کتاب «تاریخ چیست؟» شامل مجموعه‌مقالات، مصاحبه‌ها و یادداشت‌های همایون کاتوزیان توسط نشر مرکز منتشر و راهی بازار نشر شد.

تاریخ چیست؟ شامل مجموعه‌مقالات، مصاحبه‌ها و یادداشت‌های محمدعلی همایون کاتوزیان

به گزارش خبرنگار مهر، محمدعلی همایون کاتوزیان پژوهشگر حوزه‌های علوم سیاسی، اقتصاد و نقد ادبی؛ متولد سال ۱۳۲۱ در تهران است که تالیفات زیادی به زبان‌های فارسی و انگلیسی دارد. «هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر»، «نامه‌های خلیل ملکی»، «خلیل ملکی؛ سیمای انسانی سوسیالیسم ایرانی» «سعدی، شاعر عشق و زندگی»، «عاشقی‌های سعدی»، «دولت و جامعه در ایران، سقوط قاجار و استقرار پهلوی»، «نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران»، «برخورد عقاید و آرای ملکی»، «چهارده مقاله در ادبیات، اجتماع، فلسفه و اقتصاد»، «ایدئولوژی و روش در اقتصاد»، «نقدی بر بوف کور هدایت»، «مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران»، «صادق هدایت و مرگ نویسنده»، «صادق هدایت از افسانه تا واقعیت»، «استبداد، دموکراسی و نهضت ملی»، «اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی»، «ایرانیان» و «خشت خام» عناوین برخی تالیفات و اشعار کاتوزیان هستند که در قالب تالیف یا ترجمه مترجمان مختلف از آثار او توسط همین ناشر چاپ شده‌اند.

مولف کتاب «تاریخ چیست؟» می‌گوید مقالات مندرج در این‌کتاب طی چند سال اخیر گردآوری شده‌اند و شامل بسیاری از وجوه تاریخ مدرن ایران هستند و علائق او را در علم و هنر را می‌پوشانند. کاتوزیان می‌گوید مطالب این‌کتاب به تشویق روزنامه‌نگاران و خوانندگان نوشته شده‌اند.

کتاب پیش رو ۴ بخش اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از «مباحث نظری»، «تاریخ معاصر»، «ادبیات» و «خاطرات شخصی».

در بخش اول کتاب، ۴ مطلب و گفتگو مندرج است که به این‌ترتیب‌اند: «تاریخ چیست؟»، «اهمیت تاریخ اقتصادی و ویژگی‌های بنیادی تاریخ اقتصادی ایران»، «غرب‌زدگی: مجاهدت‌ها و مصائب آن» و «درباره "جامعه کوتاه‌مدت"».

۱۴ مقاله و مطلب از مطالب کتاب هم در بخش دوم «تاریخ معاصر» آمده‌اند که به این‌ترتیب‌ هستند: «شباهت‌ها و تفاوت‌های دو انقلاب»، «مشروطه و هرج‌ومرج»، «مشروطه؛ انقلابی برای قانون»، «تحول مجلس شورای ملی»، «ملی‌شدن صنعت نفت در یک‌نگاه»، «مصدق، ناسیونالیسم و سوسیالیسم»، «امینی، شاه و جبهه ملی»، «روایت سنجابی، ملکی و صدیقی از مخالفت با رفراندومِ مصدق»، «خلیل ملکی و تئوری توطئه اصلاحات»، «برای ملکی سوسیالیسم بدون دموکراسی معنا نداشت»، «انشعاب‌های دهه ۲۰ و دهه ۴۰ در حزب توده»، «حکایت همچنان باقی است»، «انور خامه‌ای»، «سیدضیا و انگلیس‌ها» و «نهم اسفند، از نگاهی دیگر».

فصل بیستم تا بیست‌وششم کتاب هم در بخش سوم «ادبیات» قرار دارند. این‌مطالب هم به این‌ترتیب‌اند: «کلامی چند در اندیشه و ادب سعدی»، «ادبیات و سیاست در ایران ۱۳۰۴_۱۲۹۹»، «شعرِ انقلابِ مشروطه»، «داستان‌نویسی جمال‌زاده»، «پیشینه‌های بوف کور»، «درباره صادق هدایت» و «تاریخ بود».

«بورس تحصیلی»، «با یاد دوست عزیز فقیدم حبیب لاجوردی» و «پرینستون و تجربه یازده سپتامبر» هم ۳ مطلبی هستند که در بخش «خاطرات شخصی» این‌کتاب آمده‌اند.

