کتاب «تاریخ گمرک و گمرکخانه در ایران» اثر علیرضا آریان‌پور به پیشینه حقوق و عوارض کالا در طول 25 سده می‌پردازد. این اثر در حوزه خود بدیع و نادر است، زیرا تا پیش از این به مساله سامانه گمرک در دولت‌داری ایران به این گستردگی پرداخته نشده بود.

تاریخ گمرک و گمرکخانه در ایران علیرضا آریان‌پور

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، علیرضا آریان‌پور، نویسنده‌ای است که سابقه چندین دهه نگارش در حوزه­‌های گوناگون را دارد و کتاب‌های «پژوهشی در شناخت باغ‌های ایران و باغ‌‌های تاریخی شیراز» و «شیوه‌نامه گزارش‌نویسی» و همچنین انتشار مقاله‌هایی در کتاب «پایتخت‌های ایران» و «شهرهای ایران» و «باغ ایرانی: حکمت کهن، منظر جدید» از جمله کارهای اوست.

کتاب «تاریخ گمرک و گمرکخانه در ایران» به پیشینه حقوق و عوارض کالا در طول 25 سده می‌پردازد. این اثر در حوزه خود بدیع و نادر است، زیرا تا پیش از این به مساله سامانه گمرک در دولت‌داری ایران به این گستردگی پرداخته نشده بود. نویسنده کتاب دانش‌آموخته رشته اقتصاد از دانشگاه شیراز است و به مدت 34 سال در سازمان گمرک ایران به فعالیت پرداخته است.

کتاب با مفاهیم و واژگان اصطلاحی گوناگون مربوط به حقوق و عوارض گمرکی در تاریخ ایران آغاز می‌شود و سپس با بررسی شواهد باستان‌شناسی مانند استفاده از گِل‌مُهرهای یافت شده در محوطه‌های پیش از تاریخ ایران برای عبور سالم کالا از یک مبدا به یک مقصد در دوران پیش از تاریخ ایران می‌پردازد. در ادامه به گمرک در عهد اساطیری و همچنین نظام گمرکی ایران در دوران تاریخی از دوره هخامنشی تا پایان ساسانی اشاره شده و از آثار باستانی مربوط به راهداری و گمرک در عهد پیش از اسلام مانند بنای تاق گرا در گردنه پاتاق به عنوان یک پاسگاه گمرکی یاد شده است.

اشاره به حقوق گمرکی در عهدنامه میان خسرو انوشیروان و جاستین یانوس در این دوره نشانگر اهمیت سازمان گمرک در ایران ساسانی است. پس از پایان دوره تاریخی، به تاریخ گمرک در عهد اسلامی تا دوره معاصر پرداخته شده و می‌توان گفت که در این دوره رونق و اهمیت سازمان گمرک در عصر غزنویان، سلجوقیان، ایلخانان، صفویان و افشار آشکار است. دوران قاجار به دلیل طولانی بودن آن و وجود اسناد و مدارک فراوان مفصل‌ترین بخش کتاب است.

در عهدنامه‌های مشهور عهد قاجار مانند ترکمانچای به مسائل گمرکی پرداخته شده و یکی از امتیازاتی که از سوی قاجاریان به دولت‌های بیگانه واگذار شده دخالت آنان در تعیین میزان حقوق گمرکی بود که نابسامانی و ناکارآمدی دیوان‌سالاری ایرانی در دوره قاجار را نشان می‌دهد. با دعوت میرزا علی خان امین‌الدوله از رایزنان بلژیکی برای سرپرستی و ساماندهی گمرک بار دیگر رونق اقتصادی و اداری به گمرک ایران بازگردید.

بخش دوره معاصر با استقلال گمرک از قیود عهدنامه ترکمانچای در سال 1307 خورشیدی آغاز شده و به تحولات گسترده سازمان گمرک و تبدیل این سازمان به وزارت گمرکات و انحصارات در دهه 1330 خورشیدی و افزایش درآمد و همچنین اقدامات شایسته دوران علی اکبر ضرغام نخستین وزیر گمرکات و انحصارات می‌انجامد. در ادامه این مبحث تحولات گمرک تا امروز مورد بحث قرارگرفته است.

نثر کتاب روان و شیوا است. بسیاری از عکس‌ها و اسناد تاریخی مربوط به گمرک برای نخستین بار در این کتاب ارائه شده است و برخی از تصاویر مربوط به ساختمان‌هایی است که امروزه دیگر وجود ندارند و عکس چاپ شده این بناها سندی برای آیندگان است.

کتاب «تاریخ گمرک و گمرکخانه در ایران» تالیف علیرضا آریان‌پور در 600 صفحه به بهای 185 هزارتومان از سوی نشر طهوری منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...