کتاب «یک قرن حکمرانی آب در ایران» تالیف مهشید طالبی صومعه‌سرایی از سوی انتشارات خرد سرخ منتشر شد. این کتاب مشتمل بر سیر تاریخ حکمرانی آب طی صدسال اخیر در ایران است.

یک قرن حکمرانی آب در ایران» تالیف مهشید طالبی صومعه‌سرایی

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، این کتاب پس از دیباچه و مقدمه در چهار فصل تنظیم شده است. فصل نخست: الگوی منتخب حکمرانی آب، فصل دوم: تحولات مفهوم توسعه آب‌محور بعد از جنگ جهانی دوم، فصل سوم: تحولات حکمرانی آب در ایران (پیش از دهه 1320 تا 1357) و فصل چهارم: تحولات حکمرانی آب در ایران (بعد از سال 1357) بخش‌های چهارگانه فصل‌های کتاب را تشکیل می‌دهند.

تئوری‌ها، الگوها و در کل مدهای تحقیق در مدیریت منابع آب، پیوسته در حال تغییر و تحول بوده و هست. در شرایط کنونی، تفکیک اجزا و متغیرهای تحقیق که در گذشته پیرامون موضوع آب مطرح بود، مورد انتقاد و بازنگری قرار گرفته است. همنشینی علوم اجتماعی و علوم فنی در موضوع آب، با پیدایش مفاهیمی چون توسعه پایدار و حکمرانی خوب پذیرفته شده است. منظور از حکمرانی آب، سنجش شاخص‌های جهانی حکمرانی است که به عنوان شاخص استاندارد از قبل تعیین شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از نظریه‌پردازان، این شکل از حکمرانی را به چالش کشیده و آن را ادامه رویکرد نظریه‌های توسعه قرن نوزدهم دانسته‌اند که با بی‌تاریخ‌کردن جوامع، الگویی ثابت را برای همه جهان (بدون درنظرگرفتن شرایط اقلیمی، جمعیتی، فرهنگی و سیاسی متفاوت) در نظر گرفته‌اند.

بنابراین در الگوی جایگزین برای تعریف حکمرانی، این مفهوم نه‌ به‌مثابه یک هدف ایده‌آل که همه جوامع باید بدان دست یابند، بلکه به‌مثابه یک واقعیت موجود در همه جوامع در نظر گرفته شده است. در حقیقت در اینجا منظور از حکمرانی، الگوی مسلط حکم‌روایی، سیاست‌گذاری و بهره‌برداری از منابع آب در هر جامعه است. الگویی که برحسب بستر زمانی و تاریخی، از هر نقطه به نقطه دیگر تفاوت دارد؛ بنابراین الگوی حکمرانی، شناخت شیوه حکومت‌ورزی بر منابع آب و موانعی است که آن را به سمت ناپایداری سوق می‌دهند. الگوی ایده‌آل این تعریف از حکمرانی، نه مدل حکمرانی خوب سازمان ملل، بلکه «حکمرانی متناسب» است که این تناسب در نسبت با تاریخ و فرهنگ هر جامعه قابل درک است.

این کتاب مشتمل بر سیر تاریخ حکمرانی آب طی صدسال اخیر در ایران است. نقاط گسست هر مقطع تاریخی از دوران قبل در شیوه مدیریت منابع آب در این اثر نشان داده شده است. البته محدودیت این کتاب سبب تمرکز بر سیاست‌های بین‌المللی و داخلی و تأثیر آن بر شیوه حکمرانی آب و بنابراین نادیده‌گیری بسیاری از مقاومت‌های اجتماعی در برابر این تغییرات شده است.

در فصل نخست کوشیده شده تا با ذکر دلایل اهمیت مطالعات بین‌رشته‌ای در حوزه آب، به سیر تحولات تحقیقات در این‌باره اشاره شود. بعد از مقدمه اولیه، شرحی بر الگوهای به‌ کار گرفته‌شده در رابطه با حکمرانی آب داده شده و سپس با ذکر تفاوت آنها، الگوی انتخابی این کتاب برای حکمرانی آب در ایران تشریح شده است.

در فصل دوم گرچه تمرکز اصلی بر نظریات توسعه و نقش آنها در مدیریت منابع آب است، قبل از آن با نگاهی به رویکردهای شرق‌شناسانه و نقد آنها، تفاوت انواع رویکردها در این حوزه مطالعاتی نشان داده شده است.

