پولاد امین | شهروند آنلاین

با اینکه کرونا و محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های قرنطینه باعث آسیب‌های پرشماری در بازار هنر شده و سینما، تئاتر، موسیقی و بسیار هنرهای دیگر را از نظر اقتصادی دچار اختلال کرده، اما گفته می‌شود تأثیر این بحران بزرگ سال 2020 برای آثاری که شبه‌ژانر همه‌گیری را دنبال می‌کنند، مثبت بوده و مثلا فروش فیلم «شیوع» را که در سال 2011 توسط استیون سودربرگ کارگردانی شده، به شدت بالا برده است. چنان‌که در حدود یک سالی که از شیوع ویروس کرونا می‌گذرد، این فیلم همواره در جایی نزدیک به صدر جدول فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های دنیا قرار داشته است. اتفاقی که در زمینه ادبیات هم برای کتاب «طاعون» نوشته آلبر کامو، نویسنده فرانسوی رخ داده و فروش این کتاب را که بسیاری اثری پیش‌گویانه درباره اوضاع کنونی دنیا می‌دانند، به میزان قابل‌توجهی افزایش داده است.


سینمایی طاعون. 1992

طاعون محبوب
رمان «طاعون» که رخدادهای روزمره دوران شیوع بیماری طاعون در اواسط قرن 20 را روایت می‌کند؛ به واسطه اینکه یادآور وقایع کنونی دنیاست، به شدت مورد استقبال قرار گرفته است. آلبر کامو، نویسنده الجزایری‌الاصل «طاعون» از بزرگ‌ترین نویسندگان تاریخ ادبیات به شمار می‌آید. به گفته تحلیلگران آمار فروش کتاب، میزان فروشش در فرانسه به طرز عجیبی افزایش یافته و به بیش از پنج برابر رسیده است.

البته استقبال از رمان «طاعون» منحصر به فرانسه نیست. گفته می‌شود در ایتالیا نیز فروش این رمان سه برابر شده و در سایت آمازون ایتالیایی در رتبه نخست پرفروش‌ها قرار گرفته است. اتفاقی که در همین ایران خودمان نیز شاهدش بوده‌ایم و فروشندگان کتاب ادعا می‌کنند در ماه‌های اخیر این کتاب جزو پرفروش‌های بازار کتاب بوده است.

طاعون در تلویزیون فرانسه
حالا این استقبال شگفت‌انگیز جهانی سبب شده تا بین کمپانی‌های فیلمسازی رقابتی سخت برای اقتباس از این اثر تحسین‌شده آلبر کامو به وجود آید. رقابتی که فعلا در مرحله اول به نفع شرکت رسانه‌ای Siècle تمام شده که توانسته حقوق ساخت یک سریال تلویزیونی بر اساس این رمان را به دست آورد. این سریال که گفته می‌شود از شبکه دو تلویزیون فرانسه پخش خواهد شد، به ادعای شرکت رسانه‌ای Siècle موفقیتی بزرگ در عرصه فیلمسازی خواهد بود. مدیر این شرکت فیلمسازی ساخت سریال «طاعون» را «یک کار جسورانه» می‌داند که شرکت رسانه‌ای Siècle به‌ آن باور دارد. «استفان سیتبون- گومز» [Stéphane Sitbon-Gomez] همچنین اظهار امیدواری می‌کند که «در زمانه‌ای که از یک سو با افزایش رادیکالیسم روبه‌روییم و از دیگر سو با بحران سلامتی دست‌وپنجه نرم‌می‌کنیم، امیدواریم این سریال بتواند تغییری هر چند اندک در افکار مخاطبان به وجود آورد.» این مدیر فرانسوی همچنین «کاهش سرعت انحصار فزاینده نتفلیکس در خانه فرانسوی‌ها» را از آمال خود در تولید سریال «طاعون» عنوان می‌کند.

