آقای هالو در مأموریت ناممکن! | الف


در طول سالهای دور و نزدیک درباره کافکا کتابهای فراوانی نوشته شده، گذشته از آنها که به نقد آثار یا شرح زندگی او اختصاص داشته اند، آثاری هم بوده‌اند که برای معرفی کافکا و ایضا سبک نویسندگی و آثارش از زبان داستانی بهره گرفته‌اند و رمانهایی زندگی‌نامه‌ای خلق کرده‌اند.

 موآسیر اسکلیر [Moacyr Scliar] پلنگ‌های کافکا» [Kafkas Leoparden]

اما موآسیر اسکلیر [Moacyr Scliar] در کتاب «پلنگ‌های کافکا» [Kafkas Leoparden] قصد نوشتن درباره کافکا را نداشته است، بلکه از او به عنوان یکی از شخصیت‌های داستان استفاده کرده و به شکلی هوشمندانه تمهیداتی بکار برده که حضور کافکا در این رمان کارکردی چند وجهی به برای آن داشته باشد. شکی نیست که حضور کافکا به عنوان یک شخصیت در متن این رمان جذابیتی کنجکاوی برانگیز برای آن به همراه داشته است. از سوی دیگر نویسنده رمان حاضر با ارجاع به زبان پر از ایهام و استعاره کافکا موقعیتی کم و بیش ظنز آمیز را تدارک دیده است که به شکلی کلیدی از همان آغاز رمان سمت سوی داستان را تابع خود ساخته است.

داستان دو سطح دارد یکی در زمان حال می‌گذرد و دیگری در گذشته اما در هردوی آنها آنچه نقش تعیین کننده ای دارد تکه کاغذ کوچکی‌ست که جمله به خط کافکا روی آن نوشته شده. جمله ای که نماد متون تفسیرناپذیر (یا به عبارتی تفسیرپذیر به هزاران زبان!) است. به این ترتیب موآسیر اسکلیر تصویری دقیق از کافکا ارائه می‌کند و متن تفسیرناپذیر کافکا در دو مقطع زمانی موجب تصوراتی طنزآمیز برای آدمهایی در موقعیت‌های حماقت‌بار می‌شود. راتینهو این روستایی ساده‌دل یهودی تصویر کاملِ یک هالوست که خود را خیلی جدی گرفته به شهر رفته تا از جانب دوست در حال احتضارش مأموریتی را که تروتسکی در راستای انقلاب به آنها محول کرده به انجام برساند. راتینهو با گم کردن کیفش سررشته کار را از دست داده و به شکلی اتفاقی متن کافکا را فرمان مأموریت خود می‌پندارد.

«پلنگ‌ها به معبد دستبرد می‌زنند و کوزه‌های قربانی را تا ته سر می‌کشند. این کار مرتب تکرار می‌شود تا جایی که می‌توان از پیش محاسبه‌اش کرد و این خود می‌شود بخشی از مناسک. فرانتس کافکا»

این متن سالها بعد از کیف مردی (بنجامین کانتارویچ، همان راتینهو که حالا سن و سالی از او گذشته) بیرون می‌آید که پلیس مخفی او را عضوی از جمع خرابکاران می‌پندارد، به این ترتیب نویسنده‌ی رمان پلیس مخفی را در کار خود همانقدر هالو جلوه‌گر می‌سازد که راتینهوی جوان روستایی که به جرگه انقلابیون کمونیست پیوسته و نوشته انتزاعی کافکا را فرمان پیامی به رمز برای انجام یک مأموریت خطیر در راه انقلاب طبقه کارگر فرض می‌کند و در زمانی دیگر مأموران پلیس مخفی آن را نوشته‌ای به رمز در راستای عملی خرابکارانه تصور می‌کنند. در حالی که صرفا یک خط از نوشته‌ای ادبی است که به طور اتفاقی در این موقعیت‌ها بدست این آدمها رسیده است.

زیبایی کار موآسیر اسکلیر در آن است که واقعیت هایی بیرونی را به بهترین شکل در بافت داستان خود به کار گرفته و با پیوند زدن به ماجراهایی خیالی، درونی و قابل قبول کرده است. پلنگ های کافکا در عین حال رمانی خوشخوان است که به دلیل محتوای جالب توجه‌اش به اثری فراموش نشدنی نیز بدل شده است. بی‌شک همین جذابیت ها و ویژگی‌های قابل اعتنا بوده که توجه داوران جایزه ادبی سائوپائولورا جلب کرده و پلنگ‌های کافکا را پس از انتشار به عنوان اثری برگزیده معرفی کرده‌اند.

