خط و نقطه‌های سفید خیابان… | کافه داستان


کتاب «قطعه‌ی نایاب برای تعمیر ریش‌تراش» نوشته‌ی سینا دادخواه، به وسیله‌ی نشر چشمه در سال ۱۳۹۹ چاپ و راهی بازار کتاب شده است. سینا دادخواه که تمرکز خود را در نویسندگی بر رمان قرار داده، اولین اثر خود را با عنوان «یوسف‌‌آباد خیابان سی‌و‌سوم» به وسیله‌ی همین نشر در سال ۱۳۸۸ منتشر کرد که با اقبال مخاطبان روبه‌رو شد. از ویژگی بارز این کتاب، پرداختن به روح زندگی شهری و مناسبات آدم‌ها با یکدیگر است. کتابی با تابلویی عیان از تهران در دهه‌ی هشتاد.

قطعه‌ی نایاب برای تعمیر ریش‌تراش سینا دادخواه

از ویژگی مشترک «یوسف‌آباد خیابان سی‌و‌سوم» با کتاب «قطعه‌ی نایاب برای تعمیر ریش‌تراش» می‌توان به پرداختن به حال و روز نوجوانان دهه‌ی مورد بحث در هر کدام اشاره کرد. اولین کتاب سینا دادخواه، همچنان جزو پرفروش‌‌های بازار کتاب است. کتاب «زیباتر» دومین رمان این نویسنده است که سال ۱۳۹۴ به وسیله‌ی نشر چشمه منتشر شده است. «زیباتر» نیز زندگی پسر جوانی است و آشنا شدن او با یک خانواده. این رمان فضایی خانوادگی دارد و نسبت به رمان قبلی حجم بیشتری دارد. سینا دادخواه «شاهراه» را سال ۱۳۹۸ به چاپ رساند. «شاهراه» روایت پسر بودن است. داستانی از پرسه زدن‌ها در شهر و زیر و رو کردن خاطرات گذشته‌ای که چندان دور نیست.

در تمام نوشته‌های این نویسنده، پرداختن به شهر تهران به عنوان موقعیت مکانی به صورت دائمی وجود دارد و دیده می‌شود. «قطعه‌ی نایاب برای تعمیر ریش‌تراش» عنوان جذابی برای داستان بلندی است که در کمتر از صد صفحه نوشته شده‌ است. عنوانی که نویسنده هوشمندانه انتخاب کرده و ناخودآگاه مخاطب را به خواندن کتاب تشویق و ترغیب می‌کند. داستانی که به جوانی، میان‌سالی، تکنولوژی، مدرنیسم، مرگ، عشق و در نهایت به مفهوم کلی زندگی پرداخته ‌است. موقعیت مکانی اتفاقات قصه در شهر تهران به وقوع می‌پیوندد. کتاب مؤلفه‌های یک داستان بلند را دارا است. شخصیت‌های داستان همه در جهت رساندن قهرمان به قله‌ی اصلی قصه ایفای نقش می‌کنند. شخصیت‌های فرعی خواننده را به سوی مقاصد شخصیت اصلی هدایت کرده‌اند و به واسطه‌ی آنها همه‌ی زوایای بیرونی و درونی قهرمان داستان ساخته و پرداخته می‌شود. تمامی خرده روایت‌های داستانی در خدمت روایت اصلی داستان به کار گرفته شده‌اند. شخصیت حقیقی فرزام، در تصمیمات او که در شرایط بحرانی زندگی‌اش گرفته است ساخته و آشکار می‌شود. بحران‌ها و فشارهایی که متحمل شده و تصمیماتی که در طول داستان و مواجهه با اتفاقات می‌گیرد، رفته رفته خواننده را با درون او و ویژگی‌های شخصیتی‌اش آشنا می‌کند.

در «قطعه‌ی نایاب برای تعمیر ریش‌تراش» نیز مانند دیگر داستان‌های سینا دادخواه، به مرور سرگذشت یک مرد به نام فرزام پرداخته می‌شود. فرزام شخصیتی آرام دارد و تا حدودی سرگردان در زندگی گذشته و حال خویش است. شخصیت کنکاشگری که می‌خواهد از زیر خاکستر گذشته اشیاء باارزشی به دست بیاورد و پازل زندگی خود را کامل کند. رازهایی که تنها در نهان با خود واگو می‌کند. «قطعه‌ی نایاب برای تعمیر ریش‌تراش» مانند دیگر داستان‌های این نویسنده ملودرامی خانوادگی دارد که در موقعیت شهری به تصویر کشیده ‌می‌شود. ماجرای کتاب پیرامون افکار مردی تحصیل‌کرده است به نام فرزام که دوران جوانی را سپری کرده و دوران میان‌سالی را تجربه می‌کند. در خلال داستان، خواهرزاده‌ی نوجوانِ قهرمان قصه، با او همراه می‌شود.

زاویه دید بیشتر درونی است و راوی سوم شخص داستان را روایت می‌کند. داستان با ریتم کندی شروع می‌شود و تا نیمه‌ی پایانی که تعدد اتفاقات بیشتر می‌شود؛ داستان سرعت بیشتری می‌گیرد. سینا دادخواه داستان بلندِ قطعه‌ی نایاب را نیز همچون دیگر داستان‌هایش در تهران به تصویر کشیده ‌است. در چند تصویر گاه و بیگاه به علف‌های هرزی که در سر تپه‌های اطراف شهر به آتش کشیده ‌شده‌اند و به آبشارهای خشکیده‌ی اطراف شهر اشاراتی داشته است. اما در تصویر بزرگتری دوربین روی مرکز خرید پر زرق و برق در خیابان‌های آن‌چنانی تهران زوم کرده ‌است. گوشه‌ای از فودکورت تازه پاگرفته در این مرکز خریدها را هدف تصویر قرار داده ‌است. فودکورت‌هایی که می‌توانند خطرناک باشند برای شهر. اینکه وحشت‌آور هستند و تکلیف‌شان با خودشان و مشتری‌های گرسنه‌شان معلوم نیست.

خواندن «قطعه‌ی نایاب برای تعمیر ریش‌تراش» می‌تواند خواننده را در هرسنی که باشد به فکر وادارد. حقیقتاً همه‌ی هفده‌ساله‌ها شبیه هم فکر می‌کنند؟ همه‌ی آدم‌های میان‌سال بنا به اقتضای سن خود، نسبت به آنچه تا دیروز برایشان مهم و قابل بحث بوده است؛ منفعل و بی تفاوت می‌شوند؟ در حقیقت کتاب یادآور تغییر شگرفی است که در نسل‌ها به ‌وجود آمده است. تکنولوژی و فضاهای مجازی فاصله‌ای طولانی و جبران‌ناپذیر بین آنچه توقع داشته‌ایم و آنچه که در شرف وقوع است، ایجاد کرده. فاصله‌ای که روز به روز بیشتر می‌شود. در واقع، نویسنده به دنبال اتفاقات مختلفی که در داستان بلند خود رقم می‌زند، به طور غیرمستقیم به زشتی و زیبایی‌های پدیدآمده به واسطه‌ی تکنولوژی و فضاهای مجازی اشاره می‌کند.

پایان‌بندی داستان انتهای یک افسانه‌ است. افسانه‌ای که آنچنان هم قدیمی و دور از دسترس نیست. داستانی که در پستوی افکار هر انسان میان‌سالی سر به مهر مانده. یادواره‌ای از آنچه پشت سر گذاشته و در پیش‌بینی‌های آتی او مؤثر خواهد بود…

............... تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...