ارادتمند شما، آن! | اعتماد


آن فرانک 15 ساله بود که پس از انتقال از آشویتس به برگن- بلس بر اثر وضع فجیع بهداشتی، به بیماری تیفوس مبتلا شد و جان سپرد. گور او مشخص نیست؛ احتمالا به همراه خواهرش در یکی از گورهای دسته‌جمعی برگن- بلس دفن شده است. نگارش یادداشت‌هایش را از دو سال پیش از مرگ شروع کرد. یعنی در عنفوان نوجوانی. اما متن را که می‌خوانیم قابل مقایسه نیست با نوشته‌های «تین‌ایجر»های امروزی. «جنگ» کودکان را بزرگ می‌کند و آدم‌ها را پخته. چشم آنها را به وجوهی از واقعیت جهان می‌گشاید که در زمانه صلح و صفا از دیده‌ها پنهان است.

خاطرات یک دختر جوان» [The Diary Of a Young Girl (Tagebuch der Anne Frank)]

«آن» هم که شروع به نوشتن کرد، به عنوان یک دختربچه سیزده ساله در مخیله‌اش نمی‌گنجید که آنچه می‌نویسد در ردیف خاطرات تاریخی بزرگانی چون تولستوی قرار می‌گیرد، به بیش از 60 زبان ترجمه می‌شود، میلیون‌ها نسخه از آن به فروش می‌رسد و بر اساس آن ده‌ها فیلم و نمایش ساخته می‌شود: «دفتر خاطرات‌نویسی برای آدمی مثل من تجربه خیلی عجیبی است. برای اینکه تا الان چیزی ننوشته‌ام. بعدها هم نه خودم علاقه‌ای به افکار دوره نوجوانی‌ام نشان می‌دهم، نه کس دیگری حرف‌های یک دختر سیزده ساله برایش اهمیت دارد.» آن فرانک، دخترک 15 ساله، یکی از مشهورترین قربانیان هولوکاست است. شهرت او بر آمده از انتشار کتاب «خاطرات یک دختر جوان» [The Diary Of a Young Girl (Tagebuch der Anne Frank)] (چاپ اول 1947 به زبان هلندی) است که در آن دو سال زندگی مخفیانه خودش و خانواده‌اش در زمان اشغال هلند توسط نیروهای آلمانی در جنگ جهانی دوم را روایت کرده است.

«آن» که در فرانکفورت و در یک خانواده متمول یهودی به دنیا آمده بود، بیشتر زندگی‌اش را در آمستردام هلند گذراند. چهار سال و نیم بیشتر نداشت که در نتیجه به قدرت رسیدن نازی‌ها در آلمان و افزایش فشارها بر یهودیان با خانواده به هلند رفت. در ماه مه 1940 خانواده فرانک در نتیجه اشغال هلند به وسیله آلمانی‌ها به همراه دیگر یهودیان گرفتار شدند. همچنان که آزار و اذیت یهودیان افزایش می‌یافت، در جولای 1942 خانواده فرانک در اتاق‌هایی پنهان پشت قفسه‌هایی در ساختمانی که پدر فرانک در آن کار می‌کرد (ساختمان ضمیمه)، مخفی شدند. از این تاریخ تا زمانی که کل خانواده در آگوست 1944 توسط گشتاپو دستگیر شدند، «آن» به طور منظم به نگارش خاطراتش در دفترچه‌ای پرداخت که روز تولدش به او هدیه شده بود.

خاطرات «آن» روایت زنده و پر احساس دختربچه‌ای امیدوار است که زندگی روزمره هشت نفر آدم محصور را روایت می‌کند. از این حیث تفاوتی اساسی با همه گزارش‌هایی دارد که از جنگ جهانی دوم خوانده‌ایم. جنگ و تهاجم نازی‌ها در این کتاب از رهگذر تاثیرشان در حیات هرروزه این افراد احساس می‌شود، در خشم و خشونتی که در مناسبات‌شان با یکدیگر دارند، در ترس‌ها و اضطراب‌های‌شان از اینکه دستگیر بشوند، از اثری که شنیدن و خواندن اخبار پیشروی نازی‌ها و کشتار یهودیان بر آنها می‌گذارد و این‌همه نه بطور سرراست و مستقیم، بلکه در خلال خاطراتی روزانه در حد قد دانایی و فهم یک دختر بچه کوچک. تلخی ماجرا نیز آنجاست که خواننده پیشاپیش می‌داند که امید نهفته در سطرسطر یادداشت‌ها به آینده‌ای صلح‌آمیز و سرشار از نور و شادی، وجهی ندارد؛ اگرچه «آن» و روزنوشت‌های شیرین و جذابش به واسطه قدرت جادویی کلمه جاودانه و جهانی شدند.

صبح روز چهارم اوت 1944، بین ساعت 10 تا 30/10، اتومبیلی جلوی ساختمان شماره 263 خیابان پرینزنگراخت نگه داشت و یک گروهبان اس‌اس به اسم کارل یوزف سیلبور با اونیفورم کامل به همراه سه عضو هلندی پلیس امنیتی که لباس شخصی به تن داشتند، از ماشین پیاده شدند. فرضیه رایج این است که کسی به آنها خبر داده بود، اما تحقیقات تازه نشان می‌دهد که احتمالا دلیل لو رفتن مخفیگاه خانواده فرانک خیانت نبوده و نازی‌ها بطور اتفاقی «آن» و خانواده‌اش را پیدا کردند. این فرضیه را شواهد موید حضور دوساعته نازی‌ها در این مخفیگاه که برای دستگیری آدم‌های پنهان شده نامعمول و زیاد است، تقویت می‌کند. این فرضیه ‌جدید می‌گوید «دلیل حمله احتمالا تقلب در کوپن‌های جیره غذایی و فعالیت‌های کاری غیرقانونی بوده است.» هر چه باشد، هشت ساکن آن ساختمان (از جمله خانواده فرانک) به اردوگاه وستربورک در شمال هلند منتقل شدند و سپس به آشویتس در لهستان فرستاده شدند. اتو فرانک، پدر «آن» تنها بازمانده خانواده بود. «آن» و خواهرش مارگوت در پایان اکتبر از آشویتس به برگن- بلسن منتقل شدند و همان‌جا در اثر بیماری جان سپردند. این اردوگاه چند هفته بعد در 12 آوریل 1945 به دست بریتانیایی‌ها آزاد شد.

[«خ‍اطرات‌ ی‍ک‌ دخ‍ت‍ر ج‍وان‌» نخستین بار با ت‍رج‍م‍ه‌ ش‍ی‍وا روی‍گ‍ری‍ان‌ و توسط نشر م‍ی‍لاد در ایران منتشر شده است.]

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...