پلنگ‌های کافکا» [Kafkas Leoparden]

موآسیر اسکلیر (۲۳ مارس ۱۹۳۷ – ۲۷ فوریه ۲۰۱۱) نویسنده و روزنامه نگاری اهل برزیل است. اگر چه تا پیش از این از موآسیر اسکلیر کتابی به فارسی درنیامده بود و اما این نویسنده طناز چهره ای پرکار نیز بوده و ۱۰۰ کتاب رمان، داستان کوتاه، مجموعه مقاله، داستان کودکان به زبان پرتغالی نوشته و منتشر کرده که بسیاری از آنها به اغلب زبانهای زنده ترجمه شده‌اند.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

در قرن بیستم مشهورترین صادرات شیلی نه استخراج از معادنش که تبعیدی‌های سیاسی‌اش بود. در میان این سیل تبعیدی‌ها چهره‌هایی بودند سخت اثرگذار که ازجمله‌ی آنها یکی‌شان آریل دورفمن است... از امید واهی برای شکست دیکتاتور و پیروزی یک‌شبه بر سیاهی گفته است که دست آخر به سرخوردگی جمعی ختم می‌شود... بهار پراگ و انقلاب شیلی، هردو به‌دست نیروهای سرکوبگر مشابهی سرکوب شده‌اند؛ یکی به دست امپراتوری شوروی و دیگری به دست آمریکایی‌ها ...
اصلاح‌طلبی در سایه‌ی دولت منتظم مطلقه را یگانه راهبرد پیوستن ایران به قافله‌ی تجدد جهانی می‌دانست... سفیر انگلیس در ایران، یک سال و اندی بعد از حکومت ناصرالدین شاه: شاه دانا‌تر و کاردان‌تر از سابق به نظر رسید... دست بسیاری از اهالی دربار را از اموال عمومی کوتاه و کارنامه‌ی اعمالشان را ذیل حساب و کتاب مملکتی بازتعریف کرد؛ از جمله مهدعلیا مادر شاه... شاه به خوبی بر فساد اداری و ناکارآمدی دیوان قدیمی خویش واقف بود و شاید در این مقطع زمانی به فکر پیگیری اصلاحات امیر افتاده بود ...
در خانواده‌ای اصالتاً رشتی، تجارت‌پیشه و مشروطه‌خواه دیده به جهان گشود... در دانشگاه ملی ایران به تدریس مشغول می‌شود و به‌طور مخفیانه عضو «سازمان انقلابی حزب توده ایران»... فجایع نظام‌های موجود کمونیستی را نه انحرافی از مارکسیسم که محصول آن دانست... توتالیتاریسم خصم بی چون‌وچرای فردیت است و همه را یکرنگ و هم‌شکل می‌خواهد... انسانها باید گذشته و خاطرات خود را وا بگذارند و دیروز و امروز و فردا را تنها در آیینه ایدئولوژی تاریخی ببینند... او تجدد و خودشناسی را ملازم یکدیگر معرفی می‌کند... نقد خود‌ ...
تغییر آیین داده و احساس می‌کند در میان اعتقادات مذهبی جدیدش حبس شده‌ است. با افراد دیگری که تغییر مذهب داده‌اند ملاقات می‌کند و متوجه می‌شود که آنها نه مثل گوسفند کودن هستند، نه پخمه و نه مثل خانم هاگ که مذهبش تماما انگیزه‌ مادی دارد نفرت‌انگیز... صدا اصرار دارد که او و هرکسی که او می‌شناسد خیالی هستند... آیا ما همگی دیوانگان مبادی آدابی هستیم که با جنون دیگران مدارا می‌کنیم؟... بیش از هر چیز کتابی است درباره اینکه کتاب‌ها چه می‌کنند، درباره زبان و اینکه ما چطور از آن استفاده می‌کنیم ...
پسرک کفاشی که مشغول برق انداختن کفش‌های جوزف کندی بود گفت قصد دارد سهام بخرد. کندی به سرعت دریافت که حباب بازار سهام در آستانه ترکیدن است و با پیش‌بینی سقوط بازار، بی‌درنگ تمام سهامش را فروخت... در مقابلِ دنیای روان و دلچسب داستان‌سرایی برای اقتصاد اما، ادبیات خشک و بی‌روحی قرار دارد که درک آن از حوصله مردم خارج است... هراری معتقد است داستان‌سرایی موفق «میلیون‌ها غریبه را قادر می‌کند با یکدیگر همکاری و در جهت اهداف مشترک کار کنند»... اقتصاددانان باید داستان‌های علمی-تخیلی بخوانند ...