چاپ نخست جلد اول کتاب «حکمت اشراق» تالیف حجت‌الاسلام والمسلمین سیدیدالله یزدان‌پناه، با تحقیق و نگارش دکتر مهدی علی‌پور از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت) منتشر و روانه بازار نشر شد.

به گزارش ایبنا، اثر حاضر، کوششی برای گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب‌الدین سهروردی محسوب می‌شود که به جامعه فلسفی عرضه شده است. این کتاب به تحقیق و نگارش مبانی فلسفه سهروردی می‌پردازد و دستگاه فلسفی او را تنظیم و تدوین می‌کند.

بی‌گمان نام شیخ شهاب‌الدین سهروردی (549ـ587 هجری قمری) یکی از نخستین نام‌هایی است که از تعبیر (فیلسوفان بزرگ ایران و اسلام) به ذهن‌ها متبادر می‌شود. وی موسس و مدون حکمت اشراق است، مکتبی که در مواجهه و چالش با مکتب‌های فلسفی مشائی و کلامی و تحت تاثیر حکمت ذوقی و مشرقی ایرانیان قدیم، سقراط و افلاطون، حکمت زرتشتی، حکمت بودایی و هندی، عرفان و تصوف اسلامی و بیش از همه، ذوق سرشار و روح حقیقت‌خواه خود سهروردی بروز و ظهور یافت.

به اعتقاد نویسنده این اثر، به یقین حکمت متعالیه صدرایی در پیدایش خود، بیش از همه مرهون حکمت اشراقی سهروردی است؛ چه در آن نظریه‌ها و مبانی که مستقیما از سهروردی برگرفته و چه در الهامات و بارقه‌هایی که بر اثر مطالعه و سنجش و نقادی این دستگاه فلسفی در نظام‌واره حکمت صدرایی خوش نشسته است.

با این که حکمت اشراقی در کنار حکمت مشائی و حکمت متعالیه، یکی از سه مکتب عمده فلسفی مسلمانان است، عوامل بسیاری در طول تاریخ و به ویژه در دهه‌های اخیر، زمینه بی‌توجهی و غفلت از این دستگاه مهم فلسفی شده است.

یکی از عوامل بسیار مهم برای این بی‌توجهی، اجمال، ابهام و دشواری کتاب‌ها و آثار شیخ اشراق است که شرح‌هایی مانند شرح شهرزوری و شرح قطب‌الدین شیرازی نیز نتوانسته این معضل را فروگشاید؛ به ویژه در عصر حاضر که خواندن چنین آثار کلاسیکی، از عهده کمتر کسی برمی‌آید و بیشتر استادان و دانشجویان، حوصله چندانی برای تدقیق و تامل در فهم چنین نوشته‌هایی ندارند و همین امر زمینه بی‌رغبتی محققان را به حکمت اشراق افزون کرده است.

این مشکل گرچه دراره حکمت مشاء و تا حدی حکمت متعالیه نیز صادق است، ولی دوباره‌خوانی و بازنگاری آثار این دو مکتب فلسفی به سبک‌های جدیدتر و رایج بودن تدریس آنها، تا حد بسیاری از این مشکل کاسته است. متاسفانه درباره حکمت اشراق این مساله تحقق نیافت.

امروزه اگرچه به همت انجمن حکمت و فلسفه ایران، طی سال‌های 1355 ـ 1356، مجموعه مصنفات شیخ اشراق به تصحیح و تحقیق هانری کربن و دکتر سیدحسین نصر، یک‌جا چاپ شده است، ولی در اقبال به مکتب اشراقی، تاثیر چندانی نگذاشته و جز معدود آثاری که از آن زمان تاکنون در باب حکمت اشراق نگاشته شده، دیگران توجه زیادی به احیا و بازخوانی این مکتب فلسفی از خود نشان نداده‌اند.

