کتاب «تصویر زن در هنر قاجار» [Qajar women : images of women in 19th-century Iran] نوشته مونیعه شیخ ابوضیا [Mounia Chekhab-Abudaya] نحوه‌ کاربرد تصویر زنان را به منظور شناخت تاریخچه‌ زندگی روزمره‌ و نقش آن‌ها در فعالیت‌های مرتبط با دنیای اشرافی ارائه می‌کند و در پی آن است که نشان دهد چگونه مفاهیم زیبایی زنانه در گذر زمان متحول شده و چگونه زن به عنوان یک نماد در هنر قاجار ظاهر می‌‌شود.

تصویر زن در هنر قاجار» [Qajar women : images of women in 19th-century Iran]  مونیعه شیخ ابوضیا [Mounia Chekhab-Abudaya]

به گزارش کتاب نیوز به نقل از ایبنا، در دوران حکمرانی سلسله‌ قاجار، سبک هنری درخور توجهی پرورش یافت که با اغراق، بر عامل مردانگی و زنانگی در پُرتره‌های خود تاکید می‌کرد. کتاب «تصویر زن در هنر قاجار» نحوه‌ کاربرد تصویر زنان را به منظور شناخت تاریخچه‌ زندگی روزمره‌ و نقش آن‌ها در فعالیت‌های مرتبط با دنیای اشرافی ارائه می‌کند و در پی آن است که نشان دهد چگونه مفاهیم زیبایی زنانه در گذر زمان متحول شده و چگونه زن به عنوان یک نماد در هنر قاجار ظاهر می‌‌شود. آنچه در این مجموعه در معرض نمایش قرار گرفته، آثاری است شامل نقاشی، قاب آینه و قلمدان (لاکی)، نسخه‌ خطی، جواهر و کاشی و سرامیک. در کنار این آثار، عکس‌هایی از دوره‌ قاجار که از آرشیو دیجیتال کتابخانه‌ دانشگاه هاروارد گزینش شده نیز جای دارد. نمایشگاه مذکور و کاتالوگ آن، در مجموع، حول چهار مضمونِ مرتبط با تصاویر زنان در ایران قرن نوزدهم قرار می‌گیرد: (1) انگاره‌های زیبایی، (2) زندگی روزمره، (3) زن، قدرت و نزاکت، (4) جایگاه نمادین زن در هنر قاجار.

برگزاری نمایشگاه‌های هنر ایران، در کنار روال مرسوم نشر کتاب، مقالات و مدخل‌های تخصصی، یکی از راه‌های مؤثر برای معرفی و شناسایی ابعاد گوناگون هنر یک دوره تاریخی است. دستاورد این نمایشگاه‌ها که معمولا در قالب «کاتالوگ» عرضه می‌شود، گاه ارزشی به مراتب بیش از سایر مجلدات و مکتوباتی دارد که تا آن زمان در آن زمینه به نگارش درآمده، به‌ویژه اگر متصدیان و دست‌اندرکاران مربوطه، در حوزه ذیربط، از دانش و آگاهی کافی هم برخوردار باشند. غنای مجموعه‌های هنری موزه‌ها نیز از دیگر عوامل تأثیرگذار در کیفیت و ماندگاری این مقوله است، به ویژه وقتی این آثار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. زمانی که این مهم به هنر عصر قاجار می‌رسد، اهمیت مساله دوچندان می‌‌شود، زیرا دو راهی مذکور به دلیل غفلت و قصور، به نسبتِ دیگر اعصار تاریخی، تاکنون کمتر مورد توجه و تفحص واقع شده و ارائه هر تصویر یا سند تازه‌ای برای آگاهی بیشتر در این زمینه، می‌تواند مفید و راهگشا باشد.


از زمان برگزاری مهمترین و بزرگترین نمایشگاه هنر قاجار با عنوان «نقاشی‌های سلطنتی ایران» به کوشش لیلا دیبا و مریم اختیار (1998، موزه بروکلین، نیویورک) شاهد برگزاری چندین نمایشگاه و گردهمایی عمده دیگر در این زمینه بوده‌ایم که مهمترین‌شان عبارتند از: «ایران در مسیر مدرنیته» (2017)، موزه پرگامون برلین (آلمان)؛ «فناوریهای تصویرسازی: هنر در ایرانِ قرن نوزدهم» (18-2017)، دانشگاه هاروارد (امریکا)؛ «امپراطوری گل سرخ» (2018)، موزهی لوور- لانس (فرانسه)، «سفالینه‌های قاجاری: پلی میان سنّت و تجدد» (2019)، موزه هنرهای اسلامی مالزی و مواردی دیگر.

