«تاریخ ایران؛ پژوهش آکسفورد» [The Oxford Handbook of Iranian History] کتابی است درباره تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران که از دوره پارینه‌سنگی آغاز می‌شود و در کمتر از ۵۰۰ صفحه، تمام دوره‌ها را تا سال ۱۳۸۸ شمسی پوشش می‌دهد.
![تاریخ ایران؛ پژوهش آکسفورد» [The Oxford Handbook of Iranian History] تورج دریایی [Touraj Daryaee]،](/files/158929092880354394.jpg)
به گزارش همشهری آنلاین، هر فصل از این کتاب درباره بخشی از تاریخ ایران است و هر بخش را یک نویسنده است. در واقع نویسنده هر فصل، پژوهشگری است که در آن حوزه به خصوص تبحر دارد.
تورج دریایی [Touraj Daryaee]، گردآورنده این کتاب و همین‌طور نویسنده بخش مربوط به شاهنشاهی، استاد تاریخ ایران و جوامع پارسی‌زبان هاوارد سی. باسکرویل و از مدیران مرکز ساموئل ام. جردن بخش مطالعات و فرهنگ ایران در دانشگاه کالیفرنیا در ارواین است. او همچنین مدرس تاریخ جهان باستان، تاریخ ایران و ادیان ایران باستان و سرپرست مجله بین‌المللی مطالعات ایران باستان است.
دریایی، در سال ۲۰۱۰ وقتی برای انجام دادن تحقیقی به دانشگاه آکسفورد رفته بود، در کافه فروید در همان حوالی، به فکر نوشتن این کتاب افتاد. او در یک گفت‌وگوی زنده اینستاگرامی با انتشارات ققنوس، ناشر کتاب در ایران، گفت: «از آن‌جایی که کتاب‌های تاریخی ایرانی معمولا یک مولف دارند و قاعدتا آن یک نفر آن‌قدر تبحر ندارد که بتواند هم درباره تاریخ پارینه‌سنگی بنویسد، هم دوره غزنوی و هم دوره قاجار. فکر کردم خوب است از افرادی که هرکدام متخصص یک دوره تاریخی‌اند درخواست کنم بیایند تا در کنار هم یک کتاب تاریخ بنویسیم، بدین صورت که هرکس درباره حیطه تخصصی خودش مقاله‌ای بنویسد. این پیشنهاد را با انتشارات آکسفورد در میان گذاشتم و آن‌ها هم پذیرفتند.»
به گفته دریایی اگر تمام دیدگاه‌های پارانویایی را که می‌گویند یک نفر دیگر برای ما برنامه‌ریزی کرده کنار بگذاریم، می‌بینیم که تاریخ ما بر حسب وقایع تاریخی تحولاتی داشته و ما باید آن تحولات را بشناسیم و زمانی که این جامعه دوباره دچار تغییر شد، اگر ذهنیت داشته باشیم، می‌توانیم خیلی بهتر عمل کنیم.
او در گفت‌وگوی اینستاگرامیش ادامه داد: «من فکر می‌کنم تاریخ تا حدود زیادی در وطن ما، جسارتا تبدیل شده به یک توپ فوتبال سیاسی، که افرادی که می‌خواهند در مقابل یک بحث سیاسی موضع بگیرند از تاریخ، به نفع و یا علیهش، استفاده می‌کنند. تاریخ به این چیزها کاری ندارد. تاریخ هر مملکتی باید سالم نوشته شود، طوری که مثلا خواننده کتاب تاریخ ایران آکسفورد دیدی کلی از تحول ایرانیانی که در این فلات بوده‌اند پیدا کند. دریابد که ما کجا بوده‌ایم و چگونه به اینجا رسیده‌ایم. چون در تاریخ تصادفات تاریخی بسیار کم است، و این‌که ما در این دوره این‌چنین داریم زندگی می‌کنیم، دلیلی دارد.»
محققان تاریخ ایرانی و غیر ایرانی در ۱۶ فصل این کتاب به بررسی جامع دنیای ایرانی (جیحون تا فرات) و تاریخ آن پرداخته و فراتر از مرزهای دولت-ملت کنونی رفته‌اند. تاریخ ایران با مقاله‌ای درباره دوران پارینه‌سنگی و ظهور شاهنشاهی هخامنشی آغاز و با مقاله‌ای با عنوان ایران پس از انقلاب (۱۳۸۸-۱۳۵۷) پایان می‌یابد. در روزگاری که اغلب اطلاعات تاریخی‌مان از ایران، چیزی جز افسانه‌ها و روایات نامعتبر پراکنده نیست، کتابی مجمل و دقیق درباره تاریخ ایران، می‌تواند برای آگاهی از آنچه به راستی بر ایران گذشته است، راهگشا باشد.
تاریخ ایران؛ پژوهش آکسفورد را شهربانو صارمی ترجمه کرده است. انتشارات ققنوس پیش از این، کتاب شاهنشاهی ساسانی را هم از تورج دریایی منتشر کرده است.
