«اندیشه‌ی البرز: یادنامه دکتر محمدعلی مجتهدی» (رئیس دبیرستان البرز و بنیان‌گذار دانشگاه صنعتی شریف) است که با همت گروهی از نویسندگان و به کوشش بهرام بیانی از سوی انتشارات ماهی منتشر شده است.

اندیشه‌ی البرز: یادنامه دکتر محمدعلی مجتهدی

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، دکتر محمدعلی مجتهدی (1287 ـ 1376) یکی از تأثیرگذارترین افراد در توسعه آموزش در ایران بوده است. ایشان از سال 1323 تا 1357 عهده‌دار ریاست یکی از مهم‌ترین دبیرستان‌های ایران، یعنی دبیرستان البرز بودند. در طول این دوران، جوانان مستعد بسیاری در این مدرسه درس خواندند و بالیدند و بعدها در حوزه‌های گوناگون منشأ خدمات فراوان شدند. شماری از مهم‌ترین شخصیت‌های علمی و فرهنگی و سیاسی کشور تحصیل‌کرده دبیرستان البرز بودند و شاگرد دکتر مجتهدی.

البته کارنامه درخشان این مرد بزرگ به دبیرستان البرز محدود نمی‌شود. یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌های ایران، یعنی دانشگاه صنعتی شریف نیز به همت دکتر مجتهدی تأسیس شد. همچنین ایشان مدتی ریاست دانشگاه شیراز، پلی‌تکنیک تهران و دانشگاه ملی (شهید بهشتی) را بر عهده داشتند.

دانشگاه صنعتی شریف را دکتر مجتهدی به پیشنهاد محمدرضا پهلوی بنا نهاد و خود در نخستین سال تحصیلی و چندماهی از سال تحصیلی دوم نایب‌التولیه آن بود. دوران کوتاه مدیریت مجتهدی در دانشگاه صنعتی با فراز‌ونشیب‌های بسیاری همراه شد و سرانجام نیز شاه فرمان به برکناری او داد. دکتر مجتهدی در ایام بازنشستگی همواره از این دوران کوتاه با تلخی و حسرت یاد می‌کرد و افسوس می‌خورد که قدرش دانسته نشد و دست‌هایی پنهان نگذاشتند دور گردون بر مراد او برود و گلستانی که در خیال می‌پروراند، به کلبه احزانش بدل گشت.

مجتهدی دو بار در سال‌های 1345 و 1346 به اروپا و ایالات متحده سفر کرد تا ایرانیانی را که فارغ‌التحصیل شده یا در مرحله دریافت دکتر بودند و نیز کسانی را که در دانشگاه‌های مختلف به آموزش و پژوهش به اشتغال داشتند، با استخدام دانشگاه آریامهر درآورد. او به هرجا که پا می‌گذاشت، با استقبال گرم فارغ‌التحصیلان البرز روبرو می‌شد.

دکتر مجتهدی با دانشجویان رابطه بسیار خاصی داشت. وقتی شاه از رابطه او با دانشجویان جویا شد، در پاسخ گفت: «من باغبانم و هدفم این است که این نهال‌ها را طوری پرورش دهم که درختانی تنومند شوند». او بارها بر این عقیده خود پای فشرده بود که دانشجویان ثروت واقعی کشور هستند و اگر از آموزش جامع و مناسب برخوردار شوند و اعتمادبه‌نفس و انضباط داشته باشند، می‌توانند مملکت را بسازند.

یکی از مهم‌ترین مسائل پیش‌روی مجتهدی این بود که چگونه می‌توان فرهنگ مشوق علم و تکنولوژی را در دانشگاه گسترش داد؛ چنان‌که با نهادهای معتبر جهان هم‌تراز باشد. خودش معترف بود که این دشوارترین وظیفۀ اوست و برقرارکردن رابطه‌ای استوار با دانشگاه‌های خارجی نخستین گام در تحقق آن به شمار می‌رود. از سوی دیگر حاضر نبود استقلال و خودپشتوانگی دانشگاه را با پذیرش رهنمودهای خارجیانی که احتمالاً درک درست و صمیمیت کافی نداشتند، زیرپا بگذارد.

این کتاب تلاشی است برای ادای دین به دکتر محمدعلی مجتهدی، این شخصیت برجسته فرهنگی. در این کتاب شماری از نامدارترین چهره‌های علمی و فرهنگی ایران کوشیده‌اند هرکدام به سهم خود بخشی از خدمات ارزندۀ دکتر مجتهدی را به نسل جوان معرفی کنند. مطالعه این کتاب برای علاقمندان به تاریخ معاصر نیز بسیار سودمند است؛ به‌ویژه آنجا که بحث از تأسیس دانشگاه صنعتی شریف به میان می‌آید.

