«گرامشی؛ میراث انقلابی: جستارهایی در شناخت نظریه و عمل سیاسی» [Gramsci, revolutionary legacy] مجموعه جستارهایی است در باب تاریخ سیاسی که نظریه انقلابی گرامشی و عمل سیاسی او را به بوته آزمون میگذارد. این کتاب سعی در معرفی چهره انقلابی از گرامشی دارد که به باور نویسندگان کم رنگ شده است.
به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا این اثر کوتاه که 12 سال پیش از ترجمه فارسی، نگاشته شده است بر آن است که تصویر انقلابی آنتونیو گرامشی را که به باور نویسندگان تحت قرائت فرهنگی اندیشههای او، کم رنگ شده است، برجسته کند. «کریس هارمن»، «مگان تردول»، «کریس بامبری» و «آدریان بود» در این پروژه مشترک و در پنج فصل به بیان اندیشههای گرامشی در بستر حقیقت تاریخی پرداختهاند زیرا که معتقدند بازخوانی نظریه و عمل سیاسی گرامشی و دنبال کردن پرسشهای او مجالی است برای ساختن پرسشهای جدید که شکلگیری و فروپاشی وضعیتهای تاریخی را توضیح میدهند.
گرامشی: سالهای زندگی در تورین
نخستین جستار کتاب به قلم «مگان ترودل» به سالهای زندگی گرامشی در تورین پرداخته است و با شرح حوادث تاریخی و واکنش گرامشی به آنها او را به عنوان متفکری معتقد به عمل سیاسی معرفی میکند. جنگ جهانی اول، شورش بینیو روسو و اشغال کارخانهها حوادث مورد اشاره ترودل هستند که واکنشها و نوشتههای گرامشی و تاثیر هر کدام از این حوادث بر اندیشه او به شکلی کوتاه و در روایتی تاریخی بیان میشود. «تجربه تورین نقشی اساسی در شکل گیری نظریه گرامشی و مسائل سیاسی که پس از آن مورد نظر او قرار گرفت، بازی کرد. تنها راهی که می توان گرامشی را یک تدریج گرا نشان داد، کنار گذاشتن این تجربه از جنبش انقلابی ایتالیا و پاک کردن اثر آن از آثار بعدی اوست.»
سرکردگی و استراتژی انقلابی
دومین جستار کتاب با عنوان «سرکردگی و استراتژی انقلابی» به قلم «کریس بامبری» به ریشههای تاریخی شکلگیری کمونیسم در ایتالیا و نسبت گرامشی با آن میپردازد. او نشان میدهد که چطور گرامشی در مقاطع گوناگون نسبت به نحوه شکلگیری ناشیانه کمونیسم در ایتالیا هشدار داده است و در ادامه به چگونگی تلاشهای او در عرصه سیاسی تا زمانی که در لیون زندانی شد، میپردازد. در این جستار هم مانند جستار نخست، روایت تاریخی بستر اصلی است و کنشهای گرامشی در آن بستر روایت میشود. روایتی که سعی در رائه تصویر انقلابیتری از گرامشی دارد: «کار گرامشی به عنوان انقلابی برومند از سوی کسانی که قصد بهرهبرداری از نام او را دارند، حذف و سانسور شده است. این فرآیند با انتشار نوشتههای زندان او درست پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. تلاش شده گرامشی به عنوان چهرهای منکر شورش و جایگزینی برای لنینیسم نشان داده شود.»
