویارویی و پذیرش پیچیدگی‌های میل در تمام اشکال آن دعوت می‌کند. البته این به معنای تشویق به هدونیسم و لذت‌طلبی افراطی نیست، بلکه موانع ذهنی و بیهوده‌ای که امکان لذت بردن از زندگی را از آدم‌ها گرفته، بردارد و به آنها لذت خودآگاهانه لذت‌بردن را بیاموزد.

«لذت‌های ناممنوع» اثر آدام فیلیپس، کاوشی فریبنده در مورد میل و لذت است که خرد متعارف را به چالش می‌کشد و خوانندگان را تشویق می‌کند تا رابطه‌شان را با هر دو مورد ارزیابی مجدد قرار دهند. عنوان، جوهر کتاب را در‌بر می‌گیرد؛ جشنی از لذت‌هایی که به‌طور سنتی ممنوع یا تابو تلقی می‌شدند. عمق فکری فیلیپس و بینش‌های تفکر‌برانگیز او، این اثر را به سفری قانع‌کننده در پیچیدگی‌های خواسته‌های انسانی تبدیل می‌کند و چشم‌انداز تازه‌ای را در مورد دستیابی به لذت‌های اصیل و کامل ارائه می‌دهد.

مطالعه این کتاب برای مخاطب ایرانی توصیه می‌شود که اپیدمی لذت‌نبردن، محیط زندگی‌اش را احاطه کرده و مدت‌هاست که دیگر نمی‌تواند لذت ببرد. خواندن این کتاب بیش از همه به آنهایی توصیه می‌شود که لذت‌بردن را بر خود حرام کرده‌اند.