اسب در قرن ششم | شرق

«فَرَسنامه» نامی است برای کتاب‌هایی که موضوع آن، اسب است. امروز اگر بخواهند برای کتابی چنین نامی برگزینند، لابد اسمی خواهد داشت مانند «اسب‌شناخت» یا «اطلس اسب». فرسنامه قیم نهاوندی، با تصحیح آذرتاش آذرنوش و نادر مطلبی‌کاشانی، نیز چنین کتابی است. یکی از قدیمی‌ترین‌ها در بین کتاب‌هایی که درباره اسب به فارسی نوشته ‌شده. کتابی مربوط به قرن ششم. همین قدیمی‌بودن به این کتاب ویژگی منحصربه‌فردی داده است. نثر کتاب نثر دانشمند یا ادیبی نیست که یکسر خود را مشغول کار نوشتن کرده باشد. با این‌که قیم نهاوندی دو فرسنامه‌ای که پیش از او نوشته ‌شده را در نظر داشته، تمام گفته‌های آن‌ها را نپسندیده و خود رأی خود را در این کتاب بازگو کرده. قیم نهاوندی بر آن است که نویسنده‌های پیش از او تمام اموری را که مربوط به اسب بوده ‌به‌سبب اهمیت و محرمانه‌بودن در کتاب خود بازگو نکرده‌اند.

فرسنامه قیم نهاوندی

تا پیش این کتاب، گمان می‌شد که فرسنامه محمدبن محمد در قرن هشتم، کهن‌ترین کتاب در باب اسب‌شناسی است. اما یافته‌شدن این کتاب،‌ نشان داد که کتاب قیم نهاوندی دو قرن پیش از آن کتاب نوشته ‌شده. شرح این ماجرا را آذرنوش در مقدمه کتاب آورده. اصل نسخه خطی این کتاب را محمدامین ریاحی در کتابخانه استانبول یافته و آن را در اختیار مطلبی‌کاشانی قرار داده بود. کاشانی متن را بازبینی و تصحیح کرده و نسخه ماشین‌شده را در اختیار آذرنوش قرار داده. او می‌نویسد: «من که با بسیاری از فرسنامه‌های فارسی آشنا بودم و در آن‌ها چندان هنری نمی‌دیدم، نسخه قیم نهاوندی را نیز کنار فرسنامه‌های دیگر نهادم و از خاطر بردم. چند سالی برآمد تا آن‌که روزی به‌ضرورت به مقایسه چند فرسنامه پرداختم و ازجمله، فرسنامه قیم نهاوندی را گشودم و به خواندن آن مشغول شدم. هنوز صفحه دوم به پایان نرسیده بود که پشت دست را به دندان پشیمانی گزیدم و دیدم که چه گنجینه‌ای در دست دارم...» پس‌ از آن شرح می‌دهد که نسخه استانبول را چگونه با نسخه پاریس مقایسه کرده و این کتاب چگونه آماده انتشار شده است.

کتابی که اکنون بر اساس این تصحیح آماده‌ شده شامل متن اصلی کتاب نهاوندی همراه شرحی کوتاه از زندگی او و منابعی که نهاوندی آن‌ها را مشاهده کرده، مقاله‌ای درباره رنگ اسب‌ها و واژه‌های مربوط به آن در زبان فارسی و مؤخره‌ای برای توضیح واژگان دشواری که در کتاب به‌کار رفته و حتی در هیچ واژه‌نامه‌ای نشانی از آن به‌چشم نمی‌خورد.فرسنامه‌ها معمولاً شامل دو گونه اطلاعات هستند. اطلاعاتی مربوط به دامپزشکی و اطلاعاتی مربوط به سواری. نهاوندی خود را در کار اسب خبره می‌داند اما چندان ادعایی در زمینهٔ دامپزشکی ندارد. آذرتاش نوشته: «باید پنداشت که قیم نهاوندی بیش‌تر اطلاعات خود را درباره بیطره، علی‌رغم ادعا، از کتاب اول ابن أخی حزام گرفته، اما در کار اسب‌شناسی و سوارکاری، به تجربه‌های خود پشت‌گرم بوده». داوری آذرتاش این است که کتاب در مسیر اسب‌شناسی و آیین ‌سوارکاری دور و درازی نوشته‌ شده که از زمان ساسانیان در ایران پا گرفته. سنتی که در زمان سامانیان و غزنویان با شکوفایی نثر فارسی سبب شده کتاب‌هایی چنین به زبان فارسی نوشته شود.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...