زندگی سگی | آرمان ملی


«گوشواره‌های فلزی» مجموعه‌داستانی است متشکل از هفت داستان کوتاه به قلم گلپر فصاحت؛ داستان‌هایی رئال با دغدغه‌ مشترک زنان جامعه‌ امروز که با تنهایی یا ترس از آن دست به گریبانند. از ویژگی‌های مشترک این داستان‌ها می‌توان به خطی‌بودن روایت، نثر ساده و داشتن دیالوگ‌های کوتاه اشاره کرد.

گوشواره‌های فلزی گلپر فصاحت

داستان‌ها اغلب بدون گره‌افکنی و فراز و فرود و گاه بدون هیچ هیجانی خواننده را با خود همراه می‌کنند، به بیان دیگر اغلب روایت‌ها ویژگی‌های داستان‌های مدرن را دارا هستند؛ این همراهی البته مرهون توصیفات دقیق، پرداخت جزییات، استفاده از جملات ساده و کوتاه و گاه ایجاز به‌کاررفته در روایت‌هاست.

این کمینه‌گویی البته در داستان «قرارداد» بیش از دیگر روایت‌ها به چشم می‌خورد. داستان با شرحی از نقطه، کاما، حروف اضافه، عدد و فونت آغاز می‌شود. پرواضح است که راوی در مقابل صفحه‌ مانیتور در حال تایپ یک مطلب است، اما آن‌هنگام که خواننده مشتاق دانستن محتوای مطلب تایپ‌شده بر صفحه‌ی سفید است نویسنده با توصیف حرکت ملایم کاغذها در اثر باد به گذشته نقب می‌زند. از همین جاست که خواننده متوجه نوع زاویه‌دید (دوم شخص تخاطبی) می‌گردد ‌و با پازلی روبه‌رو می‌شود که باید تکه‌های آن را کنار هم بگذارد تا سر از فاجعه‌ای دربیاورد که مدت‌ها پیش به وقوع پیوسته است. این اتفاق البته در میانه‌های این داستان بسیار کوتاه رخ می‌دهد، اما خواننده همچنان به دنبال چیدن تکه‌های بعدی پازل است. به نظر می‌رسد انتخاب نوع زاویه‌دید در ایجاد این حس دخیل است، درواقع خواننده هنگام روبه‌روشدن با این زاویه‌دید تمام توجه‌اش را به جزییات داستان معطوف می‌کند تا از سرنوشت شوم خود مطلع گردد. سرانجامی که نویسنده تکه‌تکه و پراکنده نه‌تنها آن را بازگو می‌کند که با جملاتی کوتاه از احساسات و عواطف ناشی از آن حادثه با مخاطب (خواهر خود) صحبت و گلایه می‌کند. این ایجاز که گاه با سوالاتی از مخاطب وگاه جملاتی نیمه همراه می‌شود را می‌توان عکس‌العملی مناسب از جانب راوی دانست که از پس سال‌ها هنوز نتوانسته روزهای ابتدایی این جدایی شوم را فراموش کند و چه‌بسا به دنبال پس‌زدن و فراموشی آنهاست؛ تلاشی بی‌سرانجام که نتیجه‌اش پاک‌کردن متن تایپ‌شده و احساس دوباره‌ سایه‌ سنگین تنهایی است.

داستان «زندگی سگی» را چه از لحاظ ایجاز و چه از نظر نوع راوی می‌توان متفاوت‌ترین داستان این مجموعه دانست. داستان «زندگی سگی» را سگی روایت می‌کند که با مهربانی‌ها و نامهربانی‌های بسیاری روبه‌رو می‌گردد. انتخاب زاویه‌دید اول‌شخص که به قصد همذات‌پنداری با راوی (سگ) صورت گرفته انتخاب مناسبی است، اما به نظر می‌سد بنا به دلایلی نویسنده نتوانسته آن‌گونه که باید به این مهم دست یابد. از این دست است استفاده از واژه‌ها و تعبیراتی چون اسپری‌کردن، بوق ممتد، آسفالت و... که طبیعتا در حیطه‌ شناخت یک حیوان نمی‌گنجد. جز این، زمان طولانی‌‌ روایت و به‌تبع آن تکثر رخدادهای داستان مانع از آن شده تا نویسنده پرداخت کافی‌ و مناسبی از شخصیت راوی (سگ) و افراد و حوادث مرتبط با آن داشته باشد. به همین‌ جهت شخصیت‌ها به دو طیف سفید (دختری که چال روی گونه دارد و مدام سرفه می‌کند) و سیاه (صاحبی که او را تنها چند بار به گردش برده، آن‌هم هربار برای جفت‌گیری با سگی نر) تقسیم می‌شوند و حوادث درحد بازگویی یک خاطره، بی اینکه در ذهن ماندگار شوند، باقی می‌مانند.