در فصل سوم ابتدا توضیحی درباره نحوه حکمرانی بر منابع آب در طی تاریخ پیش از انقلاب اسلامی سال 1357 ارائه شده و شاکله مدیریت منبع آب در ایران و تأثیرات اجتماعی آن در طول تاریخ به صورت مختصر ترسیم شده است. سپس با ارجاع به تحولات در قوانین، مدیریت و نحوه بهره‌برداری از منابع آب طی این دوران، نشان داده شده که گفتمان موجود در مدیریت منابع آب بر اثر تغییرات داخلی و بین‌المللی چه برای حاکمیت و سیاست‌گذار و چه برای بهره‌بردار درهم کوبیده شد و شکل حکمرانی جدیدی در مدیریت منابع آب خلق شد. حکمرانی با یک چرخش گفتمانی از حکمرانی مشارکتی و محلی به حکمرانی دولتی تغییر پیدا کرد. این حکمرانی دولتی جدید در دوران قبل از انقلاب بیشتر از طریق نفوذ سیاست‌های بین‌المللی و دولت‌های خارجی در کنار افزایش درآمدهای نفتی فراوان در راستای رسیدن به توسعه اقتصادی موجب توسعه منابع آبی بدون لحاظ‌کردن محدودیت‌های اقلیمی، اجتماعی، قانونی و شرعی شد. در این فصل سیر حرکت حکمرانی آب در ایران با ارائۀ اسناد و شواهد نشان داده شده است.

بعد از بررسی تحولات حکمرانی و مدیریت منابع آب در دوران قبل از انقلاب اسلامی ایران، در فصل پایانی تلاش شده افزون بر بررسی تأثیر انقلاب اسلامی بر شیوۀ حکمرانی آب، سیر تحولات این نوع از حکمرانی از سال 1357 تاکنون تحلیل شود. در این فصل نیز تحولات حکمرانی آب نه‌تنها از منظر سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری مورد بررسی قرار گرفته، بلکه گفتمان حاکم بر دوران که به تحول قوانین و سیاست‌های آب منجر شده نیز ارزیابی و تحلیل شده است.

بخش «مؤخره» کتاب نیز به نتیجه‌گیری و خلاصه‌ای مطالب کتاب اختصاص یافته است.

کتاب «یک قرن حکمرانی آب در ایران» تالیف مهشید طالبی صومعه‌سرایی در 380 صفحه، شمارگان 500 نسخه از سوی انتشارات خرد سرخ منتشر شد.

................ هر روز با کتاب ...............

لمپن نقشی در تولید ندارد، در حاشیه اجتماع و به شیوه‌های مشکوکی همچون زورگیری، دلالی، پادویی، چماق‌کشی و کلاهبرداری امرار معاش می‌کند... لمپن امروزی می‌تواند فرزند یک سرمایه‌دار یا یک مقام سیاسی و نظامی و حتی یک زن! باشد، با ظاهری مدرن... لنین و استالین تا جایی که توانستند از این قشر استفاده کردند... مائو تسه تونگ تا آنجا پیش رفت که «لمپن‌ها را ذخایر انقلاب» نامید ...
نقدی است بی‌پرده در ایدئولوژیکی شدن اسلامِ شیعی و قربانی شدن علم در پای ایدئولوژی... یکسره بر فارسی ندانی و بی‌معنا نویسی، علم نمایی و توهّم نویسنده‌ی کتاب می‌تازد و او را کاملاً بی‌اطلاع از تاریخ اندیشه در ایران توصیف می‌کند... او در این کتاب بی‌اعتنا به روایت‌های رقیب، خود را درجایگاه دانایِ کل قرار داده و با زبانی آکنده از نیش و کنایه قلم زده است ...
به‌عنوان پیشخدمت، خدمتکار هتل، نظافتچی خانه، دستیار خانه سالمندان و فروشنده وال‌مارت کار کرد. او به‌زودی متوجه شد که حتی «پست‌ترین» مشاغل نیز نیازمند تلاش‌های ذهنی و جسمی طاقت‌فرسا هستند و اگر قصد دارید در داخل یک خانه زندگی کنید، حداقل به دو شغل نیاز دارید... آنها از فرزندان خود غافل می‌شوند تا از فرزندان دیگران مراقبت کنند. آنها در خانه‌های نامرغوب زندگی می‌کنند تا خانه‌های دیگران بی‌نظیر باشند ...
تصمیم گرفتم داستان خیالی زنی از روستای طنطوره را بنویسم. روستایی ساحلی در جنوب شهر حیفا. این روستا بعد از اشغال دیگر وجود نداشت و اهالی‌اش اخراج و خانه‌هایشان ویران شد. رمان مسیر رقیه و خانواده‌اش را طی نیم قرن بعد از نکبت 1948 تا سال 2000 روایت می‌کند و همراه او از روستایش به جنوب لبنان و سپس بیروت و سپس سایر شهرهای عربی می‌رود... شخصیت کوچ‌داده‌شده یکی از ویژگی‌های بارز جهان ما به شمار می‌آید ...
نگاه تاریخی به جوامع اسلامی و تجربه زیسته آنها نشان می‌دهد که آنچه رخ داد با این احکام متفاوت بود. اهل جزیه، در عمل، توانستند پرستشگاه‌های خود را بسازند و به احکام سختگیرانه در لباس توجه چندانی نکنند. همچنین، آنان مناظره‌های بسیاری با متفکران مسلمان داشتند و کتاب‌هایی درباره حقانیت و محاسن آیین خود نوشتند که گرچه تبلیغ رسمی دین نبود، از محدودیت‌های تعیین‌شده فقها فراتر می‌رفت ...