روایت غیرواقعی یک شکاف واقعی | اعتماد


«پارازیت» یا همان «انگل» [Parasite] بر مبنای یک ایده بسیار قدیمی، شاید یکی از قدیمی‌ترین ایده‌های داستان‌سرایی شکل گرفته؛ تقابل غنی و فقیر. «بونگ جون هو» [Bong Joon-ho]، کارگردان شهیر کره‌ای سعی کرده است که این ایده را در جهان پرشکاف امروزی و در بستر کشورش بازآفرینی کند.

پارازیت انگل» [Parasite]

ابتدا نام کارگردان و موفقیت این فیلم در کن به مخاطب القا می‌کند که با اثری متفاوت از یک ایده‌ قدیمی روبه‌رو هستیم اما هر چه جلوتر می‌رویم این خیال باطل‌تر می‌شود و چیزی از سطح فراتر نمی‌رود. «انگل» داستان خانواده‌ای است که در زیرزمینی در محله‌های جنوبی سئول زندگی می‌کنند. کارگردان با هر چه داشته و حتی نداشته، سعی کرده است خانواده‌ای فقیر اما خوشحال و همدل را به ما معرفی کند. تا اینجا مشکلی نیست، ولی همین که خانواده از خانه بیرون می‌آید ضعف فیلمنامه، کارگردانی و شخصیت‌پردازی فیلم هویدا می‌شود. خانواده‌ای که جون‌ هو به ما معرفی می‌کند، آنقدر فقیر است که توانایی خرید وای‌فای ندارد، آنقدر بیکار است که بسته‌بندی کارتن پیتزافروشی را با جان‌ودل انجام می‌دهند و همچنین دربه‌در کار هم هستند. تا اینجا طبیعی است، خانواده‌ای میل به زندگی راحت‌تری دارد اما توانایی آن را ندارد و این زندگی ممکن نشده است. طبیعی است، در پارادایم سرمایه‌داری انسان‌های ضعیف، بی‌هوش و به قول معروف بی‌دست‌وپا، جایی بهتر از زیرزمین نصیب‌شان نشود. خانواده داستان با این وضعیت روزگار سپری می‌کنند، بی‌پول، بی‌آزار و البته شاد. بی‌آزاری‌شان چنان است که حتی اراده یا توانایی برخورد با مرد همیشه مستی را که هر شب جلو پنجره خانه‌شان قضای حاجت می‌کند هم ندارند.

تمام آنچه ما از این خانواده در معرفی ابتدایی این فیلم دیده‌ایم به یک‌باره دود می‌شود و به هوا می‌رود. پسر خانواده طی جریانی به عنوان معلم سرخانه وارد خانه یکی از متمول‌ترین افراد شهر می‌شود و به لطایف‌الحیلی کم‌کم تمامی افراد خانواده، مشاغل این خانه قصر مانند را تسخیر می‌کند. جون ‌هو بسیار سعی کرده‌ که این روند تسخیر قابل درک و موجه باشد و با چیدن جزییات این امر را تقویت کند، اما نگاه سانتی‌مانتال آنها به طبقه مستضعف ایده تسخیر را در همان گام ابتدایی به هوا می‌برد؛ همانجا که دختر خانواده با تبحر بسیار، در کافی‌نت مدرک دانشگاهی برای برادر جعل می‌کند.

در واقع ایده تسخیر خانه به همراه نگاه بیرون گفتمانی به طبقه پایین جامعه باعث شده است که فیلمساز دچار تناقض‌گویی بسیار بزرگی شود. واضح است که در پارادایم سرمایه‌داری که چنین شکاف عظیمی را سبب می‌شود، آنکه باهوش‌تر، قوی‌تر و البته قالتاق‌تر باشد، می‌تواند نسبت به میزان داران بودن این صفات پیشرفت کند. ما در فیلم «انگل» با بازنمایی رادیکال‌ترین حالت سرمایه‌داری مواجه هستیم بی‌آنکه این منطق در آن رعایت شده باشد. ما در آستانه، در حین و پس از تسخیر خانه ثروتمندان، خانواده‌ای را می‌بینیم که به راحتی آب‌خوردن، جعل اسناد کرده و نقش بازی می‌کنند. پسر خانواده به ‌راحتی و بی‌هیچ تردیدی به رفاقت‌شان خیانت و البته بدون عذاب وجدان هم‌طبقه‌ای‌های خود را بیکار می‌کند. حتی اگر بپذیریم که مرد و زن ثروتمند (خنگ) از سر اتفاق چنین به پیشرفت مالی رسیدند، سوال اساسی این است که خانواده‌ای چنین مستعد و جذاب که خیلی هم گیر و قلاب اخلاقی ندارند چرا تا به حال در پست‌ترین جای شهر زندگی می‌کنند؟ چرا لنگ خرید یک وای‌فای هستند؟ چرا تا به حال کلاهبرداری نکردند؟ و...

اینکه جون هو اساسی‌ترین منطق نظامی را که می‌خواهد ترسیمش کند، نمی‌داند، باعث می‌شود که ایده شاهزاده-گدایش در عصر سرمایه‌داری در همان نطفه خفه شود و هیچ مازادی نداشته باشد. خیلی خلاصه و در رابطه با در هوا بودن فیلم می‌توان گفت؛ مرد نداری که مدت‌ها ادرار کردن مرد مستی را جلو پنجره خانه‌اش تاب آورده، آدمی نیست که با شنیدن؛ «پیف، بو می‌دی» مرتکب قتل شود.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...