دو فصلنامه «میراث علمی اسلام و ایران» سال نهم، شماره ۱۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۹، با سردبیری محمد باقری و با انتشار مقالاتی در حوزۀ تاریخ علوم و فناوری دوره اسلامی منتشر شد.

میراث علمی اسلام و ایران درایستگاه هجدهم

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، در طلیعه این نشریه که به قلم سردبیر آن نگاشته شده است، تاریخ علم دوره اسلامی به‌عنوان موضوعی میان‌رشته‌ای قلمداد شده که پژوهشگر آن حوزه باید علاوه بر فارسی، عربی و احیاناً ترکی، یک زبان اروپایی را خوب بداند.

باقری اظهار کرده که خوشبختانه در چند دهه اخیر گام‌های امیدبخشی در این حوزه در ایران برداشته شده است و چندین مؤسسه در ایران، پژوهش و نشر در حوزۀ تاریخ علم را جزو کارهایشان قرار داده‌اند.

سردبیر نشریه «میراث علمی اسلام و ایران» با اشاره به این‌که سازمان یونسکو سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ میلادی را هزاره ابوریحان بیرونی اعلام کرده، نوشته است: «جا دارد که با بهره‌گیری مناسب از این فرصت، هماهنگی‌های لازم با کشورهای منطقه به‌خصوص تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، هند و افغانستان صورت بگیرد».

نشریه «میراث علمی اسلام و ایران» در پنج بخش تدوین شده است. در بخش مقاله هفت اثر به چاپ رسیده است. نرگس عصارزادگان، کارشناس ارشد تاریخ علم دورۀ اسلامی مقالۀ «نقوش هندسی هنر اسلامی» اریک بروگ، متخصص نقوش هندسی اسلامی را به فارسی برگردانده است.

«دیوفانتوس، کرجی و‌ معادلات درجه دوم» نوشته جفری ا.اوکس استاد ریاضیات توسط محمدمهدی کاوه‌یزدی پژوهشگر تاریخ ریاضیات دوره اسلامی ترجمه و در این بخش منتشر شده است.

مهسا راقب مقاله «ساعت‌های آفتابی در تونس و دیگر کشورهای قلمرو تمدن اسلامی» نوشته فتحی جری را برای این نشریه ترجمه کرده است.

خوانندگان در ادامه مطالعه این بخش مقاله «نکاتی پیرامون تصحیح نسخه‌های خطی نجوم دوره اسلامی» نوشته احمد دلال با ترجمه پویان رضوانی را از نظر می‌گذرانند. «دو متن کهن فارسی درباره زمان‌سنجی با سایه و تعیین اوقات نماز» به قلم پویان رضوانی و برگردان نسرین حکمی در این نشریه مجال انتشار یافته است.

دکتر محمد باقری نیز «زیج خوارزمی» نوشته بنو وان دالن را ترجمه کرده است. معرفی تاریخچه تأسيس و دستاوردهای علمی «پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران» به قلم حنیف قلندری، گزارش مفیدی از این پژوهشکده ارزشمند است.

شمامه محمدی‌فر، کتاب «بازنامه ناصری» را برای بخش معرفی کتاب این نشریه آماده کرده است.

بخش نسخه‌های خطی دیگر بخش نشریه «میراث علمی اسلام و ایران» است. در این بخش علی صفری آق‌قلعه به معرفی و بررسی نسخه تازه‌یاب «شمس‌ الحساب الفخری و انتحال از المرشد فی‌الحساب» پرداخته است.

خوانندگان در ادامه مطالعه این نشریه بخش یادنامه را از نظر می‌گذرانند. در این بخش انوشه هادزاد «والتر هیتنس: بنیانگذار ایران‌شناسی نوین در آلمان» را نگاشته و‌ نیز نفیسه نعیمی‌پور «بانوی خورشید» را در رثای آلنوش طریان نخستین زن اخترفیزیک‌دان ایرانی نوشته است. بنو وان دالن، منوس فولکرتس و محمد باقری نیز مشترکاً یادداشتی درباره درگذشت ریچارد لورچ تاریخ‌نگار دوره اسلامی به رشته تحریر درآورده‌اند.

دو رساله «حساب آنانیای شیراکی» نوشته ساهاک کوکیان، ترجمه حسن امینی و «دو رساله کهن درباره قطب‌نما» نوشته پتراگ.اشمیدل با برگردان نرگس عصارزادگان در بخش «رسائل» این نشریه چاپ شده است.