بااین‌همه نمی‌توان از صحنه‌های اندک تاثیرگذار داستان گذشت، از این دست است صحنه‌ جداشدن توله‌های کوچک و بی‌دندان از مادر و زوزه‌های بی‌وقفه‌ی سگ ماده که نتیجه‌ای جز لگدخوردن بر پستان پرشیرش ندارد. همچنین است صحنه‌ برخورد سگ با یک جسم سنگین و سپس ردشدن لاستیک ماشین از روی پای او. گرچه سرنوشت سگ، با توجه به کدهای موجود در داستان (آسیب‌دیدن، بالارفتن سن سگ، عمل‌کردن) قابل پیش‌بینی‌ به‌نظر می‌رسد، اما اشاره‌ او به دل‌بستگی به زندگی سگی‌اش (عبارتی که از ایهام نیز برخوردار است) و دلایل آن (دل‌بستگی به توله‌ها و علاقه‌مندی به اولین صاحب سگ و یادآوری نوازش‌های دخترکی که سرفه می‌کرد) که همگی در راستای همذات‌پنداری با سگ انتخاب شده، توانسته تاحدودی مخاطب را به درک تنهایی راوی برساند، یعنی آنچه رشته اتصال داستان‌های این مجموعه را شکل می‌دهد.

«گوشواره‌های فلزی» گرچه مجموعه‌ای است که چون اغلب مجموعه‌های داستانی منتشرشده در این روزها به دغدغه‌های زنان معاصر می‌پردازد، اما به سبب وجود چند تکنیک متفاوت در تعدادی از داستان‌ها مجموعه‌ای قابل تامل محسوب می‌گردد.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بابا که رفت هوای سیگارکشیدن توی بالکن داشتم. یواشکی خودم را رساندم و روشن کردم. یکی‌دو تا کام گرفته بودم که صدای مامانجی را شنیدم: «صدف؟» تکان خوردم. جلو در بالکن ایستاده بود. تا آمدم سیگار را بیندازم، گفت: «خاموش نکنْ‌نه، داری؟ یکی به من بده... نویسنده شاید خواسته است داستانی «پسامدرن» بنویسد، اما به یک پریشانی نسبی رسیده است... شهر رشت این وقت روز، شیک و ناهارخورده، کاری جز خواب نداشت ...
فرض کنید یک انسان 500، 600سال پیش به خاطر پتکی که به سرش خورده و بیهوش شده؛ این ایران خانم ماست... منبرها نابود می‌شوند و صدای اذان دیگر شنیده نمی‌شود. این درواقع دید او از مدرنیته است و بخشی از جامعه این دید را دارد... می‌گویند جامعه مدنی در ایران وجود ندارد. پس چطور کورش در سه هزار سال قبل می‌گوید کشورها باید آزادی خودشان را داشته باشند، خودمختار باشند و دین و اعتقادات‌شان سر جایش باشد ...
«خرد»، نگهبانی از تجربه‌هاست. ما به ویران‌سازی تجربه‌ها پرداختیم. هم نهاد مطبوعات را با توقیف و تعطیل آسیب زدیم و هم روزنامه‌نگاران باتجربه و مستعد را از عرصه کار در وطن و یا از وطن راندیم... کشور و ملتی که نتواند علم و فن و هنر تولید کند، ناگزیر در حیاط‌خلوت منتظر می‌ماند تا از کالای مادی و معنوی دیگران استفاده کند... یک روزی چنگیز ایتماتوف در قرقیزستان به من توصیه کرد که «اسب پشت درشکه سیاست نباش. عمرت را در سیاست تلف نکن!‌» ...
هدف اولیه آموزش عمومی هرگز آموزش «مهارت‌ها» نبود... سیستم آموزشی دولت‌های مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا توده‌ها را در مدارس ابتدایی زیر کنترل خود قرار دهند، زیرا نگران این بودند که توده‌های «سرکش»، «وحشی» و «از لحاظ اخلاقی معیوب» خطری جدی برای نظم اجتماعی و به‌علاوه برای نخبگان حاکم به شمار روند... اما هدف آنها همان است که همیشه بوده است: اطمینان از اینکه شهروندان از حاکمان خود اطاعت می‌کنند ...
کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...