قانون‌گذاری سیاه و سفید | شرق


دانشمندانی که آثار قابل اعتنایی درباره ماهیت قانون‌گذاری پدید آورده‌اند، وضع قانون از طریق پارلمان را «ذاتا» عملی سیاسی می‌دانند؛ اما آن را «صرفا» عمل سیاسی نمی‌دانند؛ یعنی حاصل عمل تقنینی را فقط مناسبات سیاسی و اراده سیاست‌مداران تعیین نمی‌کند. قانون‌گذاری اگر صرفا کشف و بر حسب اراده‌گرایی بود، کار چندان دشواری نبود؛ اما این عمل سیاسی در مرکز چند‌ راهی معارف و مهارت‌‌هایی قرار دارد که توجه به آنها و استمداد از آنها می‌تواند کیفیت قانون‌گذاری را ارتقا بخشد و آن را به ابزار مناسبی برای مدیریت امر عمومی و اجتماعی تبدیل کند.

 قانون‌گذاری خوب | حسن وکیلیان

به‌این‌ترتیب قانون خوب محصول تلفیق خصایصی مانند حقانیت دموکراتیک، کارآمدی محتوای سیاستی، بلاغت زبانی و تناسب ساختاری قانون در خلال فرایند وضع قانون است. بی‌اعتنایی به این جوانب پیچیده قانون یا توجه جدی به آنهاست که مرز میان قانون‌گذاری بد و قانون‌گذاری خوب را مشخص می‌کند. کشورهای پیشرو دنیا مدت‌هاست با استمداد از علوم و دانش‌هایی نظیر مطالعات قانون‌گذاری، حقوق، علوم سیاسی، اقتصاد، آمار، مدیریت، زبان‌شناسی و حسب مورد علوم مختلف تجربی، به غنای تصمیم‌ها و انتخاب‌های سیاسی و سیاستی در پارلمان و دولت افزوده‌اند و آن را وسیله پیشرفت، به‌زیستی و زندگی جمعی خوب قرار داده‌اند.

برگزاری انتخابات سالم و انتخاب کسانی که نمایندگان واقعی مردم باشند، تازه آغاز کار است و باید قواعد، آیین‌ها، رویه‌ها، شرایط و لوازمی در کار شود که بازی سیاسی در پارلمان و دولت و خروجی آن، منافع نمایندگان، جریان‌ها و احزاب حامی آنها را با منافع عمومی و ملی در یک راستا قرار دهد. این قواعد، رویه‌ها، آیین‌ها، لوازم و شرایط در مجموع تشکیل‌دهنده چیزی است که می‌توان آن را ذیل مفهوم «قانون‌گذاری خوب» صورت‌بندی کرد؛ اما به نظر نگارنده نوع دیگری از قانون‌گذاری هم وجود دارد که نه‌تنها شرایط حداقلی شکل‌گیری خود ایده قانون‌گذاری را ندارد و نه‌تنها از این قواعد، آیین‌ها و رویه‌ها و شرایط و لوازم بی‌اطلاع است ...

بلکه بر این ناآگاهی می‌نازد. وقتی در مقابل ایرادات متعدد و پیش پا افتاده یک طرح معروف آن هم فقط در بخش زبانی، طراحان به جای ابراز اعتذار، ایرادات را بی‌اهمیت می‌خوانند و به محتوای پرمغز آن در مقابل زبان الکن آن استناد می‌کنند، معلوم است که کار از اساس عیب کرده است. وقتی قانونی مصوب می‌شود که با بدیهیات علم پزشکی و بالاتر از آن با اخلاق یک انسان عادی و متعارف در تضاد است، باید نگران بود. وقتی برخی مصوبات نمایشی در حالی به جنگ قواعد پولادین بازار می‌روند که شکست آنها از پیش معلوم و محتوم است و وقتی از ابزار قانون که باید فصل‌الخطاب همه منازعات و اختلافات باشد، در راستای خلق منازعه، دردسر و... استفاده می‌شود، نمی‌توان وعده‌های رفاه و آسایش را به‌راحتی پذیرفت. زینهار که اساس زندگی اجتماعی در خطر است.

