چاپ دوم «سال‌های مهاجرت: حزب توده ایران در آلمان شرقی» با پژوهش و نگارش قاسم شفیع نورمحمدی منتشر شد.

سال‌های مهاجرت: حزب توده ایران در آلمان شرقی با پژوهش و نگارش قاسم شفیع نورمحمدی

به گزارش کتاب نیوز، در ميان کتاب‌هایی که در سال‌های اخير درباره‌ی حزب توده‌ی ايران انتشار يافته است، به‌جز اشارات کلّی و گذرا، کمتر نوشته‌ای به مهاجرت رهبران و کادرهای اين حزب به جمهوری دمکراتيک آلمان، اقامت طولانی آن‌ها در آن کشور و رابطه با حزب برادر يا حزب سوسياليست متحد آلمان پرداخته است.

بررسی دوران مهاجرت حزب توده در جمهوری دمکراتیک آلمان بدون مطالعه‌ی بايگانی‌های آن کشور ناقص به نظر می‌رسد. با وحدت دو آلمان بايگانی‌های جمهوری دمکراتيک‌ آلمان نيز برای محققان گشوده شد. حتی دسترسی به مدارک مربوط به اشتازی، سازمان امنيّت جمهوری دمکراتيک آلمان، نيز ممکن شده است. این کتاب بر اساس اسناد موجود در بايگانی‌های جمهوری دمکراتيک آلمان و به انگيزه‌ی آشنایی با حزب توده‌ی ايران در دوران مهاجرت در آن کشور نوشته شده است.

قاسم ش. نورمحمدی درباره کتاب نوشته است:

«چند سال پيش هوبرتوس کنابه، متخصص برجسته‌ی سازمان امنیّت آلمان شرقی (اشتازی)، پس از مطالعه‌ی پرونده‌های سازمان امنیّت آن کشور، اين پرسش را مطرح کرد که آيا بايد تاريخ آلمان را با عنايت به اطلاعات جديد از نو نوشت؟ کنابه با آوردن قراين تاريخی بسيار، اِعمال نفوذ سازمان امنیّت آلمان شرقی در امور داخلی جمهوری آلمان فدرال را آشکار ساخت...

نگارنده‌ی اين سطور در جريان مطالعات خود تاکنون گزارش‌های برخی از ايرانيان مقيم آلمان شرقی را که با سازمان امنیّت آن کشور همکاری می‌کردند، خوانده است. افرادی با نام‌های مستعار «چارلی»، «رضا»، «علی»، «آلفردو»، «اوتو»، «فولاد» و غيره در ميان اين گزارش‌ها ديده می‌شوند. حتی کنابه از ايرانی‌ای به نام «احمد م.» و با نام مستعار «امير» نام می‌برد که برای سازمان امنیّت آلمان شرقی عليه يکی از مسئولان حزب سبزها – شاخه‌ی برلن غربی- جاسوسی می‌کرد. همين «امير» برای اشتازی از فعل و انفعالات گروهی که از سازمان محلی کنفدراسيون جهانی محصلين و دانشجويان ايرانی در برلن غربی انشعاب کرده بود و تمايلاتی نيز به حزب توده داشت، گزارش تهيه می‌کرد.

اما در اين نوشته از ميان منابع ايرانی اشتازی تنها به معرفی دوتن ـ «چارلی» و «رضا» ـ بسنده می‌کنم، چرا که هم اطلاعات دست اولی در مورد حزب توده به دست می‌دهند و هم حجم قابل توجهی گزارش از خود برجای گذاشته‌اند. گزارش‌های کسان ديگر، تا آن‌جا که نويسنده ديده است، بسيار محدود و پراکنده بوده و اطلاعات آن‌ها، حداکثر برای استفاده‌ی همان زمان به کار می‌رفت.

چارلی از افراد کمیته‌ی مرکزی و رضا از کادرهای حزب توده بود. چارلی و رضا از افسران سابق حزب توده بودند که با وجود از جان‌گذشتگی‌های بسيار، در دوران فعاليت خود در حزب توده چه قبل و چه پس از کودتای بيست و هشت مرداد 1332، سرانجام به سقوط اخلاقی تن دادند.

چارلی مرد روشنفکری بود که در گزارش‌هايش نظریات شخصی خود را منعکس نمی‌کرد و از اين رو واقعيات درون حزب توده را آن‌گونه که می‌ديد، بازتاب می‌داد. او که عاشق سوسياليسم روسی بود، در سال 1948(1327) به خدمت سازمان جاسوسی اتحاد شوروی در آمد و در سال 1979(1358) به ايران بازگشت. از سرنوشت چارلی در بايگانی اشتازی ديگر هيچ اثری يافت نمی‌شود.

