کتاب «تاریخ گمرک و گمرکخانه در ایران» اثر علیرضا آریان‌پور به پیشینه حقوق و عوارض کالا در طول 25 سده می‌پردازد. این اثر در حوزه خود بدیع و نادر است، زیرا تا پیش از این به مساله سامانه گمرک در دولت‌داری ایران به این گستردگی پرداخته نشده بود.

تاریخ گمرک و گمرکخانه در ایران علیرضا آریان‌پور

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، علیرضا آریان‌پور، نویسنده‌ای است که سابقه چندین دهه نگارش در حوزه­‌های گوناگون را دارد و کتاب‌های «پژوهشی در شناخت باغ‌های ایران و باغ‌‌های تاریخی شیراز» و «شیوه‌نامه گزارش‌نویسی» و همچنین انتشار مقاله‌هایی در کتاب «پایتخت‌های ایران» و «شهرهای ایران» و «باغ ایرانی: حکمت کهن، منظر جدید» از جمله کارهای اوست.

کتاب «تاریخ گمرک و گمرکخانه در ایران» به پیشینه حقوق و عوارض کالا در طول 25 سده می‌پردازد. این اثر در حوزه خود بدیع و نادر است، زیرا تا پیش از این به مساله سامانه گمرک در دولت‌داری ایران به این گستردگی پرداخته نشده بود. نویسنده کتاب دانش‌آموخته رشته اقتصاد از دانشگاه شیراز است و به مدت 34 سال در سازمان گمرک ایران به فعالیت پرداخته است.

کتاب با مفاهیم و واژگان اصطلاحی گوناگون مربوط به حقوق و عوارض گمرکی در تاریخ ایران آغاز می‌شود و سپس با بررسی شواهد باستان‌شناسی مانند استفاده از گِل‌مُهرهای یافت شده در محوطه‌های پیش از تاریخ ایران برای عبور سالم کالا از یک مبدا به یک مقصد در دوران پیش از تاریخ ایران می‌پردازد. در ادامه به گمرک در عهد اساطیری و همچنین نظام گمرکی ایران در دوران تاریخی از دوره هخامنشی تا پایان ساسانی اشاره شده و از آثار باستانی مربوط به راهداری و گمرک در عهد پیش از اسلام مانند بنای تاق گرا در گردنه پاتاق به عنوان یک پاسگاه گمرکی یاد شده است.

اشاره به حقوق گمرکی در عهدنامه میان خسرو انوشیروان و جاستین یانوس در این دوره نشانگر اهمیت سازمان گمرک در ایران ساسانی است. پس از پایان دوره تاریخی، به تاریخ گمرک در عهد اسلامی تا دوره معاصر پرداخته شده و می‌توان گفت که در این دوره رونق و اهمیت سازمان گمرک در عصر غزنویان، سلجوقیان، ایلخانان، صفویان و افشار آشکار است. دوران قاجار به دلیل طولانی بودن آن و وجود اسناد و مدارک فراوان مفصل‌ترین بخش کتاب است.

در عهدنامه‌های مشهور عهد قاجار مانند ترکمانچای به مسائل گمرکی پرداخته شده و یکی از امتیازاتی که از سوی قاجاریان به دولت‌های بیگانه واگذار شده دخالت آنان در تعیین میزان حقوق گمرکی بود که نابسامانی و ناکارآمدی دیوان‌سالاری ایرانی در دوره قاجار را نشان می‌دهد. با دعوت میرزا علی خان امین‌الدوله از رایزنان بلژیکی برای سرپرستی و ساماندهی گمرک بار دیگر رونق اقتصادی و اداری به گمرک ایران بازگردید.

بخش دوره معاصر با استقلال گمرک از قیود عهدنامه ترکمانچای در سال 1307 خورشیدی آغاز شده و به تحولات گسترده سازمان گمرک و تبدیل این سازمان به وزارت گمرکات و انحصارات در دهه 1330 خورشیدی و افزایش درآمد و همچنین اقدامات شایسته دوران علی اکبر ضرغام نخستین وزیر گمرکات و انحصارات می‌انجامد. در ادامه این مبحث تحولات گمرک تا امروز مورد بحث قرارگرفته است.

نثر کتاب روان و شیوا است. بسیاری از عکس‌ها و اسناد تاریخی مربوط به گمرک برای نخستین بار در این کتاب ارائه شده است و برخی از تصاویر مربوط به ساختمان‌هایی است که امروزه دیگر وجود ندارند و عکس چاپ شده این بناها سندی برای آیندگان است.

کتاب «تاریخ گمرک و گمرکخانه در ایران» تالیف علیرضا آریان‌پور در 600 صفحه به بهای 185 هزارتومان از سوی نشر طهوری منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

مشاوران رسانه‌ای با شعار «محصول ما شک است» می‌کوشند ابهام بسازند تا واقعیت‌هایی چون تغییرات اقلیمی یا زیان دخانیات را زیر سؤال ببرند. ویلیامسن در اینجا فلسفه را درگیر با اخلاق و سیاست می‌بیند: «شک، اگر از تعهد به حقیقت جدا شود، نه ابزار آزادی بلکه وسیله گمراهی است»...تفاوت فلسفه با گفت‌وگوی عادی در این است که فیلسوف، همان پرسش‌ها را با نظام‌مندی، دقت و منطق پی می‌گیرد ...
عوامل روان‌شناختی مانند اطمینان بیش‌ازحد، ترس از شکست، حس عدالت‌طلبی، توهم پولی و تاثیر داستان‌ها، نقشی کلیدی در شکل‌گیری تحولات اقتصادی ایفا می‌کنند. این عوامل، که اغلب در مدل‌های سنتی اقتصاد نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند توضیح دهند که چرا اقتصادها دچار رونق‌های غیرمنتظره یا رکودهای عمیق می‌شوند ...
جامعیت علمی همایی در بخش‌های مختلف مشخص است؛ حتی در شرح داستان‌های مثنوی، او معانی لغات را باز می‌کند و به اصطلاحات فلسفی و عرفانی می‌پردازد... نخستین ضعف کتاب، شیفتگی بیش از اندازه همایی به مولانا است که گاه به گزاره‌های غیر قابل اثبات انجامیده است... بر اساس تقسیم‌بندی سه‌گانه «خام، پخته و سوخته» زندگی او را در سه دوره بررسی می‌کند ...
مهم نیست تا چه حد دور و برِ کسی شلوغ است و با آدم‌ها –و در بعضی موارد حیوان‌ها- در تماس است، بلکه مهم احساسی است که آن شخص از روابطش با دیگران تجربه می‌کند... طرفِ شما قبل از اینکه با هم آشنا شوید زندگی خودش را داشته، که نمی‌شود انتظار داشت در زندگی‌اش با شما چنان مستحیل شود که هیچ رد و اثر و خاطره‌ای از آن گذشته باقی نماند ...
از فروپاشی خانواده‌ای می‌گوید که مجبور شد او را در مکزیک بگذارد... عبور از مرز یک کشور تازه، تنها آغاز داستان است... حتی هنگام بازگشت به زادگاهش نیز دیگر نمی‌تواند حس تعلق کامل داشته باشد... شاید اگر زادگاهشان کشوری دموکرات و آزاد بود که در آن می‌شد بدون سانسور نوشت، نویسنده مهاجر و آواره‌ای هم نبود ...