طاعون‌های گوناگون
رمان «طاعون» که در سال 1957 نوبل ادبیات را برای آلبر کامو به ارمغان آورده؛ از آثاری است که به کرات مورد اقتباس قرار گرفته‌اند و تاکنون شاهد چندین نسخه سینمایی، سریال تلویزیونی، نمایشنامه و نمایش و حتی مانگا و کمیک استریپ بر اساس «طاعون» بوده‌ایم. در این میان شناخته‌شده‌ترین اقتباس، یک فیلم درام آرژانتینی به همین نام «طاعون» به کارگردانی لوئیس پوئنسو است که در آن بازیگرانی چون ویلیام هرت، ساندرین بونر، ژان-مارک بار، رابرت دووال، و رائول هولیا ایفای نقش کرده‌اند. این فیلم که در سال 1992 ساخته شده، از زمان شیوع کرونا به این سو یک بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و در سایت‌های نمایش فیلم پرفروش شده است.

تأثیر رخدادهای واقعی بر آثار هنری
استقبال از «طاعون» را از منظر تأثیر یک رخداد واقعی بر آثار هنری نیز می‌توان مورد بررسی قرار داد. از این نظر، این اولین بار نیست که یک اثر ادبی پس از یک رویداد یا حادثه خاص مورد توجه و استقبال قرار می‌گیرد که البته این امر در فرانسه بیشتر مصداق دارد یا حداقل اینکه بین فرانسوی‌ها این امر بیشتر و بهتر بررسی و ثبت شده است. در این زمینه می‌توان به آتش گرفتن کلیسای نتردام در پاریس اشاره کرد که باعث افزایش اقبال مردمی به رمان «گوژپشت نتردام» نوشته ویکتور هوگو شد و فروش آن را به شدت افزایش داد. در سال 2015 نیز حملات تروریستی داعش به مناطقی از پاریس رمان همینگوی درباره پاریس با عنوان «پاریس، جشن بی‌کران» را پرفروش کرده بود.

در بقیه دنیا نیز این امر مصداق دارد. چنان‌که در یک سالی که از شیوع کرونا می‌گذرد، شاهد روند رو به رشد فروش فیلم‌ها و کتاب‌هایی درباره همه‌گیری بوده‌ایم. آثاری که در زمینه سینما می‌توان فیلم «شیوع» به کارگردانی استیون سودربرگ و درخشش ستارگانی مثل مت دیمون، ماریون کوتیار و کیت وینسلت را شناخته‌شده‌ترین این نوع فیلم‌ها به شمار آورد. آثاری با خط روایی «ویروس مرگباری که همه‌گیر شده و به یک نگرانی جهانی تبدیل می‌شود» که در فیلم‌های بی‌شماری تکرار و تکثیر شده است که از میان‌شان می‌توان به «12 میمون» به کارگردانی تری گیلیام و بازی بروس ویلیس، برد پیت، کریستوفر پلامر (10 سال پیش از شیوع)؛ «28 روز بعد» به کارگردانی دنی بویل و بازی نائومی هریس و سیلین مورفی؛ «کوری» فرناندو میرلس با بازی جولین مور و مارک روفالو؛ «من افسانه هستم» ساخته فرانسیس لارنس و با بازی ویل اسمیت و البته «وحشت در خیابان» به کارگردانی الیا کازان و بازی ریچارد ویدمارک و جک پالانس اشاره کرد.

در دنیای ادبیات نیز خط روایی شیوع را در آثاری مانند «روزنوشت‌های سال طاعون» نوشته دانیل دفو؛ «اسب رنگ‌پریده، سوار رنگ‌پریده» نوشته کاترین آن پورتر؛ «سیلاب» مارگرت اتوود؛ «انفصال» اثر لینگ ما و «ایستگاه یازده» نوشته امیلی سنت جان مندل خوانده‌ایم.

«طاعون» تاکنون در ایران با ترجمه‌های رضا سیدحسینی، کاوه میرعباسی و پرویز شهدی منتشر شده است.