وقتی با وضع یک قانون نسنجیده دشت‌های آباد به کویری بی‌آب و مزارع سرسبز به زمین‌هایی سوخته و بی‌حاصل بدل می‌شوند و با وجود همه گزارش‌ها و ارزیابی‌ها همچنان بر خطاهای گذشته پافشاری می‌شود، این قانون‌گذاری دیگر قانون‌گذاری بد نیست؛ بلکه قانون‌گذاری خیلی بد است. همه ما با این قبیل سیاست‌گذاری‌ها و قانون‌گذاری‌ها آشناییم؛ چون گاهی با تمام وجود و با تک‌تک سلول‌های خود، نتایج آن را دیده و طعم آن را چشیده‌ایم. گواهی بخواهید، همین ابر سیاه اسیدی بوی‌ناک بالای سر ما در این روزها. انسان‌ها به کنار، حالا به جایی رسیده‌ایم که این زمین و این آب و هوا دیگر تاب این رویه‌ها را ندارند. باید پرسید به نام قانون چه می‌کنید؟

معتقدم در مقابل این عمل نباید فقط نظاره‌گر بود. هرکس در حد توان از دانش و داشته و توش خود استفاده کند و این رویکرد را نقد کند. کتاب (دانلود کتاب «قانون‌گذاری خوب») منتشرشده قدم کوچکی است در همین راستا. غرض از این پژوهش معرفی قانون‌گذاری خوب، سنجیده و خردمندانه است. این کار مقدماتی و در حال تداوم و تکمیل که با حمایت اتاق بازرگانی ایران تهیه شده است، به این امید به علاقه‌مندان تقدیم می‌شود که نویسنده را از راهنمایی و تذکر کاستی‌ها بی‌بهره نگذارند.

................ تجربه‌ی زندگی دوباره ...............

بابا که رفت هوای سیگارکشیدن توی بالکن داشتم. یواشکی خودم را رساندم و روشن کردم. یکی‌دو تا کام گرفته بودم که صدای مامانجی را شنیدم: «صدف؟» تکان خوردم. جلو در بالکن ایستاده بود. تا آمدم سیگار را بیندازم، گفت: «خاموش نکنْ‌نه، داری؟ یکی به من بده... نویسنده شاید خواسته است داستانی «پسامدرن» بنویسد، اما به یک پریشانی نسبی رسیده است... شهر رشت این وقت روز، شیک و ناهارخورده، کاری جز خواب نداشت ...
فرض کنید یک انسان 500، 600سال پیش به خاطر پتکی که به سرش خورده و بیهوش شده؛ این ایران خانم ماست... منبرها نابود می‌شوند و صدای اذان دیگر شنیده نمی‌شود. این درواقع دید او از مدرنیته است و بخشی از جامعه این دید را دارد... می‌گویند جامعه مدنی در ایران وجود ندارد. پس چطور کورش در سه هزار سال قبل می‌گوید کشورها باید آزادی خودشان را داشته باشند، خودمختار باشند و دین و اعتقادات‌شان سر جایش باشد ...
«خرد»، نگهبانی از تجربه‌هاست. ما به ویران‌سازی تجربه‌ها پرداختیم. هم نهاد مطبوعات را با توقیف و تعطیل آسیب زدیم و هم روزنامه‌نگاران باتجربه و مستعد را از عرصه کار در وطن و یا از وطن راندیم... کشور و ملتی که نتواند علم و فن و هنر تولید کند، ناگزیر در حیاط‌خلوت منتظر می‌ماند تا از کالای مادی و معنوی دیگران استفاده کند... یک روزی چنگیز ایتماتوف در قرقیزستان به من توصیه کرد که «اسب پشت درشکه سیاست نباش. عمرت را در سیاست تلف نکن!‌» ...
هدف اولیه آموزش عمومی هرگز آموزش «مهارت‌ها» نبود... سیستم آموزشی دولت‌های مرکزی تمام تلاش خود را به کار گرفتند تا توده‌ها را در مدارس ابتدایی زیر کنترل خود قرار دهند، زیرا نگران این بودند که توده‌های «سرکش»، «وحشی» و «از لحاظ اخلاقی معیوب» خطری جدی برای نظم اجتماعی و به‌علاوه برای نخبگان حاکم به شمار روند... اما هدف آنها همان است که همیشه بوده است: اطمینان از اینکه شهروندان از حاکمان خود اطاعت می‌کنند ...
کتاب جدید کانمن به مقایسه موارد زیادی در تجارت، پزشکی و دادرسی جنایی می‌پردازد که در آنها قضاوت‌ها بدون هیچ دلیل خاصی بسیار متفاوت از هم بوده است... عواملی نظیر احساسات شخص، خستگی، محیط فیزیکی و حتی فعالیت‌های قبل از فرآیند تصمیم‌گیری حتی اگر کاملاً بی‌ربط باشند، می‌توانند در صحت تصمیمات بسیار تاثیر‌گذار باشند... یکی از راه‌حل‌های اصلی مقابله با نویز جایگزین کردن قضاوت‌های انسانی با قوانین یا همان الگوریتم‌هاست ...