تشرفی که مس وجود را طلا می‌کند | مهر


یک نفر هم ممکن است برای خواستگاری از امام عصرش بخواهد پیش قدم شود و این است که «پادرمیانی» را رمانی منحصر به فرد می‌کند. این اثر ماجرای قدم به قدم وصول به یک تشرف است. تشرفی که مس وجود طلبه جوان شیخ حسین را طلا می‌کند.

خلاصه رمان پادرمیانی محبوبه زارع

راوی ما دانای کل است که در فصولی محدود به ذهن شیخ حسین و در فصول دیگر محدود به ذهن لیلی است. داستان را تا حد زیادی پیرنگ اصلی پیش می‌برد و چندان آغشته به خرده ماجراهای فرعی نیست تا ذهن مخاطب از خط اصلی پرت نشود. به لحاظ فرمی می‌شود اثر را یک داستان بلند دانست تا رمان.

محبوبه زارع تلاش کرده تا مخاطب خودش را جای شخصیت‌های اصلی قرار بدهد در طی روند داستان تحلیلی از شخصیت‌ها به دست بدهد. مثلاً مخاطب خط به خط و آن به آن بیاید تا در اواسط داستان شبه دلبستگی را در دل لیلی ببیند یا حتی دلایل او را برای راغب بودن به شیخ حسین بفهمد. او مخاطب را به این نتیجه می‌رساند که شیخ جوان چاره‌ای جز چله نشینی و راه حلی جز تلاش برای تشرف ندارد.

ورود به فضای تاریخی خواسته ناخواسته در ایجاد اتمسفر معنوی داستان تشرف به محضر امام عصر (عج) مؤثر بوده است. با این همه قصه از نشانه‌هایی که بتوان دوره تاریخی یا جغرافیای آن جهان را تشخیص بدهیم استنکاف کرده است. اینکه ما دقیقاً نمی‌دانم در زمان حکومت کدام پادشاهیم و اطلاعات ما تنها به بودن در دوران غیبت و تشیع شخصیت‌ها محدود می‌شود. شاید محافظه کاری نویسنده را بر آن داشته باشد که این داستان را در قالب امروزی بیان نکند.

ورود به فضای تاریخی دشواری‌های خودش را دارد. کمترین دشواری این است که به دلیل وجود آثاری مشابه ممکن است شانس امتحان شدن را از دست بدهد. محبوبه زارع تلاش کرده تا شیوه‌ی نگارش متمایز خود را نشان دهد و به مخاطب سخت پسند در همان سطرهای اول ثابت کند که آمده تا کلام منحصر بفرد خود را به منصه‌ی ظهور برساند.

داستان قهرمان محور نیست و در عین حال ضد قهرمان نیز ندارد. شیخ حسین اگرچه صاف و پاک است اما به طور ویژه اراده یا قدرت خارق العاده‌ای در او دیده نمی‌شود که مخاطب را تحت تأثیر خود قرار بدهد. او مجموعه‌ای از بلیات و ابتلائات را نیز اطراف خود دارد؛ بیماری سل، فقر، مشغولیت تمام وقت به تحصیل و یک عشق جانگداز.

از طرفی شخصیت پدر لیلی باید «بدمن» یا ضد قهرمان باشد اما این‌طور نیست. در پارادوکسیکال فقر و غنا هر دو این اشخاص عذر و تقصیر و دلایل خود را دارند و نویسنده تلاش کرده تا به هر دو آن‌ها حقانیت و رسمیت بدهد و عجیب آنکه هر دو شخص در بزنگاهی از داستان مورد توجه امام عصر (عج) قرار می‌گیرند. که این خود فصل الخطابی بر همه‌ی دریافت‌های مخاطب است.

زارع روان نوشته است. لحن و زبان تاریخی به نثر خود داده است اما این زبان و لحن خوانش را برای مخاطب سخت نکرده است. بلکه زبان تاریخی‌اش در ایجاد حس و فضای تاریخی مؤثر واقع شده است. چرا که تاریخ تنها به یک المان و نشانه مربوط نمی‌شود بلکه مؤلفه‌های بسیاری دارد. مردمی که در جهانی دورتر از ما می‌زیسته‌اند حتی نوع فکر کردنشان هم بسته به جهانی که پیش رو داشتند با ما متفاوت بوده است و بالطبع انتخاب زبانی مناسب در القا این تفاوت اثر گذار است.

شاید بتوان گفت که ایدئولوژی کار و تلاش برای کسب رزق حلال در این رمان خواه ناخواه القا می‌شود. شاید این در ذهن نویسنده یک هدف باشد. هدفی که بفهماند بدون حرکت هیچ برکتی اتفاق نمی‌افتد و همین است که شیخ حسین سر از بازار و فروش قهوه در می‌آورد. یا پدر لیلی را در ازدواج دخترش به معذوریت‌هایی وا می‌دارد. ایدئولوژی کار و تلاش برای رزق حلال همان سیره‌ی پیشوایان دین ماست که هیچ عبادت و بیتوته و چله نشینی نمی‌تواند جای آن را بگیرد.

محبوبه زارع از ایده‌آل‌های زنانه‌ی خود نیز دست نکشیده است. آن‌جا که در قامت لیلی در جستجوی الگویی برای ازدواج است و مثل یک پژوهشگر نگاه‌ها و حرف‌های زنان را می‌کاود تا بفهمد قرار دل یک زن در خانه‌ی همسرش به چه شرط و شروطی خواهد بود؟ زارع هر گوشه‌ای از داستان در قالب شخصیتی بخشی از این ایده‌آل‌ها را بیان می‌کند.

«پا درمیانی» اثر موفقی در زمره رمان‌های دینی است. رمانی با درون مایه‌ی معنویت و با داستانی عاشقانه. این اثر به طور کلی در زمره رمان‌هایی است که در پی بازگشت معنویت و اخلاقیت به جامعه هستند و تلاش می‌کنند تا سبک زندگی دینی را به نحوی ملموس در قصه به تصویر بکشند تا مخاطب با آن همذات پنداری کند.»

............... تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...