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:

معنای واقعی حزب توده به این دلیل بود که الگوی خود را از احزاب کمونیست گرفته بود و به ایدئولوژی مارکسیسم_لنینیسم و برادر بزرگ شوروی ایمان کورکورانه داشت. همان‌طور که گفتم انشعاب اول نتوانست بلافاصله ضربه بزرگی به حزب توده بزند. البته مآلا نهضت سوسیالیستی به رهبری ملکی، حزب توده را با دادن آلترناتیو و انتقاد از پیروی بی‌چون‌وچرا از شوروی و انتقاد از سیستم شوروی، نسبتا تضعیف کرد. در مورد انشعاب دوم، آن‌ها به زودی به سه دسته تقسیم شدند. دسته اول همان «سازمان انقلابی» بود، دسته دوم «کادرها» نامیده شد و دسته سوم به «توفانی‌ها» شهرت یافتند. شاید باز هم انشعاباتی بین‌شان شد، ولی من اطلاع ندارم، اما به‌طور کلی برخلاف انشعاب اول، این انشعاب ضربه بزرگ‌تری به پیکر حزب توده زد.

این‌کتاب با ۳۲۸ صفحه، شمارگان هزار نسخه و قیمت ۱۵۳ هزار تومان منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ................

هنرمندی خوش‌تیپ به‌نام جد مارتین به موفقیت‌های حرفه‌ای غیرمعمولی دست می‌یابد. عشقِ اُلگا، روزنامه‌نگاری روسی را به دست می‌آورد که «کاملا با تصویر زیبایی اسلاوی که به‌دست آژانس‌های مدلینگ از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی رایج شده است، مطابقت دارد» و به جمع نخبگان جهانی هنر می‌پیوندد... هنرمندی ناامید است که قبلا به‌عنوان یک دانشجوی جوان معماری، کمال‌گرایی پرشور بوده است... آگاهیِ بیشتر از بدترشدنِ زندگی روزمره و چشم‌انداز آن ...
آیا مواجهه ما با مفهوم عدالت مثل مواجهه با مشروطه بوده است؟... «عدالت به مثابه انصاف» یا «عدالت به عنوان توازن و تناسب» هر دو از تعاریف عدالت هستند، اما عدالت و زمینه‌های اجتماعی از تعاریف عدالت نیستند... تولیدات فکری در حوزه سیاست و مسائل اجتماعی در دوره مشروطه قوی‌تر و بیشتر بوده یا بعد از انقلاب؟... مشروطه تبریز و گیلان و تاحدی مشهد تاحدی متفاوت بود و به سمت اندیشه‌ای که از قفقاز می‌آمد، گرایش داشت... اصرارمان بر بی‌نیازی به مشروطه و اینکه نسبتی با آن نداریم، بخشی از مشکلات است ...
وقتی با یک مستبد بی‌رحم که دشمنانش را شکنجه کرده است، صبحانه می‌خورید، شگفت‌آور است که چقدر به ندرت احساس می‌کنید روبه‌روی یک شیطان نشسته یا ایستاده‌اید. آنها اغلب جذاب هستند، شوخی می‌کنند و لبخند می‌زنند... در شرایط مناسب، هر کسی می‌تواند تبدیل به یک هیولا شود... سیستم‌های خوب رهبران بهتر را جذب می‌کنند و سیستم‌های بد رهبران فاسد را جذب می‌کنند... به جای نتیجه، روی تصمیم‌گیری‌ها تمرکز کنیم ...
دی ماهی که گذشت، عمر وبلاگ نویسی من ۲۰ سال تمام شد... مهر سال ۸۸ وبلاگم برای اولین بار فیلتر شد... دی ماه سال ۹۱ دو یا سه هفته مانده به امتحانات پایان ترم اول مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه اخراج شدم... نه عضو دسته و گروهی بودم و هستم، نه بیانیه‌ای امضا کرده بودم، نه در تجمعی بودم. تنها آزارم! وبلاگ نویسی و فعالیت مدنی با اسم خودم و نه اسم مستعار بود... به اعتبار حافظه کوتاه مدتی که جامعه‌ی ایرانی از عوارض آن در طول تاریخ رنج برده است، باید همیشه خود را در معرض مرور گذشته قرار دهیم ...
هنگام خواندن، با نویسنده‌ای روبه رو می‌شوید که به آنچه می‌گوید عمل می‌کند و مصداق «عالِمِ عامل» است نه زنبور بی‌عسل... پس از ارائه تعریفی جذاب از نویسنده، به عنوان «کسی که نوشتن برای او آسان است (ص17)»، پنج پایه نویسندگی، به زعم نویسنده کتاب، این گونه تعریف و تشریح می‌شوند: 1. ذوق و استعداد درونی 2. تجربه 3. مطالعات روزآمد و پراکنده 4. دانش و تخصص و 5. مخاطب شناسی. ...