اقتباس متفاوت پیتر کاتانئو | ایبنا


فیلم «درس‌های پنگوئن» [The Penguin Lessons] که بر اساس خاطرات واقعی تام میچل [Tom Michell] ساخته شده، در حال حاضر در برخی از سرویس‌های پخش آنلاین با دوبله فارسی و زیرنویس فارسی در دسترس است.

درس‌های پنگوئن» [The Penguin Lessons] خاطرات واقعی تام میچل [Tom Michell]

سینما همواره در جستجوی قصه‌هایی است که در عین سادگی، بار استعاره‌ای سنگینی به دوش بکشند؛ قصه‌هایی که در مرز میان واقعیت و افسانه قدم می‌زنند، اما ریشه در زندگی دارند. «درس‌های پنگوئن» دقیقاً از همین جنس است. فیلمی به کارگردانی پیتر کاتانئو که از کتاب خاطرات واقعی تام میچل اقتباس شده و توانسته با هوشمندی، یک تجربه شخصی عجیب‌وغریب را به اثری جهانی، امیدبخش و چندلایه بدل کند.

کتاب «درس‌های پنگوئن» روایتی است صمیمی و طنزآمیز از یک معلم بریتانیایی که در دهه‌ی ۱۹۷۰ در یکی از مدرسه‌های شبانه‌روزی آرژانتین تدریس می‌کرد و طی یک اتفاق عجیب، یک پنگوئن نجات‌یافته را با خود به مدرسه آورد. در نسخه مکتوب، این ماجرا بیش از هر چیز، روایت‌گر پیوندی انسانی با یک حیوان است؛ اما فیلم کاتانئو، این خاطره‌ی نسبتاً شخصی را به زمینه‌ای سیاسی-اجتماعی پیوند می‌زند و از دل آن، روایتی درباره‌ی «انسانیت در دل بحران» می‌سازد.

اقتباس به‌مثابه بازآفرینی زمینه
یکی از هوشمندانه‌ترین تصمیمات فیلم‌ساز در اقتباس، جابجایی مرکز ثقل داستان از فرد به جامعه است. در حالی که کتاب، بیشتر از نگاه خودنگارانه نویسنده روایت می‌شود و تمرکز اصلی‌اش بر رابطه‌ی مرد و پنگوئن است، فیلم به‌طور هوشمندانه‌ای این رابطه را در بستر بحرانی‌تر و سیاسی‌تری قرار می‌دهد: آرژانتینِ سال ۱۹۷۶، درست در آستانه یکی از خشن‌ترین دوره‌های دیکتاتوری نظامی. این پس‌زمینه سیاسی در کتاب حضوری کمرنگ دارد، اما در فیلم، دیوارهای مدرسه نه‌فقط مرز فیزیکی، بلکه نشانه‌ای از فاصله‌ی اخلاقی و انسانی با آنچه در بیرون می‌گذرد، می‌شوند.

در اینجا، پنگوئن دیگر فقط یک حیوان بامزه و غیرمنتظره نیست، بلکه به استعاره‌ای بدل می‌شود از بی‌گناهی، پایداری و یادآوری معنا در دل فراموشی و ترس. گویی ورود او به مدرسه، نوعی برهم زدن نظم عادی‌نمای روزمره است؛ نظمی که در آن کودکان باید خود را با قواعد خشک و محافظه‌کارانه تطبیق دهند، بی‌آنکه بدانند بیرون از این دیوارها، حقیقت دیگری جریان دارد.

