یک عاشقانه تاریخی | آرمان امروز


داستان «گلبرگ بلند دریا» [Largo pétalo de mar یا A Long Petal of the Sea] بسیار ساده و درعین‌حال هوشمندانه است. ایزابل آلنده، نویسنده نابغه شیلیایی که آثارش به 40 زبان ترجمه و بیش از 74 میلیون نسخه به فروش رفته، منسجم‌ترین موتیف داستانی خود را با چنین ویژگی خلق‌کرده؛‌ موتیفی که زندگی شخصی نویسنده به آن قوت بخشیده‌ ‌است. این رمان در سال 2019 منتشر شد و ترجمه فارسی آن توسط سعید متین در نشر برج منتشر شده است.

خلاصه رمان گلبرگ بلند دریا برافراخته‌ دریا برافراشته [Largo pétalo de mar یا A Long Petal of the Sea] ایزابل آلنده

ویکتور دالمائو شخصیت خوب یا قهرمان داستان به عقب برمی‌گردد و شصت سال گذشته زندگی‌اش را مرور می‌کند. «زندگی من مجموعه‌‌ای از سفرها بود، از گوشه‌ای در دنیا به گوشه‌ای دیگر. یک خارجی بودم و متوجه نبودم که ریشه‌ها‌‌ی عمیقی داشتم.» زمانی که جنگ داخلی اسپانیا در اواخر دهه‌ 1930 شکل می‌گیرد ویکتور در بارسلونا در حال تحصیل پزشکی است. خانواده‌اش از جمهوری‌خواهان وفادار هستند، اما خودش آدم چندان متعصبی نیست؛ او به فاصله کوتاهی از شروع جنگ تحصیل در دانشگاه را رها کرده و برای کمک به ارتش جمهوری‌خواه به- مغاک خونین- خدمات پزشکی خط مقدم جنگ می‌پیوندد.

ویکتور برادری دارد که از بسیاری جهات با او فرق می‌کند، گی‌یِم سربازی خوش‌قیافه است و اوست که رُزه یکی از بهترین شاگردان پیانوی پدرشان عاشقش می‌شود. وقتی جنگ به پایان می‌رسد رُزه فرزند گی‌یم را باردار است و بسیار تنها و ماه‌های آخر بارداری‌اش را می‌گذراند. ویکتور به همراه رُزه، همسر برادر ازدست‌رفته‌اش، برای فرار از ماشین سرکوب ژنرال فرانکو ناچار به ترک بارسلونا می‌شوند و همانند نیم‌میلیون اسپانیایی دست به فراری مخاطره‌آمیز می‌زنند و تا مرز فرانسه پیش می‌روند، در آنجا ویکتور و رُزه جداگانه در بازداشتگاه اسرای جنگی زندانی می‌شوند. سپس ویکتور فرار می‌کند، رده رُزه را دنبال و او و پسرش را در پرنیان جایی که خانواده‌ای کوی‌کر (عضو کلیسا) به آنها پناه داده ‌بودند پیدا می‌کند. ویکتور نه از روی هوس بلکه از روی وفاداری برادرانه با رُزه ازدواج می‌کند تا رُزه و برادرزاده‌اش بتوانند زندگی جدیدی را در شیلی آغاز کنند.

رنج تبعید و بی‌پناهی بعدها شعله‌ عشق را در قلب این دو روشن می‌کند، آلنده با قلم توانمند خود عشقی بیکران، واقع‌بینانه، عشقی از روی تعهد و جالب‌تر آنکه عاشقانه‌ای را به تصویر می‌کشد که در پایان از آن تجلیل می‌کند.

حضور شخصیت‌های واقعی چون پابلو نرودا، شاعر بزرگ، در داستان بر باورپذیری داستان می‌افزاید. شخصیت‌های داستان آلنده پناهدگی خود در شیلی را مدیون نرودا هستند. در دنیای خارج از کتاب و در واقعیت در زمان جنگ داخلی اسپانیا نرودا از طریق مبارزه با اپوزیسیون جناح راستی و کلیسای کاتولیک رئیس‌جمهور شیلی را متقاعد می‌کند تا به آوارگان جنگ اسپانیا پناهدگی دهد. نرودا کشتی باربری پنییگ را که برای بیست ملوان ساخته شده بود با دوهزار اسپانیایی پر کرده و این کشتی دور روز بعد از آغاز جنگ در اروپا و یک ماه سفر روی دریا در بنادر شیلی لنگر می‌گیرد.

