«گرامشی؛ میراث انقلابی: جستارهایی در شناخت نظریه و عمل سیاسی» [Gramsci, revolutionary legacy] مجموعه جستارهایی است در باب تاریخ سیاسی که نظریه انقلابی گرامشی و عمل سیاسی او را به بوته آزمون می‌گذارد. این کتاب سعی در معرفی چهره انقلابی از گرامشی دارد که به باور نویسندگان کم رنگ شده است.

گرامشی میراث انقلابی مارکسیسم و دیگران

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا این اثر کوتاه که 12 سال پیش از ترجمه فارسی، نگاشته شده است بر آن است که تصویر انقلابی آنتونیو گرامشی را که به باور نویسندگان تحت قرائت فرهنگی اندیشه‌­های او، کم رنگ شده است، برجسته کند. «کریس هارمن»، «مگان تردول»، «کریس بامبری» و «آدریان بود» در این پروژه مشترک و در پنج فصل به بیان اندیشه­‌های گرامشی در بستر حقیقت تاریخی پرداخته‌­ا‌ند زیرا که معتقدند بازخوانی نظریه و عمل سیاسی گرامشی و دنبال کردن پرسش‌­های او مجالی است برای ساختن پرسش­‌های جدید که شکل‌­گیری و فروپاشی وضعیت‌­های تاریخی را توضیح می‌­دهند.

گرامشی: سال­‌های زندگی در تورین
نخستین جستار کتاب به قلم «مگان ترودل» به سال‌های زندگی گرامشی در تورین پرداخته است و با شرح حوادث تاریخی و واکنش گرامشی به آن­‌ها او را به عنوان متفکری معتقد به عمل سیاسی معرفی می­‌کند. جنگ جهانی اول، شورش بینیو روسو و اشغال کارخانه‌­ها حوادث مورد اشاره ترودل هستند که واکنش‌­ها و نوشته­‌های گرامشی و تاثیر هر کدام از این حوادث بر اندیشه او به شکلی کوتاه و در روایتی تاریخی بیان می­‌شود. «تجربه تورین نقشی اساسی در شکل گیری نظریه گرامشی و مسائل سیاسی که پس از آن مورد نظر او قرار گرفت، بازی کرد. تنها راهی که می توان گرامشی را یک تدریج گرا نشان داد، کنار گذاشتن این تجربه از جنبش انقلابی ایتالیا و پاک کردن اثر آن از آثار بعدی اوست.»

سرکردگی و استراتژی انقلابی
دومین جستار کتاب با عنوان «سرکردگی و استراتژی انقلابی» به قلم «کریس بامبری» به ریشه­‌های تاریخی شکل­‌گیری کمونیسم در ایتالیا و نسبت گرامشی با آن می­‌پردازد. او نشان می‌­دهد که چطور گرامشی در مقاطع گوناگون نسبت به نحوه شکل­‌گیری ناشیانه کمونیسم در ایتالیا هشدار داده است و در ادامه به چگونگی تلاش‌­های او در عرصه سیاسی تا زمانی که در لیون زندانی شد، می­‌پردازد. در این جستار هم مانند جستار نخست، روایت تاریخی بستر اصلی است و کنش­‌های گرامشی در آن بستر روایت می‌­شود. روایتی که سعی در رائه تصویر انقلابی­تری از گرامشی دارد: «کار گرامشی به عنوان انقلابی برومند از سوی کسانی که قصد بهره­‌برداری از نام او را دارند، حذف و سانسور شده است. این فرآیند با انتشار نوشته­‌های زندان او درست پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد. تلاش شده گرامشی به عنوان چهر­ه­‌ای منکر شورش و جایگزینی برای لنینیسم نشان داده شود.»