تغییر سن شخصیت اصلی
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های فیلم با کتاب، تغییر سن شخصیت اصلی است. در حالی که در خاطرات واقعی، تام میچل جوانی است در اواسط دهه ۲۰ زندگی‌اش، در فیلم این شخصیت کمی مسن‌تر ترسیم شده. این انتخاب صرفاً سلیقه‌ای نیست؛ بلکه حاوی زیرمتنی اقتباسی است: یک شخصیت با تجربه‌تر، درک عمیق‌تری از پیچیدگی‌های سیاسی و اخلاقی دارد و می‌تواند در کشاکش میان سکوت یا اقدام، موضع بگیرد. او دیگر صرفاً معلمی جوان و ماجراجو نیست، بلکه ناظری انسانی است که از طریق رابطه‌ای غریب با یک پنگوئن، معنا و مسئولیت را بازمی‌یابد.

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های این اقتباس، بازی با مرزهای واقعیت و خیال است. مخاطب در برابر داستانی قرار می‌گیرد که واقعیت بودنش، به همان اندازه‌ی تخیلی بودنش، غیرقابل باور است. همین ویژگی است که به فیلم قدرتی دوگانه می‌بخشد: از سویی، در دام شیرینیِ یک داستان واقعیِ عجیب گرفتار می‌شویم، و از سوی دیگر، به یاد می‌آوریم که زندگی، گاهی تخیلی‌تر از هر روایت ساختگی است.

در نهایت، فیلم «درس‌های پنگوئن» نمونه‌ای موفق از اقتباس خلاقانه است؛ نه به این معنا که صرفاً کتاب را به تصویر کشیده باشد، بلکه از آن فراتر رفته و معنای تازه‌ای خلق کرده است. در دستان پیتر کاتانئو، این خاطره‌ی شیرین به اثری چندلایه بدل شده: هم ماجرای دوستی انسان و حیوان است، هم نقدی لطیف و نمادین به انزوا، خشونت و محافظه‌کاری در دوران سرکوب سیاسی.
«درس‌های پنگوئن» یادمان می‌آورد که گاهی، برای نجات انسان‌ها، فقط کافی‌ست یک پنگوئن از راه برسد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هیتلر ۲۶ساله، در جبهه شمال فرانسه، در یک وقفه کوتاه میان نبرد، به نزدیک‌ترین شهر می‌رود تا کتابی بخرد. او در آن زمان، اوقات فراغتش را چگونه می‌گذراند؟ با خواندن کتابی محبوب از ماکس آزبرن درباره تاریخ معماری برلین... اولین وسیله خانگی‌اش یک قفسه چوبی کتاب بود -که خیلی زود پر شد از رمان‌های جنایی ارزان، تاریخ‌های نظامی، خاطرات، آثار مونتسکیو، روسو و کانت، فیلسوفان یهودستیز، ملی‌گرایان و نظریه‌پردازان توطئه ...
در طبقه متوسط، زندگی عاطفی افراد تحت تأثیر منطق بازار و بده‌بستان شکل می‌گیرد، و سرمایه‌گذاری عاطفی به یکی از ابزارهای هدایت فرد در مسیر موفقیت و خودسازی تبدیل می‌شود... تکنیک‌های روانشناسی، برخلاف ادعای آزادی‌بخشی، در بسیاری از موارد، افراد را در قالب‌های رفتاری، احساسی و شناختی خاصی جای می‌دهند که با منطق بازار، رقابت، و نظم سازمانی سرمایه‌دارانه سازگار است ...
صدام حسین بعد از ۲۴۰ روز در ۱۴ دسامبر ۲۰۰۳ در مزرعه‌ای در تکریت با ۷۵۰ هزار دلار پول و دو اسلحه کمری دستگیر شد... جان نیکسون تحلیلگر ارشد سیا بود که سال‌های زیادی از زندگی خود را صرف مطالعه زندگی صدام کرده بود. او که تحصیلات خود را در زمینه تاریخ در دانشگاه جورج واشنگتن به پایان رسانده بود در دهه ۱۹۹۰ به استخدام آژانس اطلاعاتی آمریکا درآمد و علاقه‌اش به خاورمیانه باعث شد تا مسئول تحلیل اطلاعات مربوط به ایران و عراق شود... سه تریلیون دلار هزینه این جنگ شد ...
ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...