«زنان قاجار: تصویر زن در ایرانِ قرن نوزدهم» (تصویر زن در هنر قاجار) عنوان نمایشگاهی است که برای نخستین‌بار در خاورمیانه و در یکی از کشورهای عربی همجوار با ایران برگزار شده و مشخصا موضوع هنر قاجار را دستمایه کار قرار داده است. این کارنما در سال‌های 16- 2015 در «موزه هنر اسلامی دوحه (قطر)» (MIA) در معرض دید عموم قرار گرفت و کاتالوگ حاصل از آن، کتابی است که در اینجا به فارسی برگردانده شده است. آثار این نمایشگاه از این حیث که حول موضوع واحد و جذابی همچون «تصویرگری زنان» شکل گرفته و بابت ارائه آثاری جدید و نادیده که با تحلیل‌های صاحبنظرانِ این عرصه نیز همراه شده، در نوع خود بی‌نظیر و جالب توجه است.

کتاب «تصویر زن در هنر قاجار» نوشته مونیعه شیخ ابوضیا با ترجمه علیرضا بهارلو در 208 صفحه از سوی نشر دانیار به چاپ رسیده است.

[این کتاب پیش از این توسط انتشارات یساولی منتشر شده بود.]

................ هر روز با کتاب ................

ما خانواده‌ای یهودی در رده بالای طبقه متوسط عراق بودیم که بر اثر ترکیبی از فشارهای ناشی از ناسیونالیسم عربی و یهودی، فشار بیگانه‌ستیزی عراقی‌ها و تحریکات دولت تازه ‌تأسیس‌شده‌ی اسرائیل جاکن و آواره شدیم... حیاتِ جاافتاده و عمدتاً رضایت‌بخش یهودیان در کنار مسلمانان عراق؛ دربه‌دری پراضطراب و دردآلود؛ مشکلات سازگار‌ شدن با حیاتی تازه در ارض موعود؛ و سه سال عمدتاً ناشاد در لندن: تبعید دوم ...
رومر در میان موج نویی‌ها فیلمساز خاصی‌ست. او سبک شخصی خود را در قالب فیلم‌های ارزان قیمت، صرفه‌جویانه و عمیق پیرامون روابط انسانی طی بیش از نیم قرن ادامه داده است... رومر حتی وقتی بازیگرانی کاملاً حرفه‌ای انتخاب می‌کند، جنس بازیگری را معمولاً از شیوه‌ی رفتار مردم معمولی می‌گیرد که در دوره‌ای هدف روسلینی هم بود و وضعیتی معمولی و ظاهراً کم‌حادثه، اما با گفت‌وگوهایی سرشار از بارِ معنایی می‌سازد... رومر در جست‌وجوی نوعی «زندگی‌سازی» است ...
درباریان مخالف، هر یک به بهانه‌ای کشته و نابود می‌شوند؛ ازجمله هستینگز که به او اتهام رابطه پنهانی با همسر پادشاه و نیز نیت قتل ریچارد و باکینگهم را می‌زنند. با این اتهام دو پسر ملکه را که قائم‌مقام جانشینی پادشاه هستند، متهم به حرامزاده بودن می‌کنند... ریچارد گلاستر که در نمایشی در قامت انسانی متدین و خداترس در کلیسا به همراه کشیشان به دعا و مناجات مشغول است، در ابتدا به‌ظاهر از پذیرفتن سلطنت سرباز می‌زند، اما با اصرار فراوان باکینگهم، بالاخره قبول می‌کند ...
مردم ایران را به سه دسته‌ی شیخی، متشرعه و کریم‌خانی تقسیم می‌کند و پس از آن تا انتهای کتاب مردم ایران را به دو دسته‌ی «ترک» و «فارس» تقسیم می‌کند؛ تقسیم مردمان ایرانی در میانه‌های کتاب حتی به مورد «شمالی‌ها» و «جنوبی‌ها» می‌رسد... اصرار بیش‌از اندازه‌ی نویسنده به مطالبات قومیت‌ها همچون آموزش به زبان مادری گاهی اوقات خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و به نظر چنین می‌آید که خواسته‌ی شخصی خود اوست ...
بی‌فایده است!/ باد قرن‌هاست/ در کوچه‌ها/ خیابان‌ها/ می‌چرخد/ زوزه می‌کشد/ و رمه‌های شادی را می‌درد./ می‌چرخم بر این خاک/ و هرچه خون ماسیده بر تاریخ را/ با اشک‌هایم می‌شویم/ پاک نمی‌شود... مانی، وزن و قافیه تنها اصولی بودند که شعر به وسیلهء آنها تعریف می‌شد؛ اما امروزه، توجه به فرم ذهنی، قدرت تخیل، توجه به موسیقی درونی کلمات و عمق نگاه شاعر به جهان و پدیده‌های آن، ورای نظام موسیقایی، لازمه‌های شعری فاخرند ...