اما رضا مردی بود کينه‌توز و يکدنده که قريب 20 سال برای سازمان امنیّت آلمان شرقی جاسوسی کرده است. او کوهی از مطلب نگاشته که اکثراً روايت‌هایی يکسويه و مغرضانه است. او مردی بود تنها، که فرجامی تلخ داشت.
رضا و چارلی هر دو از اعضای سازمان افسران حزب توده بودند. يکی در قيام افسران خراسان و سپس در واقعه‌ی آذربايجان شرکت کرد و ديگری مهمات ارتش را در اختيار حزب توده می‌گذاشت، به رفقای حزبی تعليم نظامی می‌داد تا «کودتا را به ضدکودتا تبديل» کنند. آن‌گاه در فردای کودتای بيست و هشت مرداد از رهبری حزب دستور آمد که کار از کار گذشته است و ديگر کاری از دست رهبری بر نمی‌آيد!

برخی از ارزيابی‌ها و قضاوت‌های اين دو را در بخش‌های مربوط، درباره‌ی سياست و سياست‌گذاران حزب توده، بدون هيچ دخل و تصرفی آورده‌ام. شايد پاره‌ای از قضاوت‌ها و برخوردهای تند اين دو، به‌ويژه «رضا» برای بسياری از خوانندگان تعجب‌آور باشد. ولی آن‌چه در اين ميان مهم است، مخاطبان اين گزارش‌هاست که بر آن اساس به قضاوت درباره‌ی سياست و سياست‌گذاران حزب توده می‌نشستند...»

چاپ دو کتاب «سال‌های مهاجرت: حزب توده ایران در آلمان شرقی» (پژوهشی بر اساس اسناد نویافته) در 376 صفحه مصور با قیمت 57هزار تومان توسط انتشارات جهان کتاب منتشر شده است.

................ هر روز با کتاب ...............

دختری نوجوان، زیبا و در آستانه‌ بلوغ است و به خاطر فقر خانواده‌اش در یک محله‌ بدنام زندگی می‌کند... خواهرش نیز یک زن بد نام است... با رسیدن به سن بلوغ باید کار خواهر بزرگترش را انجام دهد تا کمک خرج خانواده باشد... پسر یک راهب ریاکار بودایی است... عاشق میدوری می‌شود اما خجالت می‌کشد از اینکه عشقش را به میدوری اظهار کند؛ به‌رغم اینکه همانند سایر همبازیان خود به کار خواهر بزرگتر میدوری آگاه است ...
تمایل به مبادله و خرید و فروش انگیزه‌های غریزی در انسان‌ها نیست، بلکه صرفاً پدیده‌ای متاخر است که از اروپای قرن 16 آغاز می‌شود... بحران جنگ جهانی اول، رکود بزرگ و جنگ جهانی دوم نتیجه عدم تعادل بین آرمان بازار و رفاه اجتماعی و ناتوانی هرگونه ضدجنبش اجتماعی، نظیر سوسیالیزم و کمونیزم، برای کاهش تنش‌ها بود... تاریخ انگلیس، از جنبش حصارکشی در قرن شانزدهم تا لغو قانون حمایت از فقرا در 1834، تاریخ کالایی سازی جامعه و طبیعت است... نئولیبرال‌ها و فاشیست‌ها همچنان مشغول آرمانشهر بازارند! ...
سنت حشره‌شناسی در ایران به دانشکده‌های کشاورزی پیوند خورده و خب طبعا بیشتر پژوهشگران به مطالعه حشرات آفت می‌پردازند... جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید: «ما فقط چیزهایی را حفاظت می‌کنیم که می‌شناسیم»... وقتی این ادراک در یک مدیر سازمانی ایجاد شود، بی‌شک برای اتخاذ تصمیمات مهمی مثل سم‌پاشی، درختکاری یا چرای دام، لختی درنگ می‌کند... دولت چین در سال‌های بعد، صدها هزار گنجشک از روسیه وارد کرد!... سازمان محیط زیست، مجوزهای نمونه‌برداری من در ایران را باطل کرد ...
چه باور کنید و چه نکنید، خروج از بحران‌های ملی نیز به همان نظم و انضباطی نیاز دارند که برای خروج از بحران‌های شخصی نیاز است... چه شما در بحران میانسالی یا در بحران شغلی گرفتار شده باشید و چه کشور شما با کودتا توسط نظامیان تصرف شده باشد؛ اصول برای یافتن راه‌حل خروج از بحران و حرکت روبه جلو یکسان است... ملت‌ها برای خروج از تمامی آن بحران‌ها مجبور بودند که ابتدا در مورد وضعیت کنونی‌شان صادق باشند، سپس مسئولیت‌ها را بپذیرند و در نهایت محدودیت‌های‌شان را کنار بزنند تا خود را نجات دهند ...
در ایران، شهروندان درجه یک و دو و سه داریم: شهرنشینان، روستانشینان و اقلیت‌ها؛ ما باید ملت بشویم... اگر روستاییان مشکل داشته باشند یا فقیر باشند؛ به شهر که می‌روند، همه مشکلات را با خود خواهند برد... رشدِ روستای من، رشدِ بخش ماست و رشدِ شهرستانِ ما رشد استان و کشور است... روستاییان رأی می‌دهند، اهمیت جدولی و آماری دارند اهمیت تولیدی ندارند! رأی هم که دادند بعدش با بسته‌های معیشتی کمکشان می‌کنیم ولی خودشان اگر بخواهند مولد باشند، کاری نمی‌شود کرد... اگر کسی در روستا بماند مفهوم باختن را متوجه ...