فهرست مطالب کتاب:
بخش اول: مقدمه‌ای بر خدمات آموزشی دکتر محمدعلی مجتهدی/ بهرام بیانی
بخش دوم:
42 سل ریاست دکتر جردن/ منوچهر آدمیت
فعالیت فرهنگی میسیون، در فاصلۀ دو جنگ بزرگ جهانی/ سهیل آذری
نگاهی دقیق به البرز و البرزیان/ فیض‌الله ارض‌پیما
بر ستیغ البرز/ فرخ امیریار
یادی از شادروان دکتر محمدعلی مجتهدی/ محمدرضا امین
یک عمر در شبانه‌روزی/ محمدابراهیم باستانی پاریزی
مناظری از رساله دکترای مرحوم محمدعلی مجتهدی/ علی‌قلی بیانی
دکتر مجتهدی و دبیرستان البرز/ ارسلان خلعتبری
البرز/ منوچهر ستوده
پیروزی انقلاب و اندیشه حاکم بر آموزش و پرورش/ عزت‌الله سحابی
دکتر و شیشه‌بر/ مهدی سحابی
مجتهدی و دبیرستان البرز/ پرویز شهریاری
مجتهدی و بنیان‌گذاری دانشگاه صنعتی آریامهر/ مهدی ضرغامی
غرور و افتخار و خشم و حسرت پدرسالار/ محمد قائد
البرز و آموزگارانش/ محمدعلی همایون‌کاتوزیان
دکتر مجتهدی و مسائل خدمتگزاری در جامعۀ کلنگی/ محمدعلی همایون‌کاتوزیان
یاد باد آن روزگاران/ عبدالله کوثری
یادی از دکتر محمدعلی مجتهدی/ محمدحسن گنجی
هفت سال در دبیرستان البرز/ جلال متینی
البرز در گذشته و حال/ زین‌العابدین مؤتمن
دکتر جردن از زبان دکتر مجتهدی/ زین‌العابدین مؤتمن
درخت بلوطی که افتاد/ بهمن مشفقی
دکتر مجتهدی و مسئله آموزش/ بهمن مهری
گرامی‌داشت یک استاد بزرگ/ منوچهر مهندس
یادی از کالج آمریکایی البرز/ منوچهر مهندس

کتاب «اندیشه البرز: یادنامه دکتر محمدعلی مجتهدی»به کوشش بهرام بیانی در 416 صفحه و با قیمت 165 هزار تومان از سوی انتشارات ماهی منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

دختری نوجوان، زیبا و در آستانه‌ بلوغ است و به خاطر فقر خانواده‌اش در یک محله‌ بدنام زندگی می‌کند... خواهرش نیز یک زن بد نام است... با رسیدن به سن بلوغ باید کار خواهر بزرگترش را انجام دهد تا کمک خرج خانواده باشد... پسر یک راهب ریاکار بودایی است... عاشق میدوری می‌شود اما خجالت می‌کشد از اینکه عشقش را به میدوری اظهار کند؛ به‌رغم اینکه همانند سایر همبازیان خود به کار خواهر بزرگتر میدوری آگاه است ...
تمایل به مبادله و خرید و فروش انگیزه‌های غریزی در انسان‌ها نیست، بلکه صرفاً پدیده‌ای متاخر است که از اروپای قرن 16 آغاز می‌شود... بحران جنگ جهانی اول، رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم نتیجه عدم تعادل بین آرمان بازار و رفاه اجتماعی و ناتوانی هرگونه ضدجنبش اجتماعی، نظیر سوسیالیزم و کمونیزم، برای کاهش تنش‌ها بود... تاریخ انگلیس، از جنبش حصارکشی در قرن شانزدهم تا لغو قانون حمایت از فقرا در 1834، تاریخ کالایی سازی جامعه و طبیعت است... نئولیبرال‌ها و فاشیست‌ها همچنان مشغول آرمانشهر بازارند! ...
سنت حشره‌شناسی در ایران به دانشکده‌های کشاورزی پیوند خورده و خب طبعا بیشتر پژوهشگران به مطالعه حشرات آفت می‌پردازند... جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید: «ما فقط چیزهایی را حفاظت می‌کنیم که می‌شناسیم»... وقتی این ادراک در یک مدیر سازمانی ایجاد شود، بی‌شک برای اتخاذ تصمیمات مهمی مثل سم‌پاشی، درختکاری یا چرای دام، لختی درنگ می‌کند... دولت چین در سال‌های بعد، صدها هزار گنجشک از روسیه وارد کرد!... سازمان محیط زیست، مجوزهای نمونه‌برداری من در ایران را باطل کرد ...
چه باور کنید و چه نکنید، خروج از بحران‌های ملی نیز به همان نظم و انضباطی نیاز دارند که برای خروج از بحران‌های شخصی نیاز است... چه شما در بحران میانسالی یا در بحران شغلی گرفتار شده باشید و چه کشور شما با کودتا توسط نظامیان تصرف شده باشد؛ اصول برای یافتن راه‌حل خروج از بحران و حرکت روبه جلو یکسان است... ملت‌ها برای خروج از تمامی آن بحران‌ها مجبور بودند که ابتدا در مورد وضعیت کنونی‌شان صادق باشند، سپس مسئولیت‌ها را بپذیرند و در نهایت محدودیت‌های‌شان را کنار بزنند تا خود را نجات دهند ...
در ایران، شهروندان درجه یک و دو و سه داریم: شهرنشینان، روستانشینان و اقلیت‌ها؛ ما باید ملت بشویم... اگر روستاییان مشکل داشته باشند یا فقیر باشند؛ به شهر که می‌روند، همه مشکلات را با خود خواهند برد... رشدِ روستای من، رشدِ بخش ماست و رشدِ شهرستانِ ما رشد استان و کشور است... روستاییان رأی می‌دهند، اهمیت جدولی و آماری دارند اهمیت تولیدی ندارند! رأی هم که دادند بعدش با بسته‌های معیشتی کمکشان می‌کنیم ولی خودشان اگر بخواهند مولد باشند، کاری نمی‌شود کرد... اگر کسی در روستا بماند مفهوم باختن را متوجه ...