چاپ اول کتاب «عقلانیت نهادی» نوشته عباد تیموری با پیش‌گفتاری از محسن رنانی توسط نشر طرح نو منتشر شد.

عقلانیت نهادی عباد تیموری

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، کتاب «عقلانیت نهادی» نخستین کتابی است که به زبان پارسی به صورت خاص، متمرکز، ژرف‌نگرانه و همه‌جانبه و با بیانی ساده به مفهوم «عقلانیت اقتصادی» وجوه مختلف، ویژگی‌ها و کارکردهای آن می‌پردازد و همچنین چگونگی اثرگذاری نهادها بر تصمیم‌ها و رفتارهای انسان را از دیدگاه اقتصاد نهادی بررسی می‌کند. در این کتاب نشان داده می‌شود که اصل بنیادی عقلانیت عاملان، که اساس تمام مدل‌ها و نظریه‌های اقتصادی است، چه کاستی‌ها و نقاط قوتی دارد که دهه‌های اخیر محل مناقشه میان مکاتب مختلف علم اقتصاد و همچنین سایر حوزه‌های علوم اجتماعی بوده‌ است و بسیاری از متفکران سعی بر ارائه مفهوم جدیدی از عقلانیت داشته‌اند.

این موضوع از آن رو دارای اهمیت است که مدل‌ها و نظریه‌هایی که بر این اصل بنا می‌شوند در قالب سیاست‌ها و راهکارهای خرد و کلان، اثرات گسترده و دراز دامنه‌ای در تمامی حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خواهند داشت. بنابراین فهم درست عقلانیت انسانی و دستیابی به مفهومی واقع‌ گرایانه‌تر از آن که هم جنبه‌های مختلف رفتار را در بر بگیرد و هم دارای قدرت توضیح‌دهندگی بالایی برای چرایی و چگونگی تصمیمات گوناگون انسان باشد، می‌تواند به اتخاذ تصمیم‌ها و سیاست‌های درست در سطح فردی و اجتماعی کمک فراوانی بکند. ره‌آورد اصلی این کتاب ارائه مفهوم «عقلانیت نهادی» بوده که بر اساس رویکرد اقتصاد نهادی تببین شده است و می‌تواند جایگزین مناسبی برای دیگر مفاهیم عقلانیت در علوم اجتماعی، به ویژه علم اقتصاد باشد.

در مقدمه‌ای که از محسن رنانی در ابتدای این کتاب آمده است می‌خوانیم: «به‌نظر می‌رسد تحول عقلانیت در ایران نتوانسته است همپای تحولات مربوط به نوسازی (مدرنیزاسیون) رخ دهد. صرف‌نظر از اینکه علل این کند و کرختی تحول در عقلانیت ایرانی چیست در اینجا می‌خواهم مفهوم این تحول را بازنمایی کنم؛ شاید در آینده نخبگان توسعه خواه با تمرکز بر عنای تحول آفرین در عقلانیت ایرانی و سیاستمداران با اتخاذ راهبردهایی آموزشی و اجتماعی که به این تحول کمک می‌کند بتوانند راه‌های جدید فکری به عملی برای عبور ملت ایران از دوران بلند فروماندگی در مرحله گذار توسعه بگشایند. موضوع محوری این کتاب تمرکز بر مفهوم عقلانیت نهادی است. خیلی خلاصه می توان عقلانیت نهادی را بر اساس تعریف دو نفر از بزرگان علوم جامعه شناسی و اقتصاد توصیف کرد. ماکس وبر جامعه‌شناس بزرگ که نخستین بار تقسیم‌بندی‌های دقیقی از عقلانیت ارائه داد، سه وجه «تفکر عقلانی» انسان را به صورت «تفکر عقلانی ابزاری»، «تفکر سنتی-عادتی» و «تفکر عقلانی ارزشی» تقسیم می‌کند. فردریش فون هایکه اقتصاددان بزرگ قرن بیستم نیز رفتارهای عقلانی انسان را در دو دسته «رفتارهای هدف جو» و «رفتارهای پیروی از قاعده» تقسیم می‌کند.

رفتارهای مبتنی بر عقلانیت ابزاری آن دسته رفتارهایی است که در آن افراد برای دستیابی به اهداف موردنظرشان می‌کوشند تا بهترین سریع‌ترین، ارزان‌ترین و مفیدترین ابزارها را برای تحقق اهدافشان انتخاب کنند. رفتارهایی از جنس عقلانیت سنتی-عادتی رفتارهایی هستند که در چارچوب سنت‌های اجتماعی یا عادت‌های فردی رخ می‌دهند. اما از این نظر که وجه آگاهانه دارند عقلانی محسوب می‌شوند و رفتارهای مبتنی بر عقلانیت ارزشی رفتارهایی هستند که معطوف به تحقق ارزش‌های مطلوب فرد هستند. اینگونه رفتارها از این نظر که همراه با انتخاب‌ها و تصمیم‌های آگاهانه رخ می‌دهند رفتارهای عقلانی ارزشی محسوب می‌شوند.

این کتاب که حاصل تلاش‌های فکری نویسنده در دوران تدوین پایان‌نامه دکترای خود و گفت‌و‌گوهای مستمر و بلندمدت ما با یکدیگر است، می‌تواند گام آغازینی برای فهم مسئله عقلانیت ایرانی و گفت‌و‌گو درباره آن باشد. فهم مساله عقلانیت ایرانی، آسیب شناسی آن و جست‌و‌جو برای راه‌های تکامل آن یکی از مهم‌ترین گام‌هایی است که روشنفکران توسعه‌خواه در ایران باید به گفت‌و‌گو درباره آن دامن بزنند و سطح آگاهی اجتماعی ما را نسبت به آن افزایش دهند.»

عباد تیموری متولد سال ۱۳۶۴ و دارای مدرک دکتری اقتصاد از دانشگاه اصفهان است. او در دانشگاه‌ها و مؤسسات مختلفی تدریس کرده و پژوهشگر حوزه «توسعه» و «اقتصاد نهادی» است. پیش از این کتابی با ترجمه وی با عنوان «پنجاه ابداعی که اقتصاد مدرن را شکل دادند» توسط نشر طرح نو منتشر شده بود.

کتاب «عقلانیت نهادی» نوشته عباد تیموری با پیشگفتاری از محسن رنانی در 264 صفحه به بهای 115 هزار تومان از سوی انتشارات طرح نو منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ................

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...