درجستجوی مادر | الف


هنینگ مانکل [Henning Mankell]، نویسنده‌ی سوئدی معاصر، در هر دو حوزه‌‌ی نوجوان و بزرگسال آثار داستانی ماندگاری در کارنامه‌ی خود دارد. او را پیش از هر چیز به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین جنایی‌نویسان عصر حاضر می‌شناسند و بازرس والاندر، شخصیت به‌یادماندنی رمان‌های جنایی اوست. شخصیتی که با بی‌پروایی‌ها، ساختارشکنی‌ها و هوشمندی‌اش در حل معماهای جنایی در میان مخاطبان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. به سبب همین شخصیت‌پردازی خاص بوده که هنینگ مانکل بارها جوایز ادبیات جنایی معتبر را از آن خود ساخته است.



اما مانکل در عرصه‌‌ی ادبیات نوجوان نیز به خلق آثاری پرداخته که مورد توجه ویژه‌‌ی منتقدین و خوانندگان واقع شده است. مجموعه‌ رمان‌هایی با محوریت شخصیتی به‌نام «جوئل گوستاوسون» از جمله پرطرفدارترین نوشته‌های او در این حیطه به‌شمار می‌آید.

جوئل گوستاوسون، پسری با توانمندی‌ها و رؤیاهای معمولِ نوجوانان است که مشکلات خانوادگی و شرایط اجتماعی دشوارش، او را از دنبال کردن اهداف بلندپروازانه‌اش باز نمی‌دارد. این شخصیت در یک سری چهار جلدی ماجراهای پرفرازونشیب بسیاری را دنبال می‌کند. اتفاقاتی که او روایت می‌کند، به آن‌چه همسالانش از سر می‌گذرانند شباهت‌های بسیار دارد و این مسأله همذات‌پنداری مخاطبان‌اش را به دنبال خواهد داشت. گرچه نویسنده کوشیده رگه‌هایی از فانتزی را نیز در روایت‌هاش بیاورد، اما آن‌چه اغلب برای قهرمان داستان رخ می‌دهد با واقعیت‌های دنیای موجود همخوانی دارد و چندان از آن فاصله نمی‌گیرد.

جلد چهارم مجموعه کتاب‌های جوئل گوستاوسون، «سفر به انتهای دنیا» [Resan till världens ände یا The Journey to the End of the World] به ماجراجویی‌های این شخصیت نوجوان در عرصه‌ی دریانوردی اختصاص دارد. جوئلِ پانزده‌ساله که با اتمام دوره‌ی راهنمایی مدرسه‌اش قصد دارد به عنوان ملوان در کشتی فعالیت کند، مسائل خانوادگی پیچیده‌ای را از سر می‌گذراند. او با پدرش زندگی می‌کند و سال‌های بسیاری است که خبری از مادرش ندارد. پدر جوئل، که ساموئل نام دارد، می‌کوشد این پسر را مستقل و خودساخته تربیت کند و به همین‌خاطر است که مسؤولیت بسیاری از کارهای خانه، از جمله آشپزی، به عهده‌ی اوست. جوئل تلاش می‌کند همیشه غذاهای متفاوت و باب میل پدرش بپزد و آخر هفته‌های دلپذیری را با او سپری کند. پسرک اغلب در درس‌هایش، به‌ویژه درس جغرافیا بسیار موفق است و به خواندن نقشه و پیدا کردن نقاط مختلف در نقشه‌ی جغرافیا علاقه‌ی ویژه‌ای دارد. برای جوئل یک رؤیای بزرگ در زندگی وجود دارد و آن دریانورد شدن است؛ رؤیایی که او می‌کوشد هر طور شده آن را تحقق ببخشد.

جوئل نوجوانی است که برای رسیدن به آرزوهایش سختی‌ها و ناملایمات بسیاری را متحمل می‌شود. علاوه براین توجه ویژه‌ی او به چارچوب‌های اخلاقی نیز می‌تواند برای مخاطب نوجوان الگو واقع شود. جوئل گرچه با بسیاری از اصول و استانداردهای اخلاقی پدر و مادرش موافق نیست، اما به جای عصیان‌گری کور و غیرعقلانی، به بحث‌های سازنده با آنان می‌پردازد تا راه بهتری برای حل مسائل بیابد. وقتی پدرش با سفر برای دریانورد شدن پسرش مخالفت می‌کند، جوئل می‌کوشد با استدلال‌های منطقی ساموئل را به این مسافرت راضی کند. او نمی‌خواهد بدون پدرش به سفری طولانی با مخاطرات و آسیب‌های بسیار فکر کند و برای همین است که صبر می‌کند تا به‌تدریج ساموئل را قانع کند و با خودش همراه سازد.

آن چه نقطه‌ی تعادل رابطه‌ی این پدر و پسر را بر هم می‌زند، رسیدن خبری تازه از مادر است. یکی از دوستان مادر که با ساموئل در ارتباط است، از او خبری می‌آورد و جوئل کنجکاو و بیقرارِ ملاقات با مادر می‌شود. مادر سال‌هاست که بی‌خبر خانه را ترک کرده و زندگی تازه‌ای را در آمستردام برای خودش رقم زده است. جوئل گمان می‌کند که دیدار با مادرش برای او و ساموئل فصل تازه‌ای را در پی خواهد داشت و چه بسا رابطه‌ی مخدوش پدر و مادرش در این رهگذر ترمیم شود. به همین خاطر است که ساموئل و جوئل تن به سفری پر تلاطم برای رسیدن به مادر می‌دهند.

برجسته‌ترین نکته‌ی کتاب را می‌توان همین بزنگاه‌های حساس تصمیم‌گیری برای قهرمان آن دانست. در پس روابط آشفته‌ی والدین با هم و با فرزندشان، شخصیت اصلی داستان سفری سراسر هیجان و حادثه را در پیش می‌گیرد. سفری که سرنوشت آینده‌ی این نوجوان را رقم می‌زند. گرچه او در تخیلاتش همواره به دریانوردی اندیشیده است و چشم‌اندازهای زیادی برای رسیدن به آن ترسیم کرده است، اما شرایط خانوادگی و وقایع اجتماعی بر این تصمیم او تأثیرات شگرفی می‌گذارند و مسیری پر افت‌وخیز پیش پای او قرار می‌دهند. در این میان، جوئل یک ویژگی بسیار مهم را به نوجوان امروزی نشان می‌دهد و آن شکیبایی بر دشواری‌های مسیری است که برای ساختن آینده‌ی خود طی می‌کند. جوئل نمونه‌ای موفق و راهگشا برای نوجوانان ماجراجو و بی‌باکی است که برای رسیدن به اهداف روشن و منطقی خود با هوشیاری و عقلانیت، سختی‌ها را از سرمی‌گذرانند و به سرمنزل ثبات و سلامت می‌رسند.