نشریه «میراث علمی اسلام و ایران با مدیر مسئولی اکبر ایرانی و سردبیری محمد باقری از سوی مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است.
صاحب امتیاز این دوفصلنامه، مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب، مدیر داخلی، زینب کریمیان و ویراستار پویان رضوانی است.

................ هر روز با کتاب ...............

در پانزده سالگی به ازدواج حسین فاطمی درمی‌آید و کمتر از دو سال در میانه‌ی اوج بحران‌ ملی شدن نفت و کودتا با دکتر زندگی می‌کند... می‌خواستند با ایستادن کنار خانم سطوتی، با یک عکس یادگاری؛ خود را در نقش مرحوم فاطمی تصور کرده و راهی و میراث‌دار او بنمایانند... حتی خاطره چندانی هم در میان نیست؛ او حتی دقیق و درست نمی‌دانسته دعوی شویش با شاه بر سر چه بوده... بچه‌ی بازارچه‌ی آب منگل از پا نمی‌نشیند و رسم جوانمردی را از یاد نمی‌برد... نهایتا خانم سطوتی آزاد شده و به لندن باز می‌گردد ...
اباصلت هروی که برخی گمان می‌کنند غلام امام رضا(ع) بوده، فردی دانشمند و صاحب‌نظر بود که 30 سال شاگردی سفیان بن عیینه را در کارنامه دارد... امام مثل اباصلتی را جذب می‌کند... خطبه یک نهج‌البلاغه که خطبه توحیدیه است در دربار مامون توسط امام رضا(ع) ایراد شده؛ شاهدش این است که در متن خطبه اصطلاحاتی به کار رفته که پیش از ترجمه آثار یونانی در زبان عربی وجود نداشت... مامون حدیث و فقه و کلام می‌دانست و به فلسفه علاقه داشت... برخی از برادران امام رضا(ع) نه پیرو امام بودند؛ نه زیدی و نه اسماعیلی ...
شور جوانی در این اثر بیشتر از سایر آثارش وجود دارد و شاید بتوان گفت، آسیب‌شناسی دوران جوانی به معنای کلی کلمه را نیز در آن بشود دید... ابوالمشاغلی حیران از کار جهان، قهرمانی بی‌سروپا و حیف‌نانی لاف‌زن با شهوت بی‌پایانِ سخن‌پردازی... کتابِ زیستن در لحظه و تن‌زدن از آینده‌هایی است که فلاسفه اخلاق و خوشبختی، نسخه‌اش را برای مخاطبان می‌پیچند... مدام از کارگران حرف می‌زنند و استثمارشان از سوی کارفرما، ولی خودشان در طول عمر، کاری جدی نکرده‌اند یا وقتی کارفرما می‌شوند، به کل این اندرزها یادشان می‌رود ...
هرگاه عدالت بر کشوری حکمفرما نشود و عدل و داد جایگزین جور و بیداد نگردد، مردم آن سرزمین دچار حمله و هجوم دشمنان خویش می‌گردند و آنچه نپسندند بر آنان فرو می‌ریزد... توانمندی جز با بزرگمردان صورت نبندد، و بزرگمردان جز به مال فراهم نشوند، و مال جز به آبادانی به دست نیاید، و آبادانی جز با دادگری و تدبیر نیکو پدید نگردد... اگر این پادشاه هست و ظلم او، تا یک سال دیگر هزار خرابه توانم داد... ای پدر گویی که این ملک در خاندان ما تا کی ماند؟ گفت: ای پسر تا بساط عدل گسترده باشیم ...
دغدغه‌ی اصلی پژوهش این است: آیا حکومت می‎تواند هم دینی باشد و هم مشروطه‎گرا؟... مراد از مشروطیت در این پژوهش، اصطلاحی‌ست در حوزه‌ی فلسفه‌ی حقوق عمومی و نه دقیقاً آن اصطلاح رایج در مشروطه... حقوق بشر ناموس اندیشه‌ی مشروطه‎گرایی و حد فاصلِ دیکتاتوری‎های قانونی با حکومت‎های حق‎بنیاد است... حتی مرتضی مطهری هم با وجود تمام رواداری‎ نسبی‎اش در برابر جمهوریت و دفاعش از مراتبی از حقوق اقلیت‎ها و حق ابراز رأی و نظر مخالفان و نیز مخالفتش با ولایت باطنی و اجتماعی فقها، ذیل گروهِ مشروعه‎خواهان قرار دارد ...