گرامشی؛ دفترهای زندان و فلسفه
«دفترهای زندان» از مشهورترین آثار گرامشی است، کریس هارمن در جستار سوم کتاب تمرکز خود را بر این نوشتهها با تکیه بر وضعیت تاریخی نگاشته شدن آنها میگذارد. او جستار خود را این گونه آغاز میکند: «کسانی که قصد دارند آنتونیو گرامشی را جز یک مارکسیست انقلابی معرفی کنند، دفترهایی را که او در زندان نوشت، پررنگ میکنند. دفترهای زندان او زیر بازبینی زندانبان فاشیستی نوشته شدند و از این روی، او اغلب مجبور بود معنای واقعی آنها را پنهان نگه دارد. به همین خاطر مارکسیسم را فلسفه عمل، لنین را ایلیچ و حزب انقلابی را شهریار مدرن (پس از کتاب شهریار نیکولو ماکیاولی به امید وحدت انقلابی ایتالیای دوباره متولد شده نوشته شد) میخواند.» هارمن در این جستار تمرکز خود را به توضیح اندیشههای گرامشی که رنگ و بوی انقلابی دارند در پیوند با پایهگذاران مارکسیسم گذاشته است و «سرکردگی و مبارزه سیاسی»، «جنگ ایدهها»، «کشاکش مبارزه ایدئولوژیک»، «مسئله نظریه و عمل» و «زبان، ایدئولوژی و طبقه» را وا میکاود.
مارکسیسم گرامشی و روابط بینالمللی
جستار چهارم کتاب به قلم «آدریان بود» به جنبهای از اندیشه این اندیشمند ایتالیایی میپردازد که چندان شناخته شده نیست؛ اندیشههای او در روابط بینالملل. آدریان بود البته همچون نویسندگان پیشین کار خود را با یک انتقاد از نوگرامشیها آغاز میکند: «نوگرامشیها به گسترش فضا برای اندیشههای مارکسیستی در تحلیل بینالملل یاری رسانده، اما استفاده گزین کارانه آنها از گرامشی و درک ایده آلیستی که از سرکردگی ارائه میدهند، بیش از هر چیز نشانه آن است که نه مارکسیسم گرامشی را به درستی بازنمود میکنند و نه توضیح قانع کنندهای از پویایی نظام بینالمللی ارائه میدهند.» نویسنده این تقابل را تا انتهای متن به پیش میبرد و با برجسته کردن بخشهایی از آرای گرامشی تلاش میکند که نشان دهد تصویری که نوگرامشیها از این فیلسوف ایتالیایی تبیین میکنند صحیح نیست و در آخر ایده خود در مورد نحوه کاربرد نظرات گرامشی را در روابط بینالملل جهان کنونی شرح میدهد.
گرامشی در برابر اروکمونیسم
جستار پایانی کتاب باز هم به قلم «کریس هارمن» است. این مقاله نخستین بار در 1997 منتشر شد؛ یعنی زمانی که احزاب کمونیسم ایتالیا، اسپانیا و بریتانیا، همگی مواضع اروکمونیستی را که مسلتزم پذیرش رویکرد غیرانقلابی به سوسیالیسم بود را اتخاذ کردند. چون این گروه از نوشتههای گرامشی در جهت تایید عملکرد خود بهره برده بودند، هارمن در این مقاله کوشیده نشان دهد که تفسیر این گروه از آرای گرامشی با کاستیها و تحریفهایی همراه است او در ادامه به آرای گرامشی اشاره میکند و در پایان با صورت بندی مواردی با عنوان ضعفهای گرامشی به ارزیابی انتقادی اندیشههای او دست میزند، هر چند این انتقادها بیشتر با تمرکز بر بستر تاریخی زیست او بیان میشود و به نوعی ناگزیر بودن گرامشی را برجسته میکند: «شاکیان فاشیست گرامشی در دادگاه خواستار زندانی کردن او بودند تا این مغز بیست سال کار نکند. فاشیستها در تلاش خود ناکام ماندند اما با جدا کردنش از درگیری مستقیم در مبارزه طبقاتی، موفق شدند مانع از آن شوند که مارکسیسم او از توان بالقوهای که پیشتر در «لوردینه نوو» و «تزهای تورین» به نمایش گذارده بود، برخوردار شود.»
«گرامشی میراث انقلابی» تلاشی برای خوانش جدید از گرامشی است که فارغ از صحیح یا ناصحیح بودن آن میتواند برای علاقهمندان به مطالعات فلسفه چپ، خواندنی باشد. این کتاب با ترجمه فاتح رضایی در 144 صفحه، شمارگان 500 نسخه و به قیمت 26 هزار تومان به همت نشر ژرف منتشر شده است.
................ هر روز با کتاب ...............