گرامشی؛ دفترهای زندان و فلسفه
«دفترهای زندان» از مشهورترین آثار گرامشی است، کریس هارمن در جستار سوم کتاب تمرکز خود را بر این نوشته­‌ها با تکیه بر وضعیت تاریخی نگاشته شدن آن­ها می­‌گذارد. او جستار خود را این گونه آغاز می­‌کند: «کسانی که قصد دارند آنتونیو گرامشی را جز یک مارکسیست انقلابی معرفی کنند، دفترهایی را که او در زندان نوشت، پررنگ می‌­کنند. دفترهای زندان او زیر بازبینی زندانبان فاشیستی نوشته شدند و از این روی، او اغلب مجبور بود معنای واقعی آن­‌ها را پنهان نگه­ دارد. به همین خاطر مارکسیسم را فلسفه عمل، لنین را ایلیچ و حزب انقلابی را شهریار مدرن (پس از کتاب شهریار نیکولو ماکیاولی به امید وحدت انقلابی ایتالیای دوباره متولد شده نوشته شد) می‌خواند.» هارمن در این جستار تمرکز خود را به توضیح اندیشه­‌های گرامشی که رنگ و بوی انقلابی دارند در پیوند با پایه­‌گذاران مارکسیسم گذاشته است و «سرکردگی و مبارزه سیاسی»، «جنگ ایده‌­ها»، «کشاکش مبارزه ایدئولوژیک»، «مسئله نظریه و عمل» و «زبان، ایدئولوژی و طبقه» را وا می‌­کاود.

مارکسیسم گرامشی و روابط بین‌­المللی
جستار چهارم کتاب به قلم «آدریان بود» به جنبه­‌ای از اندیشه این اندیشمند ایتالیایی می­‌پردازد که چندان شناخته شده نیست؛ اندیشه­‌های او در روابط‌ بین‌الملل. آدریان بود البته همچون نویسندگان پیشین کار خود را با یک انتقاد از نوگرامشی‌ها آغاز می­کند: «نوگرامشی‌­ها به گسترش فضا برای اندیشه‌­های مارکسیستی در تحلیل بین‌­الملل یاری رسانده، اما استفاده گزین­ کارانه آن­ها از گرامشی و درک ایده آلیستی که از سرکردگی ارائه می‌دهند، بیش از هر چیز نشانه آن است که نه مارکسیسم گرامشی را به درستی بازنمود می‌کنند و نه توضیح قانع کننده‌­ای از پویایی نظام بین‌­المللی ارائه می‌دهند.» نویسنده این تقابل را تا انتهای متن به پیش می‌برد و با برجسته کردن بخش‌هایی از آرای گرامشی تلاش می‌کند که نشان دهد تصویری که نوگرامشی‌ها از این فیلسوف ایتالیایی تبیین می‌کنند صحیح نیست و در آخر ایده خود در مورد نحوه کاربرد نظرات گرامشی را در روابط بین‌الملل جهان کنونی شرح می‌دهد.

گرامشی در برابر اروکمونیسم
جستار پایانی کتاب باز هم به قلم «کریس هارمن» است. این مقاله نخستین بار در 1997 منتشر شد؛ یعنی زمانی که احزاب کمونیسم ایتالیا، اسپانیا و بریتانیا، همگی مواضع اروکمونیستی را که مسلتزم پذیرش رویکرد غیرانقلابی به سوسیالیسم بود را اتخاذ کردند. چون این گروه از نوشته­‌های گرامشی در جهت تایید عملکرد خود بهره برده بودند، هارمن در این مقاله کوشیده نشان دهد که تفسیر این گروه از آرای گرامشی با کاستی‌­ها و تحریف‌هایی همراه است او در ادامه به آرای گرامشی اشاره می‌کند و در پایان با صورت بندی مواردی با عنوان ضعف‌های گرامشی به ارزیابی انتقادی اندیشه‌های او دست می‌زند، هر چند این انتقادها بیشتر با تمرکز بر بستر تاریخی زیست او بیان می‌شود و به نوعی ناگزیر بودن گرامشی را برجسته میکند: «شاکیان فاشیست گرامشی در دادگاه خواستار زندانی کردن او بودند تا این مغز بیست سال کار نکند. فاشیست‌ها در تلاش خود ناکام ماندند اما با جدا کردنش از درگیری مستقیم در مبارزه طبقاتی، موفق شدند مانع از آن شوند که مارکسیسم او از توان بالقوه‌ای که پیش‌تر در «لوردینه نوو» و «تزهای تورین» به نمایش گذارده بود، برخوردار شود.»

«گرامشی میراث انقلابی» تلاشی برای خوانش جدید از گرامشی است که فارغ از صحیح یا ناصحیح بودن آن می‌تواند برای علاقه‌مندان به مطالعات فلسفه چپ، خواندنی باشد. این کتاب با ترجمه فاتح رضایی در 144 صفحه، شمارگان 500 نسخه و به قیمت 26 هزار تومان به همت نشر ژرف منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...