آثار نوشته شده درباره حکمت اشراق، اگرچه همگی در خور تقدیرند و جا دارد از همه کاوندگان این مکتب سپاسگزاری شود، ولی بیشتر آنها به شرح حال و معرفی بسیار کلی از آثار و افکار سهروردی بسنده کرده‌اند. در میان آثار نوشته شده، چند کتاب نیز به شرح برخی از رساله‌های فلسفی یا عرفانی شیخ اشراق پرداخته‌اند و تنها یک یا دو اثر، به طور مستقل و با تفصیل بیشتر آراء و اندیشه‌های سهروردی و نظام اشراقی را تبیین کرده‌اند. اما این آثار هم در عین ارزشمند بودن، به کاستی‌هایی مانند کثرت مباحث حاشیه‌ای نامرتبط با حکمت اشراق و بسنده کردن به کتاب حکمة‌الاشراق برای شرح و تبیین دستگاه اشراقی سهروردی و نداشتن دغدغه فروگشایی معضلات متنی مبتلایند.

جلد نخست کتاب «حکمت اشراق» به خاستگاه پیدایش حکمت اشراق، تحلیل کلی از سیر تاریخی این مکتب فلسفی و نیز دیدگاه‌های کلی دیگر سهروردی که در نظام اشراق مطرح نمی‌شود، مانند اصالت وجود و ماهیت، تشکیک در ماهیات، تشخص، معقولات ثانیه، طبیعیات و ... می‌پردازد. جلد دوم نیز که کل مباحث نظام نوری و علم اشراقی را فرا می‌گیرد، نمایاننده نظام‌واره مکتب اشراقی است.

در اثر حاضر، با توجه به احاطه حجت‌الاسلام یزدان‌پناه به کل دستگاه اشراقی، سعی شده کاری نو و در عین حال فراگیر از مبانی و دیدگاه‌های سهروردی به صورت مستند ارائه شود.

وی در این اثر، کل دستگاه اشراقی را به صورت مفصل و جزء به جزء گزارش و تحلیل می‌کند و در موارد بسیاری، افزون بر واکاوی مبانی سهروردی، به سنجش آنها نیز می‌پردازد.

در گزارش از دستگاه اشراقی، تنها به کتاب ‌گران‌سنگ حکمت اشراق بسنده نشده؛ زیرا بر اساس شواهد فراوان، بسیاری از دیدگاه‌ها و دست‌کم ریشه‌های نظریه‌های اشراقی سهروردی در آثار دیگر او، مانند مطارحات، تلویحات، مقاومات و ... نیز وجود دارد. افزون بر این که برای نشان دادن سیر فکری سهروردی و چگونگی رسیدن او به حکمت اشراق، بهره‌گیری از این آثار بسیار مناسب، بلکه ضروری است و در مواردی حل معضلات، ابهامات موجود در حکمت اشراق، تنها در سایه مراجعه به آثار دیگر سهروردی ممکن است.

در این کتاب تلاش شده در همه موارد، پس از گزارش، تحلیل و تبیین دیدگاه سهروردی، متون اصلی خود او نیز آورده و ترجمه شوند. این کار، هم به مستندسازی گزارش‌ها و تحلیل‌ها کمک می‌کند و هم به فهم و خواندن کتاب‌های سهروردی یاری می‌رساند و زمینه مراجعه مستقیم به آثار او را فراهم می‌سازد.

برای آن که سیمای شیخ اشراق به درستی و کامل به خواننده ارائه شود، افزون بر دستگاه اشراقی و مبانی آن، دیدگاه‌های کلان دیگر او نیز تحلیل و تبیین می‌شود.

در آغاز جلد نخست، تحلیل تاریخی از سیر پیدایش و خاستگاه‌های حکمت اشراق و نیز شخصیت علمی و رفتاری سهروردی و زمینه‌های فکری او نیز آورده شده تا خواننده با ریشه‌های این تحول و این مکتب فکری آشنا شود.

چاپ نخست کتاب «حکمت اشراق» (جلد اول) در شمارگان 3000 نسخه، 433 صفحه و بهای 51500 ریال راهی بازار نشر شد.