ناطوردشت، این بار پایانی دیگر | هم‌میهن


«گاهی با افرادی مواجه می‌شویم، حتی کاملاً غریبه که در همان نگاه‌اول ما را جذب خود می‌کنند، به‌شکلی تقریباً تصادفی، ناگهانی، بی‌آنکه کلمه‌ای ردوبدل شود.»
صحنه تاریک است. نور برای مدت کوتاهی صحنه را روشن می‌کند. بلا در صحنه است. نمایش اجرا می‌شود و باز هم بلا در تنهایی و تاریکی محو می‌شود... «ندای درون» [The sound inside]، نمایشنامه‌ای است در پنج‌صحنه که از مجموعه جهانِ نمایش نشر نی، منتشر شده است. اگر خوش‌شانس باشید و پیش‌ازاین، «ناطور دشت» را خوانده باشید، با شروع کردن «ندای درون»، انگار پا در خانه‌ای می‌گذارید که میزبان، آشناست.

ندای درون» [The sound inside]،  ادم رپ [Adam Rapp]

بلا لی‌ برد، استاد میانسال دانشگاه است. داستان او و یکی از شاگردانش، در میان دو تاریکی تحقق می‌یابد و مرگ، یکی از آن‌ها را می‌بلعد.

هولدن کالفیلد نوجوان، پس از اخراج از دبیرستان و سرگشتگی‌های فراوان، از پایان «ناطور دشت» سلینجر برمی‌خیزد و در «ندای درون» ادم رپ [Adam Rapp] قدم می‌گذارد. ادم رپ در «ندای درون»، هولدن را در هیئت کریستوفر درمی‌آورد و کمی هم به سن آن می‌افزاید. حالا هولدن، کریستوفر این داستان، دانشجوی سال اول دانشگاه است؛ باز هم از قیدوبندها رها شده و در جست‌وجوی آنچه خود هم نمی‌داند چیست. اینکه هولدن چطور دبیرستان را به اتمام رسانده و به دانشگاه رسیده است را کسی نمی‌داند و به اتصال فکر و خیال این دو نویسنده در فاصله زمانی بیش‌از نیم‌قرن بستگی دارد. گویی رپ، ایستاده در قرن بیست‌ویکم، شمایل تاکسی‌درمی شده هولدن را از پستوی ادبیات آمریکای قرن‌بیستم خارج می‌کند، جان دوباره در آن می‌دمد و آن را در بستری که می‌خواهد، جای می‌دهد. حالا کریستوفر در کلاس داستان‌خوانی و هنر نوشتن بلا، با تمام حواس به «جنایت و مکافات» داستایوفسکی گوش می‌سپارد و برخلاف تمام دانشجویان دیگر آن کلاس، صرفاً با راسکولنیکوف همدردی نمی‌کند؛ چراکه باور دارد داستایوفسکی چنین شخصیتی را برای فکرکردن به مسائل اخلاقی خلق کرده است. گویی به‌مثابه یک نویسنده، ورای همه‌چیز را می‌بیند.

کلاس‌های پاییز خانم بلا همیشه با «جنایت و مکافات» شروع می‌شود. حالا در اوج داستان که راسکولنیکوف، پیرزن نزول‌خوار و خواهرش را کشته است، گرمای بحث کلاس داستان‌خوانی و هنر نوشتن خانم بلا، بسیار سوزان است و دراین‌میان پسرک جوانی برمی‌خیزد، آبی روی آتش داغ کلاس می‌ریزد و همه را در سکوتی عمیق فرو می‌برد. کریستوفر ادعا می‌کند: «یه‌روز لحظه‌ای مثل اینو خلق می‌کنم!» انگار کسی بشقاب غذای خود را وسط اتاق پرت کرده است. بی‌گمان تمام دانشجویان آن‌کلاس همین را می‌خواهند که چنین لحظه‌ای، چه‌بسا کمتر اما در حدواندازه قلم داستایوفسکی خلق کنند، اما به‌زبان‌آوردن و ادعاکردن آن هم جرأت می‌خواهد.

کریستوفر به خانم بلا اظهار می‌کند که قصه‌ای در سر دارد. او به سبک نویسندگان قرن 19، از ماشین تایپ دستی استفاده می‌کند و زیربار تایپ‌کردن با هیچ سیستمی حتی کمی پیشرفته‌تر هم نمی‌رود. دیدارهای استاد و شاگرد ادامه پیدا می‌کند و هربار قصه‌ی کمی جان‌گرفته‌ی کریستوفر، برای خانم بلا نقل می‌شود. دراین‌میان ارتباط عمیقی میان این‌دو شکل می‌گیرد؛ تا حدی که خانم بلا پس از خستگی از بیماری و تصمیم برای پایان‌دادن به زندگی خویش، از کریستوفر کمک می‌خواهد. کریستوفر موظف است داروی دوم را پس از تزریق اول و بیهوشی کامل خانم بلا تزریق کند و به زندگی او خاتمه دهد؛ اما همیشه انسان خود را در اولویت قرار می‌دهد. گویی حتی در مرگ خودخواسته هم چنین است. چه‌چیزی آن‌دو را چنان عمیق به هم وصل کرده بود؟ قصه‌ای که در ذهن کریستوفر همگام با لحظه‌ها و زندگی‌اش شکل می‌گرفت یا آنچه در خواندن «جنایت و مکافات» رخ داده بود؟

حالا کریستوفر محو تماشای تابلوی 20 در 20 اتاق خانم بلا می‌شود که زنی انگار میان مزرعه‌ذرت تازه برداشت‌شده، روییده است؛ چنان ساکن و بی‌حرکت که گویی از ابتدای خلقت آنجا بوده است و هیچ‌چیزی آن را تکان نداده است. به‌گمان او، زن در قاب، استاد میانسال اوست. کریستوفر قصه مرگ خود را می‌نویسد و درنهایت به همان گونه‌ای که می‌خواهد، به پیشواز مرگ می‌‍‌‌‌رود. درحالی‌که قرار بود خود، مسبب مرگ دیگری باشد. اینجا قصه جور دیگری پیش خواهد رفت. هولدن کالفیلد این‌بار برخلاف «ناطور دشت»، به بیمارستان ‌روانی نمی‌رود بلکه زیر انبوهی از برف دفن می‌شود. ندای درون او -چه در هیئت هولدن، چه در هیئت کریستوفر- از یک جنس است اما «ندای درون» پایانی است بر تمام رنج، سرگشتگی و ابهام او در زندگی.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...