وقتی نقاشی، شوق شاعر را برانگیخت | اعتماد
کتابی از نیما یوشیج منتشر شده که شامل 34 نامه از او به دوستان و خانوادهاش است. کتابی تحت عنوان: «مادر عزیزم، دوست من» اما ربط این کتاب به هنر در آن است که نیما شمار زیادی از این نامهها را که شرح حال به حزنآکنده اما همراه با دلدادگی وی به طبیعت و حیات روستایی در گیلان و مازندران است، خطاب به دوست نقاشش، رسام ارژنگی نوشته است؛ سخن از عباس رسام ارژنگی است که نسبش به میرک، نقاش بزرگ روزگار صفوی میرسد که سالها در تفلیس نقاشی و طراحی با اسلوب نو را آموخته بود.
یک هنرمند با وجهه اجتماعی پررنگ که کاریکاتورهای انتقادی هم میکشید، اولش در مجلات ترک و بعد هم در روزنامه میرزا ابراهیم خان ناهید که اولین روزنامه کاریکاتور ایران بود در روزگار پسامشروطه. ارژنگی به دلیل همین وجهه اجتماعی با شاعران بزرگی مثل میرزاده عشقی، نیما و عارف قزوینی دوست بود و نگارستانش، موسوم به نگارستان ارژنگی -که اولین نگارخانه پایتخت به شمار میرفت- پاتوق چهرههای فرهنگی و سیاسی مشهور بود. ارژنگی مجسمهای از عارف ساخته و تکچهرهای هم از نیما کشیده بود و در نگارستانش مینیاتور را با روشی جدید به شاگردان جوانش میآموخت. نیما یوشیج به عنوان شاعری پیشتاز در شعر نو، بارها در نامههایش به اهمیت رفاقت با ارژنگی اشاره کرده و مثلا در جایی نوشته است: «دوستی و مصاحبه تو در من اثرات جذابی بهجا گذاشته است که از خاطر محوشدنی نیست و من شوق غریبی به تماشای نقاشی پیدا کردهام.» (مجموعه کامل نامههای نیما یوشیج، گردآوری سیروس طاهباز، 1376، انتشارات علم، 113)
و احتمالا از همین روست که نیما در نامههایش به ارژنگی، بیشتر از دیگر نامهها، مناظر را توصیف میکند. گویی امیدوار است ارژنگی، آنچه را او دارد تجربه میکند، یک روز نقاشی کند؛ آنهم با همه حس اندوه و شادی توامانی که نیما از تجربه زندگی در انزوای روستایی بر گرده کشیده بوده است: «قبه مخروطی مقابر قدیم در مزارع اطراف پراکنده بودند. گنجشکها کمکم به صدا میآمدند. در بیابانی که جنگلها آن را احاطه داشتند باقلا و سبزیجات در محصورههایی که از نی ترتیب داده بودند، سبز شده بود. باقلا گل داده بود. در زاویه یک ایوان دهاتی چراغی کمنور هنوز میسوخت. بعضی اشکال در انتهای راهها در حرکت بودند. اطفال دهاتی که اتفاقا بیرون آمده بودند به تعجیل رو به خانهها میرفتند برای اینکه میترسیدند خاطره آنها پر بشود از افسانههای دیو و پری که مادرانشان برایشان گفته بودند... میل دارم پیش تو باشم و بشنوم که حین ساختن تابلوهای خود آواز میخوانی.» (نیما یوشیج، 1400: 13)
و این همه درحالی بوده که نیما در انزوای آن سالها با آثار رفیقش، تصادفا و مکاشفهآمیز روبهرو میشده است: «در رشت یک تصویر آب و رنگ به اسم تخیل از تو دیدم که روی اعلان تقویم جاهد چاپ شده بود. منتظرم باز هم از کارهای تو در مطبوعات جدید که گاهی به دست من میآید، ببینم.» (همان: 72)
................ تجربهی زندگی دوباره ...............