در طی سال‌های بعد از جنگ ویکتور و رُزه با چالش‌های بیشتری مواجه می‌شوند، کودتای ژنرال پینوشه کوچک‌ترین آنهاست که باعث تبعید دوباره‌‌شان می‌شود، همانند تجربه شخصی خود آلنده، و این‌بار به ونزوئلا. آنها قبل از تبعید فرصتی می‌یابند تا لطف نرودا را جبران کنند؛ وقتی کمونیسم بی‌اعتبار و حکم بازداشت نرودا صادر می‌شود، آنها او را در خانه خود پناه می‌دهند.

پس از آنکه نرودا به خانه امن دیگری می‌رود ویکتور متوجه می‌شود که چگونه مهمانش با حضورش، آن جثه تنومد، شانه‌های فراخ و نگاه تیزبینش گوشه‌وکنار خانه‌اش را اشغال کرده‌ بود. در تجربه شخصی آلنده نردوا زمانی که در خانه‌اش بود هرازگاهی او را تهدید می‌کرد که این‌کار را با کتاب آلنده نیز خواهد کرد. شعر کوتاهی از نرودا سرفصل رمان را به خود اختصاص داده و استفاده از جملات قصار و اشعار کوتاه او در هر فصل مشهود است و این اشعار و جملات قالب فکری آلنده را مورد تهاجم و تاخت‌وتاز و با توفانی از رنگ‌ها پس‌زمینه‌ روایت ساده «گلبرگ بلند دریا» را تحت‌الشعاع خود قرار داده‌اند و وقایع به‌رغم فشردگی داستان با همان سرعتی پیش‌ می‌روند که اتفاق می‌افتند.

آلنده در کارنامه کاری خود به جایگاهی رسیده که به‌راحتی می‌‌توان آنچه را در آن پیشگام بود به کناری گذاشت؛ او صدایی زنانه و استثنایی در موجی از نویسندگان ادبیات آمریکای لاتین است که بیشتر مردانه بود تا زنانه. صحنه‌های کوتاه، درخشان و فراموش‌نشدنی داستان، حکمِ تذکرِ انسانی‌ را دارند. در میان آنها می‌توان به صحنه شروع داستان اشاره کرد که ویکتور جان سرباز جوانی با صورتی تراشیده‌شده را نجات می‌دهد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بابا که رفت هوای سیگارکشیدن توی بالکن داشتم. یواشکی خودم را رساندم و روشن کردم. یکی‌دو تا کام گرفته بودم که صدای مامانجی را شنیدم: «صدف؟» تکان خوردم. جلو در بالکن ایستاده بود. تا آمدم سیگار را بیندازم، گفت: «خاموش نکنْ‌نه، داری؟ یکی به من بده... نویسنده شاید خواسته است داستانی «پسامدرن» بنویسد، اما به یک پریشانی نسبی رسیده است... شهر رشت این وقت روز، شیک و ناهارخورده، کاری جز خواب نداشت ...
فرض کنید یک انسان 500، 600سال پیش به خاطر پتکی که به سرش خورده و بیهوش شده؛ این ایران خانم ماست... منبرها نابود می‌شوند و صدای اذان دیگر شنیده نمی‌شود. این درواقع دید او از مدرنیته است و بخشی از جامعه این دید را دارد... می‌گویند جامعه مدنی در ایران وجود ندارد. پس چطور کورش در سه هزار سال قبل می‌گوید کشورها باید آزادی خودشان را داشته باشند، خودمختار باشند و دین و اعتقادات‌شان سر جایش باشد ...
«خرد»، نگهبانی از تجربه‌هاست. ما به ویران‌سازی تجربه‌ها پرداختیم. هم نهاد مطبوعات را با توقیف و تعطیل آسیب زدیم و هم روزنامه‌نگاران باتجربه و مستعد را از عرصه کار در وطن و یا از وطن راندیم... کشور و ملتی که نتواند علم و فن و هنر تولید کند، ناگزیر در حیاط‌خلوت منتظر می‌ماند تا از کالای مادی و معنوی دیگران استفاده کند... یک روزی چنگیز ایتماتوف در قرقیزستان به من توصیه کرد که «اسب پشت درشکه سیاست نباش. عمرت را در سیاست تلف نکن!‌» ...
هدف اولیه آموزش عمومی هرگز آموزش «مهارت‌ها» نبود... سیستم آموزشی دولت‌های مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا توده‌ها را در مدارس ابتدایی زیر کنترل خود قرار دهند، زیرا نگران این بودند که توده‌های «سرکش»، «وحشی» و «از لحاظ اخلاقی معیوب» خطری جدی برای نظم اجتماعی و به‌علاوه برای نخبگان حاکم به شمار روند... اما هدف آنها همان است که همیشه بوده است: اطمینان از اینکه شهروندان از حاکمان خود اطاعت می‌کنند ...
کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...